کلر (Chlorine (CL

کلر در سال ۱۷۷۴ میلادی توسط شئل (Sheel, K.W) شیمیدان سوئدی از اثر اسید کلریدریک غلیظ بر سنگ معدن (یا ژیرولوزیت (Pyrolusite)، دی‌اکسید منگنز طبیعی، سیاهرنگ) کشف شد. نام آن از واژه یونانی کلروس (Chloros) (بە …

کلر در سال ۱۷۷۴ میلادی توسط شئل (Sheel, K.W) شیمیدان سوئدی از اثر اسید کلریدریک غلیظ بر سنگ معدن (یا ژیرولوزیت (Pyrolusite)، دی‌اکسید منگنز طبیعی، سیاهرنگ) کشف شد. نام آن از واژه یونانی کلروس (Chloros) (بە معنی سبز روشن) گرفته شد. زیرا گازی است به رنگ سبز مایل به زرد (به‌علت این که خفه کننده است در سال ۱۹۱۵ میلادی در جنگ اول جهانی از آن استفاده شده است).

قابل توجه است که چون شئل کلر را عنصر نمی‌پنداشت (حتی برسلیوس، گیلوساک و تنار سال‌ها عنصر بودن آن را باور نداشتند) برخی او را کاشف کلر نمی‌دانند. در واقع نخستین بار در سال ۱۸۱۰، دیوی از طریق تجزیه الکتریکی کلرید فلزهای قلیائی، ثابت کرد که کلر، یک عنصر است.

موضوع دیگری که باید یادآوری شود، این است که شئل در واقع شیمیدانی کم شانس بود. وی که کارهای علمی خویش را از شاگردی در داروخانه آغاز کرده بود، نه تنها ذاتاً بیمار بود و چندین بار توسط مواد شیمیائی مسموم شده بود، بلکه در چندین مورد، مواردی را کشف کرد که پیش از اعلام کشف آنها، دیگران کشف آنها را اطلاع دادند. از جمله اکسیژن را پیش از پریستلی، نیتروژن را پیش از رادرفورد کشف کرد و یا فلزهائی مانند منگنز، مولیبدن و ولفرام (تنگستن) را پیش از اعلام کشف آنها توسط دیگران، شناخته بود [۵۰].

کلر گازی است سبزرنگ مایل به زرد و خیلی آسان به مایع تبدیل می‌شود. گاز کلر خیلی از هوا سنگین‌تر است و در نزدیکی سطح زمین قرار دارد و به آهستگی ناپدید می‌گردد. آلمانی‌ها در ۱۹۱۵ از آن به‌عنوان گاز سمی استفاده و سربازان دشمن را گریزان از محل استقرار خود نمودند. (بعدها از گاز سمی فوسژن Phosgene کە مولکول آن از یک اتم کربن، یک اتم اکسیژن و دو اتم کلر تشکیل گردیده برای مقاصد نظامی استفاده کردند به‌‌طوری که یک‌بار تنفس آن آدمی را می‌کشد و باز از کلر سم‌های خطرناک‌ترین ساخته شد)

کلر عنصری است فعال‌تر از اکسیژن که به‌سرعت با اجسام گوناگون ترکیب می‌گردد.

اگر کلر و هیدروژن را در تاریکی مخلوط کنند اتفاقی رخ نمی‌دهد اما اگر در روشنائی آنرا با هیدروژن مخلوط نمایند انفجار صورت خواهد گرفت.

کلر یک سم به شمار می‌رود زیرا چشم و گوش و گلو را تحریک می‌کند و آسیب می‌رساند یا این‌حال باکتری‌های بیماری‌زا را از میان می‌برد. ازینرو برای آدمی سودمند است. در شهرها به آب آشامیدنی مقداری کلر می‌افزایند.

کلر به آرامی با آب ترکیب می‌شود و مخلوطی می‌سازد که به آن هیپوکلریت می‌گویند، کلروهیپوکلریت خاصیت رنگ‌بری دارد و با کمک آن می‌توان لباس‌ها را سفید کرد.

هیدروژن کلراید از ترکیب شدن اتم‌های کلر با اتم‌های نوع دیگر به‌وجود می‌آید که به آنها کلرایدها (کلرورها) می‌گویند و فراوان‌ترین آنها نمک آشپزخانه می‌باشد. کلر برای بدن لازم است و در حقیقت نمک که بیشترش کلر است ۳% آب اقیانوس‌ها را تشکیل می‌دهد.

کلروفرم که مولکول آن از یک اتم کربن، یک اتم هیدروژن و سه اتم کلر تشکیل گردیده، زودتر از آب‌‌به‌جوش می‌آید و پزشکان از ان برای به‌خواب بردن بیمار که احساس درد نکند از کلروفرم استفاده می‌کنند.

کلر

عنصری استبا علامت اختصاری CI جرم اتمی ۴۵۳/۳۵ و عدد اتمی ۷/۰ گازی استسبز با بوی نافذ و زننده و سمی، نخستین گازی است که در ۱۹۱۵ به‌وسیله آلمانی‌ها به‌عنوان گاز خفه کننده بکار رفت. ترکیباتش در طبیعت فراوان است. مانند نمک طعام وکلرور فلزات دیگر. کلر را از برقطافت محلول نمک طعام تهیه می‌کنند. برای تهیهٔ گرده‌های گندزدا و برای تصفیه شیمیائی آب کاربرد دارد [۱۵].

کلر با عناصر گازی شکل دیگری مانند اکسیژن، هیدروژن و ازت تفاوت دارد. کلر رنگ سبز مایل به زردی دارد و خیلی آسانتر از گازهای دیگر به مایع تبدیل می‌شود.

گاز کلر خیلی از هوا سنگین‌تر است و همین سنگینی آنرا یک گاز جنگی کرده، کلر نزدیک به سطح زمین قرار می‌گیرد به آهستگی ناپدید می‌شود [۶۶].

مخلوط هیدروژن کلراید و آب، جسم مرکب دیگری را پدید می‌آورد بنام اسید هیدروکلراید که اسیدی است بسیار قوی و یکی از سه اسید مهمی به شمار می‌رود که در صنعت بکار می‌رود.

هیدروژن کلراید یک نمونه از گروه بزرگ اجسام مرکبی است که از ترکیب شدن اتم‌های کلر با اتم‌های نوع دیگر پدید می‌آید و آنها را کلرایدها (کلرورها) گویند. فراوان‌ترین و مهمترین کلرورها نمک آشپزخانه است که در خوراک کاربرد دارد.

کلر به شکلی که در نمک وجود دارد، برای موجودات زنده ضروری است، خون و اشک چون کلرور دارند کمی شورند. بدن ما به این کلرورها نیاز دارد [۷۵].

کلر ـ ۳۶ Chlorine

کلر رادیواکتیو با عدد جرمی ۳۶ نیم عمر آن حدود ۴۴۰،۰۰۰ سال است. تابش بتا صادر می‌کند. این ماده نسبتاً سمی است. به‌عنوان ردیاب کاربرد دارد.

کلر عنصری غیر فلزی هالوژن با عدد اتمی ۱۷ که در گرو VIIIA و دوره سوم جدول تناوبی جا دارد.جرم اتمی آن ۴۵۳/۳۵ ظرفیت‌های آن ۳۰۱، ۵ و ۷ می‌باشد دارای دو ایزوتوپ پایدار یکی کلر ـ ۳۵ و دیگری کلر ۳۶ و کلر ۳۷، ترکیب‌های آن در طبیعت فراوانند مانند نمک طعام و کلرید فلزی دیگر.

در تهیه تتراکلرید کربن، تری‌کلرواتیلن، کلره کردن هیدروکربن‌ها، پلی‌کلروپرن (نئوپرن) کلرید پلی‌وینیل، کلرید هیدروژن، دی‌کلرید هیدروژن، اسید هیپوکلرو، کلریدهای فلزی، در خالص‌سازی آب، در ترکیب‌های کننده شعله در باتری‌های ویژه، در آماده‌سازی گوشت، ماهی، سبزیجات و میوه، کاربرد دارد. کلرید کلسیم نقش مهمی را در صنعت، نقاشی دارد [۱۷].

کلروپرن

از دو پاره کردن (دیمرکردن) استلین در محلول آمونیاکی و در حضور مس کلرید ابتدا وینیل استیلن بدست خواهد آمد. این ماده را با هیدروژن کلرید ترکیب می‌کنند. کلروپرن حاصل خواهد شد.

کلرورها Chloride

ترکیب دوتائی کلر یا نمک اسیدکلریدریک است. بیشتر کلرورها در آب دریا محلولند و بر اثر تبخیر آب دریا به‌صورت بلور در می‌آیند. مهمترین آنها نمک طعام است.

کلرهکزیدین Chlorhexidine

ضد عفونی کننده موضعی این دارو غشای پلاسمائی باکتری را پاره می‌کند و در نتیجه، موجب خروج محتویات سلولی می‌شود. این دارو با اثر باکتری‌کشی خود بر روی باکتری‌های گرم مثبت و گرم منفی مؤثر است، هرچند که اثر آن بر روی گونه‌های گرم منفی کمتر می‌باشد. این دارو اثر خود راحتی در حضور خون نیز حفظ می‌کند.

جذب کلرهگزیدین از مجرای گوارش، غشاهای مخاطی و پوست ناچیز است. امکان بروز مسمومیت سیستمیک با مصرف موضعی این دارو کم است.

موارد مصرف:

۱) محلول این دارو برای ضد عفونی کردن دست پزشک و پوست بیمار قبل از عمل جراحی و ضد عفونی کردن زخم‌های پوستی بکار می‌رود. همچنین، محلول دارو برای شستشوی معمولی دست‌ها کافی نباشد بکار می‌رود

۲) شکل کرم‌دار به‌عنوان یک ضد باکتری قوی در خراشیدگی‌های پوست کاربرد دارد [۳].

۳. اطلاعات و کاربردهای بالینی داروهای ژنریک ایران ـ گروه پزشکان

۱۵. فرهنگ اصطلاحات علمی

۱۷. سیر تکاملی تولید آهن و فولاد ـ ناصر

۵۰. تاریخ مختصر علم شیمی ـ دکتر محمدرضا ملاردی ـ رضا آقاپور مقدم

۶۶. شناخت عناصر ـ اسحق آسیموف ـ ترجمه منوچهر کریم‌زاده

۷۵. قرن جراحان ـ ژئرگن نور والد ـ ترجمه دکتر علی‌رضا میناگر