آمریکا شما را آمریکایی نمی کند

نگاهی به تاریخ جامعه مسلمانان سیاهپوست آمریکا

۱۹ می ۱۹۲۵-۲۹ اردیبهشت تولد مالکوم ایکس: بعضی از دانشمندان معتقدند حداقل دو قرن قبل از کشف قاره آمریکا به وسیله کلمبوس، مسلمانان شبه جزیره اسپانیا و قاره آفریقا موفق شده بودند به قاره آمریکا برسند.

کشف قاره آمریکا با دو روند تاریخی در دنیای اسلام همزمان است: یکی حمله و حکومت مغول ها در شرق آسیا که فاجعه بزرگی را برای حکومت های مسلمانان در فلات ایران و آسیای مرکزی و سرزمین های عربی به وجود می آورد و دیگری ظهور مسلمانان ترک و عثمانی ها و فتح قسطنطنیه و شکست مسیحیان و کلیسای بیزانتین (ارتدوکس) در شرق که همزمان با افول حکومت های اسلام در شبه جزیره اسپانیا ق… پرتغال صورت گرفته و منجر به تاسیس امپراتوری عثمانی و گسترش تمدن اسلامی و ترک زبان در شرق مدیترانه و اروپا می شود. اسپانیا، انگلستان و فرانسه وقتی قاره آمریکا را تقسیم کرده و به مستعمرات خود ملحق می کنند که امپراتوری عثمانی در غرب با اروپا و در شرق با ایران (سلسله صفوی)، درگیری سیاسی و نظامی داشت. با تضعیف دولت های اسلامی در اروپای غربی و ناحیه اقیانوس هند و آفریقا و درگیری هایی که امپراتوری های عثمانی و صفوی در سرزمین وسیع آسیا ق€… اروپای شرقی دارند، برتری تسلط دریایی به ویژه در اقیانوس های اطلس و کبیر (آرام) به دنیای غرب و به ویژه به اسپانیا، پرتغال، انگلستان، فرانسه و هلند انتقال پیدا می کند.

مهاجرت مسلمانان به قاره آمریکا در چند مرحله صورت گرفته است.

● ماجرای مهاجرت مسلمانان به آمریکا

در اوایل قرن نوزدهم مسافرت و مهاجرت افراد مسلمان به آمریکا و به ویژه آمریکای شمالی از طریق دعوت، استخدام و بهره برداری ویژه آنها در حرفه هایی که اروپایی ها با آن آشنایی نداشتند، صورت می گرفت. مثلاً در سال ۱۸۵۶ میلادی قشون سواره آمریکای شمالی (ایالت متحده) فرد مسلمانی به نام حاجی علی را برای پرورش شتر در ایالت آریزونا و کالیفرنیا استخدام کرده و به آمریکا آورد که سال های بعد مقیم شده و در کالیفرنیا زندگی کرد. ولی اولین گروه مهاجرین مسلمان به آمریکا در سال های بین ۱۸۷۵ تا ،۱۹۱۲ یعنی پس از خاتمه جنگ های داخلی آمریکا و قبل از آغاز جنگ اول بین المللی به آمریکا رفتند.

● سیاهپوستان آمریکا

جامعه سیاهپوستان آمریکا یا آنچه در دهه های اخیر به نام جامعه آمریکایی های سیاه آفریقایی تبار نامیده می شوند، حساسیت فوق العاده ای به اسلام و مسلمانان پیدا کرده اند. در آغاز مهاجرت اروپایی ها به قاره آمریکا و توسعه تجارت بردگی و برده فروشی در ایالت متحده، عده قابل توجهی از بردگان فرستاده شده از آفریقا به آمریکا مسلمان بودند.

ولی از آنجا که مستعمره های انگلیس درآمریکا عموماً مسیحی بودند، سیاهپوستان این سرزمین مذهب های مختلف مسیحیت را قبول کرده و حضور مسلمانان سیاهپوست درآمریکا تا اواخر قرن بیستم چندان دیده نمی شد. اسم و رسم برخی از مسلمانان سیاهپوست اولیه را در کتاب ها و داستان های مربوط به دوره بردگی درآمریکا می شود پیدا کرد. در دهه های اولیه قرن بیستم که نهضت اجتماعی و مدنی سیاهپوستان آمریکا جهت رسیدن به حقوق و آزادی های فردی و کشوری در حال رشد بود، یک سیاهپوست از شهر دیترویت در ایالت میشیگان به اسلام گرایش پیدا کرده و سازمانی را به نام «ملت یا گروه اسلام» تشکیل می دهد. اسم این فرد در اصل «الیجاح پول» بود که بعداً به «الیجاح محمد» تغییر پیدا کرد. سیاهپوست معروف انقلابی آمریکا به نام مالکوم ایکس که در دهه ۱۹۶۰ فعالیت داشت و رهبر دیگر سیاهپوستان که در حال حاضر هم فعال است، لوئیز فراخان است. این افراد شاگردان «الیجاح محمد» محسوب می شدند.

نهضت «ملت گروه اسلام» به رهبری الیجاح محمد تحت تاثیر فرقه های مختلف مسیحیت درآمریکا قرار گرفت. آنها خود را گروهی می دانستند که می خواهد آزادی های گم شده خود را در جامعه آمریکا باز یابد و از طرف دیگر گرایش به اسلام، نوعی مقاومت در مقابل تهاجم فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و نژادی سفیدپوستان آمریکا علیه سیاهپوستان در آنها ایجاد می کرد. ملت یا گروه اسلام الیجاه محمد، کوشش می کرد این هویت سیاهپوستان را دوباره زنده کند. مالکوم ایکس در سال ۱۹۶۴ از گروه الیجاح محمد جدا شد و گروه جدیدی به نام «مسجد مسلمان» که با سازمان وحدت آمریکایی های آفریقایی رابطه داشت، تشکیل داد. بر اساس خاطره های مالکوم ایکس، او در زیارت حج در مکه از اینکه عربی نمی دانست ناراحت می شود و سعی می کند هویت اسلامی خود را بازسازی کند. او سپس نام خود را به حاج مالک شباز تغییر داد.

● مرگ مالکوم ایکس

مالکوم ایکس در سال ۱۹۶۵ در یک جلسه سخنرانی در شهر نیویورک ترور و کشته شد. بعد از این سفر بود که سخنرانی های تاثیرگذارش را شروع کرد. مالکوم ایکس در یکی از این سخنرانی ها گفته بود که زندگی درآمریکا سیاهپوستان و مسلمانان را امریکایی نمی کند و آمریکایی ها هرگز راضی نخواهند شد که حق برابری برای افراد قائل شوند. «مالکوم ایکس» با نام واقعی «Malcolm Little» در ۱۹ ماه می ۱۹۲۵ در اوماها از ایالت نبراسکا به دنیا آمد. پدرش ارل لتیل، کشیشی جسور و حامی «مارکوس گاروی» رهبر ملی گرای سیاهان بود. او به واسطه فعالیت های گسترده اش در کسب حقوق پایمال شده سیاهان بارها از سوی سازمان های سیاسی وابسته به سفیدپوستان به مرگ تهدید شد و به همین دلیل تا قبل از فرا رسیدن چهارمین سالروز تولد «مالکوم» خانواده او دو بار مجبور به تغییر محل سکونت شدند. بعد ها جسد بی جان «ارل لتیل» در کنار جاده ای در حومه شهر پیدا شد. مالکوم از ابتدا باهوش و

با پشتکار بود و در سال اول دبیرستان با معدل ممتاز فارغ التحصیل شد. با این حال وقتی به معلمش گفت آرزوی وکالت را در سر می پروراند در جواب شنید: «وکالت برای تو آرزویی دست یافتنی نیست، کاکاسیاه. » او علاقه خود به تحصیل را از دست داد و از مدرسه اخراج شد. مدتی را در «بوستون» گذراند سپس به نیویورک نقل مکان کرد و در محله هارلم چند بار کارهای خلافی از او سر زد. او در سال ۱۹۴۲ مسؤول هماهنگی چندین باند خلافکار شده بود. او در سال ۱۹۴۵ به «بوستون» بازگشت و یک سال بعد به دست نیروهای پلیس دستگیر و پس از محاکمه به ۱۰ سال زندان محکوم شد. در دوران زندان به یاد دوران دبیرستان مجدداً به تحصیل روی آورد. «مالکوم» این نقطه عطف را حاصل گفت وگویش با «رجینالد» که عضو سازمان اسلامی بود می داند. او بعد از آشنایی بیشتر با حرف های رهبر سازمان «ملت اسلامی»، «الیجاه محمد» بیش از پیش به این سازمان علاقه مند شد و به همین دلیل پسوند نام خانوادگی خود را از «لتیل» که نشان بردگی بود به «ایکس» به نشانه نام قبیله فراموش شده اش تغییر داد.

● سخنگوی سازمان ملت اسلامی

«مالکوم» به دلیل هوش و سخنوری سرشار به عنوان سخنگوی سازمان ملت اسلامی منصوب شد و به دستور ریاست سازمان مامور ساخت مسجدهای متعددی در ایالت های دیترویت، میشیگان و هارلم نیویورک شد. او در راه نشر پیام های سازمان ملت اسلامی از روزنامه، رادیو و تلویزیون حداکثر بهره را می برد و به واسطه کاریزمای شخصی و شور و هیجانش موفق شد اعضای سازمان را از ۵۰۰ نفر در سال ۱۹۵۲ به ۳۰ هزار نفر در سال ۱۹۶۳ افزایش دهد. «مالکوم» خیلی زود به سوژه جذاب خبری روزآمریکا تبدیل شد و در سال ۱۹۵۹ در کنار «مایک دالاس» برنامه ای تلویزیونی با نام «تنفری که از نفرت متولد شد» به راه انداخت که موفقیت زیادی داشت. او کمی بعد از سازمان ملت اسلامی جدا شد و سازمان مستقلی به نام «مسجد مسلمان» تشکیل داد. او در همان سال به «مکه» سفر کرد. با بازگشت به آمریکا و رنگ و بوی متفاوت سخنرانی هایش ماموران اف بی آی او را در لیست ترور خود قرار دادند و به رغم سوءقصدهای متعدد به جان او، «مالکوم» در سفرهایش و سخنرانی های خود هیچ گاه محافظ به همراه نداشت. در ۱۴ فوریه ۱۹۶۵ خانه او، در نیویورک بمب گذاری شد اما اعضای خانواده به موقع مطلع شده و از محل گریختند و تنها جراحت های سطحی از این انفجار متوجه آنها شد. یک هفته بعد در ۲۱ فوریه سه مرد مسلح «مالکوم» را ۱۵ بار از فاصله نزدیک مورد اصابت گلوله قرار دادند و این مبارز ۳۹ ساله را کشتند. در مراسم خاکسپاری او بیش از ۱۵۰۰ نفر شرکت کردند و پیکر او در قبرستان «فرن کلیف» در نیویورک به خاک سپرده شد.

● دوستان مالکوم

از کسانی که با او دوست بوده اند و با هم رابطه داشته اند می توان به مارتین لوترکینگ (رهبر سیاهپوست های آمریکا برنده جایزه نوبل و ترور شده توسط کوکلاکس کلن ها)، محمد علی کلی (قهرمان مسلمان بوکس جهان)، فیدل کاسترو (رهبر کوبا)، نلسون ماندلا (رهبر سیاهپوستان آفریقای جنوبی) و افراد بسیار دیگری اشاره کرد. همسر مالکوم خانم بتی شباز، پرستار بود که عضو مسلمانان آمریکا شد و سپس با مالکوم ازدواج کرد. امروزه او به نام خانم دکتر بتی شباز خوانده می شود که هنوز هم یکی از مبارزهای بزرگ و رهبران مسلمانان آمریکاست.

پس از درگذشت الیجاه محمد در سال ،۱۹۷۵ پسر او والاس محمد فعالیت پدر را ادامه داد ولی در بسیج سیاهپوستان چندان موفق نشده و یکی از پیروان پدر او، لوئیز فراخان، این ماموریت را از دهه ۱۹۸۰ تا امروز به دست گرفته است. فراخان بیش از سایر رهبران سیاهپوست آمریکا با گروه های دیگر مسلمانان درآمریکا نزدیک شده.

● خشم یهودی

در دهه ۱۹۹۰ و اوایل قرن بیست ویکم دو تظاهرات یک میلیون نفری جهت بسیج سیاهپوستان برای رهایی از ظلم و ستم نظام جهانی سفیدپوستان و همفکران آنان در واشنگتن به راه انداخت. فراخان به علت انتقادهایی که از رژیم صهیونیستی کرده است، مورد غضب و خشم آنان است و اختلاف بین او و هواداران و پیروانش با یهودی های آمریکا همیشه آشکار بوده است. میزان گرایش به اسلام درآمریکا در طول سال ۲۰۰۵ حدود بیست هزار نفر تخمین زده شده که از این تعداد، ۶۳ درصد آمریکایی های آفریقایی تبار هستند، ۲۷درصد سفیدپوست و ۹درصد را لاتین تبارها تشکیل می دهند. یکی از تشکیلات فعال مسلمانان در ایالات متحده، جامعه اسلامی آمریکای شمالی است. این سازمان توسط چند مجموعه که یکی از آنها انجمن دانشجویان مسلمان است تاسیس شده و شامل انجمن های دیگر مانند انجمن اسلامی دانشمندان و مهندسان و انجمن اسلامی پزشکی و همچنین انجمن اسلامی دانشمندان علوم اجتماعی مسلمان است. یکی از فعالیت های اصلی جامعه اسلامی آمریکای شمالی کنفرانس سالیانه آن است که سالیانه نزدیک به ۳۰ هزار نفر در آن شرکت می کنند.

● اسلام آمریکای شمالی

حلقه (دوره یا گروه) اسلامی آمریکای شمالی انجمن دیگری از مسلمانان است که در دهه ۱۹۷۰ توسط گروهی از مسلمانان آسیای جنوبی تشکیل شد و در سال های اخیر در امور اجتماعی فعالیت داشته است و نشریه پیام بین الملل را برای معرفی هویت اسلامی و تحقیق مساله های مربوط به مسلمانان در سراسرآمریکا و کانادا منتشر می کند. انجمن یا جامعه آمریکایی مسلمانان که در آغاز از طرف دانشجویان و فارغ التحصیلان کشورهای عربی تاسیس شد در دهه های اخیر فعالیت گسترده ای داشته و مجله انگلیسی زبان مسلمانان آمریکایی را منتشر می کند.

سعید ایمانی