زیارت «زیبامحمد» را فراموش نکنید

کسانی که حتی یکبار به استان لرستان سفر کرده‌اند بدون شک گواهی می‌دهند که طبیعت زیبای این استان یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری طبیعی در تمام ایران قلمداد می‌شود و از این …

کسانی که حتی یکبار به استان لرستان سفر کرده‌اند بدون شک گواهی می‌دهند که طبیعت زیبای این استان یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری طبیعی در تمام ایران قلمداد می‌شود و از این گذشته وجود صدها اثر تاریخی و وجود مراکز مذهبی و امامزاده‌ها به همراه میهمان‌نوازی و صفای مردم محلی خاطره‌ای شیرین از سفر به لرستان را در ذهن هر مسافری به جای می‌گذارد.

یکی از آثار مذهبی موجود در این استان، آرامگاه زیبامحمد در منطقه ازناست. این بنا در ۴۵ کیلومتری شمال شرقی خرم‌آباد (دهستان ازنا) روستای زیبامحمد (بویا، ممیل) در منطقه‌ای بسیار خوش آب و هوا و سرسبز به نام ممیل و در دامنه غربی یاسی کوه و مشرف به دامنه جنوبی کوه قرار گرفته است.

رودخانه کیان در پایین آرامگاه در جریان است که صفا و طراوت خاصی به منطقه داده و گردشگران و زائران می‌توانند در سایه درختان کنار رودخانه دمی استراحت کنند.

قبرستان اهالی روستا و تمام منطقه ممیل نیز در اطراف این بقعه قرار دارد. به دلیل برخی باورهای مردم منطقه، بویژه طایفه سکوند، آنها مردگان خود را حتی از فاصله‌های دور به این مکان منتقل و دفن می‌کنند.

بنای سید زیبامحمد فاقد کتیبه و نام بانی است، اما با توجه به دست نوشته‌های شاهزاده احمد برادر امام رضا صاحب این مقبره یکی از یاران آن حضرت بوده که به خاطر صورت زیبایش به زیبامحمد شهرت یافته است.

روستایی که این مقبره در آن قرار گرفته نیز بویا نام دارد، که نامی است محلی به مفهوم «شیون وزاری بر میت».

از تاریخچه ساخت بنا اطلاع دقیقی در دست نیست ولی با توجه به شیوه معماری بنا و همچنین وجود سنگ قبرهای پلکانی مربوط به خاندان آل برسق که از حاکمان محلی در لرستان بوده اند و در اطراف آرامگاه دیده می‌شود، می‌توان قدمت آن را قرون شش تا هفت هجری قمری دانست.

بنای سید زیبامحمد از دو قسمت اتاق ورودی و اتاق مقبره تشکیل شده که اتاق مقبره در قسمت غربی بخش ورودی قرار دارد.

ورودی این اتاق در ضلع شرقی قرارگرفته و در هر ضلع آن یک طاق نما به چشم می‌خورد که گویا از طاق‌نمای جنوبی به عنوان محراب استفاده می‌شده و بالای فرورفتگی آن با گچبری مقرنس کاری شده است.

سه نورگیر در اضلاع شمالی، جنوبی و غربی این اتاق قرار دارد که روشنایی داخل بقعه را تامین می‌کند، نورگیر غربی اکنون مسدود شده است.

در وسط این اتاق سکوی قبر وجود دارد که فاقد ضریح و به صورت یک قالب گچی مستطیل شکل است که حاشیه آن با تزیینات گچبری آراسته شده و سطحی کاملا مسطح دارد.

در وسط ضلع شمالی آرامگاه پلکان بنا قرار گرفته که به پشت‌بام اتاق ورودی منتهی می‌شود، دیواره مقبره در این قسمت توسط اهالی به کمک سیمان سفید روکش شده است! ژان ژاک دمرگان باستان‌شناس معروف فرانسوی از این بقعه با نام سید زیبا محمد یاد و بازدید‌کرده است.

حمید ایزدپناه نیز در کتاب آثار باستانی و تاریخی لرستان با ارائه تصویری از سنگ قبری کوفی مربوط به قرن ششم که از گورستان این محوطه به دست آمده به توصیف کلی بنا پرداخته است.

لیلی دهقانی‌پور