بزرگترین مانع دینداری

در قرآن کریم ۶۶ مرتبه نام شیطان برده شده و ۱۹ بار نام شیاطین آمده که همه از عداوت و دشمنی او با آدم و اولاد او حکایت می‌کند. ذات مقدس الهی به مومنین هشدار می‌دهد که از این دشمن بزرگ …

در قرآن کریم ۶۶ مرتبه نام شیطان برده شده و ۱۹ بار نام شیاطین آمده که همه از عداوت و دشمنی او با آدم و اولاد او حکایت می‌کند. ذات مقدس الهی به مومنین هشدار می‌دهد که از این دشمن بزرگ بر حذر باشید و از او پیروی نکنید: "و لا تتبعوا خطوات الشیطان انه لکم عدو مبین"(انعام:۱۴۲)، چرا که پیروی از گامهای شیطان انسان را به فحشا و منکرات می‌کشاند و از مسیر کمال حقیقی و حقیقت کمال دور می سازد: "... و من یتبع خطوات الشیطان فانه یامر بالفحشاء و المنکر"(نور:۲۱) امیرالمومنین علی (ع) شیطان را بزرگترین مانع برای دینداری اهل ایمان معرفی نموده و می‌فرماید: "فاحذروا عبادالله عدو الله ان بعیدکم بدائه و ...؛ ای بندگان خدا از دشمن خدا پرهیز کنید مبادا شما را به بیماری خود مبتلا سازد و با ندای خود شما را به حرکت درآورد و با لشکرهای پیاده و سواره خود بر شما بتازد، به جانم سوگند، شیطان تیر خطرناکی برای شکار شما بر چله کمان گذارده و تا حد توان کشیده و از نزدیکترین مکان شما را هدف قرار داده است و خطاب به خدا گفته: "رب بما اغویتنی لازینن لهم فی الارض و لاغوینهم اجمعین؛ پروردگارا، به سبب آنکه مرا دور کردی، دنیا را در چشمهایشان جلوه می‌دهم و همه را گمراه خواهم کرد"(نهج البلاغه، خطبه ۱۹۲)

شیطان از راههای مختلفی انسانها را مورد تهاجم قرار می‌دهد. مهمترین سلاح شیطان و اولین راه نفوذ او در انسان، غافل کردن است. یعنی شیطان در مرحله اول می‌کوشد تا انسان را از خطر و ضرر، غافل کند، چون وقتی انسان از خطر چیزی غافل شد به آسانی به آن مبتلا شده، به سهولت، حقیقت سودمندی را از دست می‌دهد. شیطان با سرگرم کردن انسان به لهو و لعب و زخارف دنیا، او را از یاد حق باز می‌دارد و قیامت را از یاد وی می‌برد و از این طریق وی را گرفتار عذاب شدید الهی می‌کند. در گام دوم اگر کسی به یاد خدا و قیامت بود، شیطان می‌کوشد تا او را از راه جهل مرکب و تزیین: "و زین لهم الشیطان اعمالهم"(نمل:۲۴) و تسویل: "الشیطان سول لهم و املی لهم"(محمد:۲۵) یعنی بد را خوب جلوه دادن یا خوب را خوبتر جلوه دادن، از فضیلتی مهم یا اهم باز بدارد، مثل اینکه انسان را سرگرم کار مستحبی می‌کند تا وی را از واجب باز دارد یا او را سرگرم واجب مهم می‌کند تا او را از واجب اهم محروم کند.

قرآن کریم از زبان شیطان چنین نقل می کند: "خداوندا، به‌خاطر آنکه مرا به هلاکت افکندی هر آینه در زمین (باطل را) در نظرشان زینت می‌دهم (آنان را خواهم فریفت) و همگی‌شان را به راه هلاکت می‌برم"(حجر:۳۹) یعنی شیطان آرزوها و خیالاتی را برای انسان مطرح می‌کند "لامنینهم"(نساء:۱۱۹) و چیزهایی را در نظر انسان زینت می‌دهد که زینت ارض است، نه زیور قلب و جان انسان، چه اینکه زینت جان انسان، ایمان به خدای سبحان است: "حبب الیکم الایمان و زینه فی قلوبکم"(حجرات:۷)، نه خانه و باغ و امکاناتی که زینت زمین محسوب می‌شود. اگر کسی خانه خوب و مجللی ساخت، زمین را مزین کرده است نه خود را. این مغالطه، کار شیطان است که زینت‌های زمین را از طریق آرزو، زینت انسان وانمود می‌کند. شیطان با ابزار تزئین و تسویل، در عقاید و اخلاق آدمی نفوذ کرده و کاری می‌کند که انسان با اراده و انتخاب خود شقاوت را بر سعادت ترجیح داده و با گرایش به لذات زودگذر، هلاکت خویش را امضا کند.

مصطفی یاسینی