توافق «ژنو» و تغییرات منطقه ای

توافق ایران و گروه ١ ٥ روابط سیاسی منطقه را به سمت چرخش و تغییری اساسی سوق می دهد

توافق ایران و گروه ١+٥ روابط سیاسی منطقه را به سمت چرخش و تغییری اساسی سوق می‌دهد. این توافق که تا این لحظه به‌عنوان «توافق ابتدایی» قلمداد می‌شود، احتمال می‌رود در مرحله پایانی، مجموعه‌ای تغییرات عمده به‌دنبال داشته باشد. سطح منطقه‌ای: سیستم سیاسی خاورمیانه از سال ١٣٥٧ به بعد، بر اساس و مبنای به‌حاشیه‌راندن ایران بنا نهاده شده و این سیستم در آستانه ٣٥سالگی خویش است.

اما این توافق در زمانی که مقطع ابتدایی خود را پشت‌سر می‌گذارد، هیچ‌گونه شانسی برای تداوم این سیستم باقی نمی‌گذارد و زیرساخت و اساسی نو و جدید برای سیستمی نوین تعیین می‌کند که در آن نقش ایران موثرتر خواهد بود و به‌عنوان بازیگری پذیرفته‌شده در مناسبات منطقه و جهان بازی خواهد کرد. سطح جهانی: این توافق به‌معنای پایان مرحله میلیتاریزه‌کردن سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه است، از این منظر، آندره پاسیویچ در مقاله‌ای در روزنامه واشنگتن‌پست، به این مساله نگریسته است که این توافقنامه به سیاست جیمی کارتر پایان می‌دهد که از ابتدای دهه ۸۰میلادی، تحت تاثیر سقوط شاه ایران و حمله اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان شروع به میلیتاریزه‌کردن سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه کرد و منافع منطقه را به نیازهای آمریکا پیوند داد؛ سیاستی که بیش از ۳۰سال است آمریکا در منطقه پیروی می‌کند.

این به آن معناست که این توافق منطقه را به‌سمت مقطعی دیگر هدایت می‌کند، بیشتر نظرات بر این منظر استوار است که ایران از این توافق تا حد زیادی سود خواهد برد و ممکن است در آینده نیز سود بیشتری عایدش شود.

عربستان سعودی و اسراییل: آنها مسلما به نتایج این توافق پی برده‌اند، پس از این توافق کاملا نگرانند و ممکن است هیچ‌گونه فرصتی را برای نابودی آن از دست ندهند. نشانه‌ها نیز بر این مساله تاکید دارند که ارتباط آمریکا با عربستان و اسراییل در حالت بحران قرار دارد. «باری روبن» در روزنامه جورزالم‌پست به این مساله اشاره می‌کند که عربستانی‌ها از این سیاست آمریکا کاملا ناراضی هستند و احساس می‌کنند واشنگتن به آنها خیانت کرده است. تل‌آویو نیز تمام تلاش‌های خود را به کار گرفته است تا حکومت اوباما را پشیمان کند و هنوز بر این امر اصرار دارد که ایران قابل اعتماد نیست. لابی یهود در آمریکا تلاش‌هایش را علیه این سیاست اوباما آغاز کرده است، کنگره نیز از این سیاست دولت راضی نیست و در تلاش است از راه تصویب قوانین جدید، تحریم‌های ضدایرانی را افزایش دهد. برای ایران، این توافق بسیار مهم است، هرچند ممکن است در داخل سیستم سیاسی ایران نیز کسانی از این مساله ناراضی باشند، اما رییس‌جمهور ایران حسن روحانی که با حمایت رهبر ایران آیت‌الله خامنه‌ای در راه ایجاد توافق گام برداشته است، در نظر دارد این توافق را به نقطه پایانی‌ برساند.

این توافق بخشی از تحریم‌های ضدایرانی را کاهش داده است و احتمال می‌رود در مقاطع بعدی بخشی دیگر و حتی تمام آن را از بین ببرد، با وجود اینها، بر اساس این توافق ایران از حق غنی‌سازی محروم نخواهد شد، اما همچنین ایران دارای حقی بی‌حد و مرز نیز نخواهد بود، در هر دو شرایط ایران برنده خواهد بود. این توافق ممکن است در آینده به ارتباطات نفتی ایران توسعه دهد، چون از این به بعد کشورهایی چون آذربایجان، قزاقستان، ترکمنستان و شرکت‌های آمریکایی و اروپایی حوزه نفت، هیچ‌گونه مانعی برای معامله و بستن قرارداد نفتی با ایران نخواهند داشت و همچنین از این مساله دوری نخواهند جست که از خاک ایران برای صادرات نفت خود بهره بگیرند.

همچنین این قرارداد، موجب می‌شود که لابی ارمنی در آمریکا قوی‌تر شود، به‌ویژه در حوزه تقویت روابط ارمنستان و روسیه، چون به علت حمایت روسیه از ایران، لابی ارمنی نمی‌توانست ارتباطات خود با روسیه را تقویت کند و نیز نمی‌توانست حمایت زیادی از ارمنستان دوست روسیه علیه ترکیه و آذربایجان انجام دهد. موفقیت سیاست ایران بیشتر در بحران سوریه خود را نشان خواهد داد که در آن ایران از همان ابتدا دارای سیاست شفافی بوده و برخلاف سیاست‌های غرب و عربستان و ترکیه در راستای سقوط حکومت بشار اسد، عمل کرده است، این توافق تاثیر مستقیمی بر پرونده سوریه خواهد گذاشت.

فرید اسه‌سرد

رییس مرکز تحقیقات استراتژیک اتحادیه میهنی کردستان که از تحلیلگران و نویسندگان مطرح کردستان عراق به شمار می‌آید.