روشی برای شیرین کردن درس‌ها

قرن‌هاست که نظریه‌پردازان آموزشی می‌گویند اگر فراگیران به جای آنکه صرفا دریافت‌کننده دانش‌ باشند، خودشان درصدد کشف آن برآیند، یادگیری بامعناتر و کامل‌تری به وقوع خواهد …

قرن‌هاست که نظریه‌پردازان آموزشی می‌گویند اگر فراگیران به جای آنکه صرفا دریافت‌کننده دانش‌ باشند، خودشان درصدد کشف آن برآیند، یادگیری بامعناتر و کامل‌تری به وقوع خواهد پیوست. روش آموزش معلمان بزرگی مثل سقراط هم همین بوده است. در اوایل قرن گذشته، دست‌اندرکاران امور آموزشی به اهمیت استفاده از وسایل کمک‌آموزشی پی بردند و اعلام کردند هرچه‌قدر موضوعات علوم پایه عینی‌تر و ملموس‌تر باشد، میزان یادگیری عمیق‌تر و بیشتر خواهد شد...

در سال‌های اخیر، نارضایتی‌های بسیاری در آموزش دانش‌آموزان حاصل شده است. سال‌ها گفته می‌شد که دانش‌آموزان محتوای علوم را خوب فرا نمی‌گیرند و با مهارت‌های لازم و ضروری علوم تجهیز نمی‌شوند. در دنیای غرب مسوولان آموزشی به ناچار در برنامه‌های درسی خود تجدیدنظر کردند و معلمان برای تدریس از وسایل آزمایشگاهی و کارگاهی استفاده کردند. این امر باعث شد دانش‌آموزان علاقه بیشتری از خود نشان دهند و با آمادگی بیشتری جذب بازارکار و موسسات و کارخانه‌ها شوند. در نتیجه، کم‌کم تحول چشم‌گیری در پیشرفت‌های صنعتی در کشورهای غرب ایجاد شد.

هم تئوری، هم عملی

در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نظام آموزشی درصدد رفع مشکلات ناشی از افت تحصیلی دانش‌آموزان بوده و یکی از راه‌حل‌های ارایه شده در این سال‌ها استفاده

هم‌زمان از دروس تئوری و عملی بوده است. در این راستا سعی شده مدارس از وسایل کمک آموزشی در قالب آزمایشگاه استفاده کنند تا بتوانند با این روش، نیاز خود را برطرف نمایند اما عدم برنامه‌ریزی دقیق و فقدان هزینه مناسب یا نبودن فضای مناسب و نیروی متخصص باعث شده است که در این راه نظام آموزشی ما با روندی کند سیر صعودی را طی کند.

عدم تسلط کافی معلمان نسبت به فنون آزمایشگاهی نیز دلایل واضحی داشته است: نارسا بودن این قبیل آموزش‌ها در حین تحصیلات معلمان، بالا بودن هزینه‌های مربوط به وسیله‌های آزمایشگاهی، پیشرفت سریع فناوری و پیچیده و پیشرفته‌تر شدن روش‌های آزمایشگاهی، عدم هم‌خوانی مهارت‌های معلمان با این تغییرات و پیشرفت‌ها، پیچیده‌ و دشوار بودن شیوه‌های مدیریت آزمایشگاهی و...

نقش پررنگ وسایل کمک‌آموزشی

روش تدریس به کمک واحدهای آزمایشگاهی و عملی ممکن است به منظورهای مختلفی به کار رود؛ به منظور آشنا کردن شاگردان با جنبه‌های عملی یک مفهوم علمی، به منظور فراهم آوردن محیطی مناسب برای حل مساله‌ و یا برای مهارت یافتن برای مشاغل آینده.

استفاده از وسایل کمک‌آموزشی می‌تواند ضمن بالا بردن کیفیت آموزش و یادگیری، یک عامل بسیار تحریک کننده در فعالیت‌های آموزشی باشد.

همچنین استفاده از آنها در تدریس می‌تواند برای تقویت حس کنجکاوی و تقویت نیروی اکتشاف و اختراع و حتی تفکر دانش‌آموزان و اعتماد به نفس آنها مفید باشد.

استفاده از وسایل کمک آموزشی به هنگام تدریس، فعالیت آموزشی و یادگیری را جالب توجه و شیرین می‌نماید و در نتیجه دانش‌آموزان خسته و بی‌حوصله نمی‌شوند.

هنگامی که دانش‌آموز یادگیری را با استفاده از وسایل کمک آموزشی تجربه می‌کند، می‌تواند اشیا را لمس کند، ببیند، بو کند، بچشد و به صدا گوش دهد. هنگامی که معلم و دانش‌آموز با استفاده از وسایل کمک آموزشی در کنار هم کار می‌کنند، حس تعاون و مشارکت در میان آنها تقویت می‌شود.

استفاده از وسایل کمک آموزشی سبب رشد و گسترش مهارت‌هایی می‌شود که در مجموع دانش‌آموزان را به سوی مطالعه و تحقیق بیشتر سوق می‌دهد.

تذکرات ۸ گانه

نکاتی که معلم هنگام به‌کارگیری وسایل کمک آموزشی باید مورد توجه قرار دهد،‌ عبارتند از:

۱) تعیین هدف‌های رفتاری موردنظر که دانش‌آموزان از طریق انجام دادن آزمایش باید آنها را کسب کنند.

۲) برای انجام دادن یک آزمایش برنامه باید به گونه‌ای تنظیم شود که مراحل کار قدم به قدم مشخص و معلوم باشد.

۳) تفهیم کامل موضوع به دانش‌آموزان پیش از شروع هر فعالیت آموزشی، معلم باید دانش‌آموزان را با مراحل انجام کار آشنا کند و نکات ایمنی لازم را به آنها گوشزد کند.

۴) تهیه و آماده کردن کلیه لوازم و ابزارهایی که موردنیاز دانش‌آموزان است.

۵) بررسی تمام جزییات آزمایش پیش از شروع هر فعالیت آزمایشی مانند اطمینان از بی‌نقص بودن ابزار و وسایل.

۶) آمادگی معلم برای پاسخ‌گویی به سوالات دانش‌آموزان در ارتباط با فعالیت‌های موردنظر که به آنها برای رسیدن به هدف‌های درسی کمک خواهد کرد.

۷) باید از دانش‌آموزان خواسته شود هنگام انجام آزمایش نتایج حاصل را یادداشت کرده و گزارش‌های خود را در دفتر کار ثبت کرده و ارایه دهند.

۸) داوری در میزان اثرگذاری وسایل کمک آموزشی در مسیر اهداف و عملکرد فراگیران نقش دارد.

نورمحمد شیرنژاد