رئیس​جمهوری از سرزمین بادگیرها

ظهر یک روز تعطیل در ایام نوروز است از کنار کارخانه های متعدد کاشی و سرامیک در جاده منتهی به یزد می گذریم مقصد اردکان است و من به دنبال نشانه هایی می گردم که بگوید اینجا زادگاه رئیس جمهور سابق است

ظهر یک روز تعطیل در ایام نوروز است. از کنار کارخانه‌های متعدد کاشی و سرامیک در جاده منتهی به یزد می‌گذریم. مقصد اردکان است و من به دنبال نشانه‌هایی می‌گردم که بگوید اینجا زادگاه رئیس‌جمهور سابق است.

نشانه اول همان ابتدای مسیر است. مزار آیت الله روح الله خاتمی، پدر رئیس جمهور سابق. زیر یک سقف بنا شده است. تقریبا هر کس به قبرستان می آید راهش را کج می کند و روی این قبر فاتحه ای می خواند. معلوم است که صاحب این مزار برای آنان بیش از آن که پدر رئیس جمهور سابق و همولایتی شان باشد یک عالم و روحانی محبوب است. نشانه بارز دیگر در اردکان خانه فرهنگی است که به نام خاتمی نامگذاری شده است؛ خانه ای که ملک پدری بوده و حالا موزه ای است که مردم در آن با خاندان خاتمی آشنا شوند. بیش از هر چیز در این خانه فرهنگ، عکس های قدیمی دیده می شود. موزه کنار چند خانه تاریخی دیگر، یک راسته را تشکیل داده است. می توانید با یک راهنما همراه شوید و از کوچه های قدیمی بگذرید و خوشحال باشید که بافت تاریخی اردکان را دیده اید.

نشانه های آشکار که نباشد حس کنجکاوی انسان او را به سمت نشانه های پنهان می برد. پیرزنی کنار خانه اش نشسته است. لابد بعد از ناهار نخواسته چرت عصرگاهی بزند و ترجیح داده با رهگذران کوچه همدم باشد. نزدیک می روم و از منزل فعلی «خاتمی ها» می پرسم. تن صدایش را به حدی پایین می برد که به سختی می شنوم. با دست انتهای یک کوچه باریک را نشان می دهد و می گوید «مادرشان اینجا می نشیند. هرازگاهی هم وکیلی، وزیری می آید خانه شان.» معلوم است که حالا دیگر برای او خانم خاتمی مثل سابق یک همسایه نیست.

سیدمحمد خاتمی متولد بیست و یکم مهر ۱۳۲۲ در شهرستان اردکان است. شمالی ترین نقطه در استان پهناور یزد. پدرش یکی از عالمان بزرگ آن منطقه و استان یزد بود و خانواده مادرش یکی از خاندان موثر در مسائل سیاسی و اجتماعی شهر. با این حال وقتی پدر تحصیلات خود را در حوزه اصفهان به اتمام رساند، عزم نجف کرد؛ چراکه اگر نگوییم مهم ترین باید اذعان کنیم یکی از مهم ترین پایگاه های علوم دینی آن زمان بود. فشار حکومت وقت، اما او را در اردکان زمینگیر کرد ولی این هم فرصتی تازه بود. روح الله خاتمی به سمت تاسیس حوزه علمیه شهر رفت و آن قدر در این منطقه فعالیت دینی و مردمی کرد تا معتمد مردم شد. پسرش می گوید حتی اقلیت های دینی در این منطقه که بخصوص بر آیین زرتشتی هستند، به او اعتماد داشتند. همین هم شد که بعد از انقلاب و بعد از شهادت شهید صدوقی​،​ امام خمینی برای او حکم نمایندگی خود در استان و امام جمعه شهر یزد را صادر کرد.

یزدی ها غیر از اعتقادات محکم دینی و تعظیم شعائر مذهبی همچون نماز و روزه و ماه محرم، ویژگی های اخلاقی بارزی دارند. معروف است که در این شهر طلاق کم است و نزاع به ندرت دیده می شود. هیچ گاه هم نشده است که این استان به علت اخبار جرم و جنایت خود بر صدر خبرها بنشیند. گفته می شود که این مسائل ریشه در آرامش و نجابت مردم یزد دارد.

یزد تاثیراتی هم در کابینه سیدمحمد خاتمی داشته است. محمدرضا عارف وزیر کابینه اول و معاون اول خاتمی در کابینه دوم، از اهالی یزد است. اگر تنها شهر اردکان را در نظر بگیرید، علاوه بر او در محیط سیاسی ایران برادر سیدمحمد خاتمی و محمدرضا تابش، رئیس فراکسیون اقلیت مجلس هفتم که خواهرزاده خاتمی است، اردکانی هستند.

از نظر رای مردمی هم جالب است که وضع خاتمی در استان یزد بررسی شود. از انتخابات ۱۳۷۶ آمار استانی در دست نیست، اما گفته می شود در عاشورای آن سال که نزدیک انتخابات بود روی علم بیشتر هیات های یزدی عکس هایی از او بود و مردم شعارهایی با وزن و محتوای نوحه ای در حمایت از او سر می دادند. در انتخابات سال ۱۳۸۰ یعنی دور دوم ریاست جمهوری او به غیر از دو شهرستان میبد و صدوق، همه شهرهای این استان رای بالای ۸۰ درصدی به خاتمی دادند. شاید اختلافات ریشه دار مردم این سه شهر با یکدیگر دلیل عمده رای پایین میبدی ها و صدوقی ها به خاتمی بوده است. یزد گرچه نسبت به مراکز قدرت و ثروت در ایران کمی حاشیه ای دیده می شود، اما هیچ گاه نمی توان حضور خاتمی در عرصه سیاست را از حاشیه به متن توصیف کرد. او از متن یک خانواده مهم پا به عرصه سیاست گذاشته و به این معناست که یزدی بودن تاثیر چندانی در آغاز فعالیت اجرایی اش نداشته است.