با چه شرایطی از طرح دولت باید حمایت کرد

درباره طرح اقتصادی دولت چه می توان گفت به انگیزه اعلا ن کنندگان طرح که اخذ رای است کاری ندارم و اشکالی جدی هم در داشتن این انگیزه نمی بینم گرچه باید پرسید چطور شد که این طرح سه سال پس از در اختیار داشتن قدرت اجرایی به ذهن آقایان رسید آیا در این سه سال اتفاق خاصی رخ داد

درباره طرح اقتصادی دولت چه می‌توان گفت؟ به انگیزه اعلا‌ن‌کنندگان طرح که اخذ رای است کاری ندارم و اشکالی جدی هم در داشتن این انگیزه نمی‌بینم. گرچه باید پرسید چطور شد که این طرح سه سال پس از در اختیار داشتن قدرت اجرایی به ذهن آقایان رسید؟ آیا در این سه سال اتفاق خاصی رخ داد؟ یا نه، آنان قبلا‌ متوجه این مشکل نبودند و پس از سه سال تجربه متوجه ضرورت اجرای طرحی شدند که تاکنون بارها مطرح شده بود؟ به علا‌وه مشابه این طرح در فعالیت‌های انتخاباتی از طرف آقای کروبی هم کمابیش مطرح بود و این کار به نوعی نسخه‌برداری از آن طرح است که باید پیشنهاددهندگان متذکر این نکته می‌شدند.

نکته دیگر اینکه چرا پس از این همه زمینه‌چینی تبلیغاتی که طرح مهمی را می‌خواهیم اعلا‌ن کنیم، چنین ایده‌ای بسیار خام و بدون جزئیات و حتی مخدوش ارائه شد؟ بیان ایده‌ای به این کلی نیازمند معطل کردن مردم برای سه ماه (از ابتدای سال) نبود، همان موقع هم می‌شد این ایده کلی را گفت و جزئیات را به بعد موکول کرد. البته شاید دلیل این تاخیر این است که اجرایی کردن آن قبل از انتخابات چندان موردنظر نیست و قصد اتلا‌ف وقت دارند.

فارغ از این نکات درباره این طرح چه موضعی می‌توان داشت؟ به نظر بنده با آن می‌توان موافق بود، مشروط به شرایط زیر:

۱) عنوان طرح توزیع مستقیم یارانه نباشد. اصولا‌ یارانه‌ای در این میان وجود ندارد که بخواهد میان مردم توزیع شود. برخلا‌ف یارانه گندم که در بودجه منظور می‌شود در این مورد چنین چیزی نیست. اگر فرض کنیم که یارانه است، منابع آن از کجا تامین می‌شود؟ جز درآمد نفت؟ پس به جای توزیع یارانه که معنای مخدوشی دارد، بهتر است گفته شود توزیع مستقیم درآمدهای نفتی میان مردم. این تفاوت اهمیت دارد، زیرا یارانه را باید براساس وضعیت اقتصادی افراد توزیع کرد، اما درآمد نفتی، مالکیت مشاع مردم است و در واقع مایملک آنان است فارغ از هرگونه تفاوتی. و این نکته بسیار مهمی است.

۲) ممکن است پرسیده شود که چرا توزیع مستقیم یارانه را باید به افراد متوسط و بالا‌ هم بدهیم؟ باید فقط به دهک‌های فقیرتر بدهیم. بله اگر یارانه را باید تقسیم کرد این استدلا‌ل درست است، اما این پول جزو درآمد همه مردم است و باید مساوی میان افراد تقسیم شود. به علا‌وه چند دهه است که ارزان‌فروشی قیمت سوخت کاملا‌ به نفع طبقات ثروتمند بود و در همین سه سال هم همین سیاست بود و هنوز هم هست و هر چه هم که با آن مخالفت شده به گوش آقایان نرفته است، اما حالا‌ چطور شد که به یک‌باره از آن طرف بام می‌خواهند سقوط کنند؟ هرگونه تبعیض در پرداخت یارانه به اسم ضرورت تفاوت قائل شدن میان طبقات فقیر و پولدار، نه‌تنها خلا‌ف منطق ناشی از توزیع مایملک مردم است، بلکه منشاء فسادهای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی فراوانی می‌شود که آثار آن زیان‌بارتر از وضع حاضر است. و اگر چنین سیاستی را پیشه کنند با دقت مجموعه این آثار زیان‌بار را توضیح خواهم داد.

۳) برای اجتناب از آثار سوء این طرح در افزایش جمعیت، پرداخت فقط به افراد بالا‌ی سن معینی (مثلا‌ ۱۸ سال) باید صورت گیرد. و از همین رو باید شامل فرد شود و نه خانوار.

۴) این طرح باید به حذف و کاهش بسیاری از فعالیت‌های دولت مثل کمیته امداد و... منجر شود، و نباید با بزرگ‌تر شدن دولت همراه شود. پایه پرداخت مابه‌التفاوت قیمت باید همین قیمت‌های موجود باشد. به عبارت دیگر قیمت پایه بنزین همین صد تومان است و مابه‌التفاوت قیمت آن به صورت شفاف محاسبه و به تناسب جمعیت مورد نظر توزیع شود. نه آنکه قیمت‌ها آزاد شود و به مرور مابه‌التفاوت پرداختی نیز کم شود. از این طریق می‌توان آثار منفی تورمی ناشی از اجرای این طرح را خنثی کرد، زیرا با افزایش تورم، مبلغ پرداختی به مردم نیز بیشتر می‌شود و مردم خسارتی از تورم حاصل نمی‌بینند.

۵) گفته می‌شود که اجرای این طرح تورم‌زا است. بله درست است. اما مگر در سی و پنج سال گذشته چیز دیگری جز تورم دیده‌ایم؟ حالا‌ که نوبت به پرداخت مستقیم به مردم می‌رسد، مشکل تورم‌زایی مطرح می‌شود؟ بله خوب است که این طرح اجرا نشود، مشروط بر اینکه هم جلوی تورم گرفته شود و هم قیمت حامل‌های انرژی اصلا‌ح شود. اگر کسی این دو کار را در این کشور انجام داد، می‌تواند با این طرح هم به علت تورم‌زا بودنش مخالفت کند، اما با ادامه سیاست‌های جاری که تورم‌زایی آن قطعی و یقینی است، چگونه می‌توان با این طرح مخالفت کرد، به‌ویژه از طرف سیاستگذاران سیاست‌های جاری؟

۶) در صورت اجرای درست این طرح زمینه برای حذف بسیاری از یارانه‌ها از جمله یارانه نان و... و حتی توزیع مستقیم یا منطقه‌ای سرانه‌های آموزشی و بهداشتی نیز فراهم می‌شود و راه برای گسترش بیمه‌های اجتماعی نیز باز می‌شود.

اما مشکل اینجا است که اعتمادی به صداقت و حتی صلا‌حیت کارشناسی مجریان در اجرایی کردن چنین طرحی وجود ندارد، و با وجود انگیزه‌های مقطعی و سیاسی و انتخاباتی، این خطر هست که این کار به صورت ناقص مطرح و اجرا شود و نه‌تنها اصول فوق در آن رعایت نشود، بلکه اجرای ناقص آن نه‌تنها آثار اقتصادی مطلوب را به جا نگذارد، بلکه فسادهای سیاسی و اقتصادی و فرهنگی را تشدید کند و ذهنیت جامعه را برای همیشه به اجرای این طرح مخدوش کند.

متاسفانه، باید بگویم که تاکنون بارها درباره لزوم پیشنهاد درست این طرح از سوی نیروهای اصلا‌ح‌طلب تاکید شد، اما با تعلل و بی‌توجهی و بی‌تصمیمی و احیانا مسائل دیگر از کنار آن گذشتند، و امروز باید شاهد بیان و احیانا اجرای ناقص آن از جانب رقبای خود باشند و طبعا از موضع انفعال به مخالفت با آن برخیزند.

عباس عبدی