امان از این ملال بی پایان

افسردگی را, حتی در درجات خفیف آن جدی بگیرید و برای تغییر شرایطتان تلاش کنید

خلق تنگ و چشم‌های اشکی، بی‌حوصلگی و تلخی، کم‌حرفی و گوشه‌گیری، گریه‌های طولانی و بی‌خوابی‌ها و پرخوابی‌های مزمن. او آدمی که تو تا چند ماه پیش می‌شناختی نیست، دلیل این حال و هوایش را نمی‌دانی، فکر می‌کنی گذراست، فکر می‌کنی دو سه روز دیگر باز همان آدم شوخ و بذله‌گو می‌شود اما اشتباه می‌کنی. قضیه جدی‌تر از یک تنگ‌خلقی دو سه روزه است. او مبتلا به افسردگی شده و تو نتوانسته‌ای افسردگی‌اش را در مراحل اولیه تشخیص بدهی و حالا بیماری‌اش جدی‌تر شده است و تو حتی نمی‌دانی در برابر رفتار عجیبش چگونه باید واکنش نشان بدهی.

بهتر است این گزارش را با بخش کوچکی از گفت‌وگوی پرویز مظاهری دبیر انجمن روانپزشکان ایران با خبرگزاری فارس آغاز کنیم که با اشاره به پربودن بخش‌های روانپزشکی در بیمارستان‌های تخصصی و بخش‌های روانپزشکی بیمارستان‌های تهران هشدار داده شایع‌ترین علت مراجعات مردم به این مراکز افسردگی است.

این‌که افسردگی شایع‌ترین دلیل مراجعه مردم به مراکز روانپزشکی است تنها مختص ایران نیست و این حقیقت در بیشتر کشور‌های دنیا صادق است که خیلی از مراجعه‌کنندگان کلینیک‌های روانپزشکی به دلیل ابتلا به درجاتی از افسردگی به روانپزشکان مراجعه می‌کنند و این بیماری از حدود ۳۱ سال پیش به عنوان یکی از اختلالات روانی وارد علم روانپزشکی نوین شده است.

● این مهمان ناخوانده از کجا می‌آید؟

پژوهشگران معتقدند افسردگی ریشه‌ای ژنتیکی دارد، اما عوامل دیگری هم بر آن تاثیر می‌گذارند. برای مثال اگر زن هستید ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی در طول ماه یا در طول گذراندن دوره عادت ماهیانه دچار افسردگی شوید، شاید هم پس از بارداری یا پس از یائسگی به این اختلال دچار شوید، اما اگر مرد هستید هم از گزند افسردگی در امان نیستید. ممکن است ابتلا به برخی بیماری‌ها مثل سرطان یا مشکلات قلبی شما را به افسردگی دچار کند. افسردگی گاهی از عوارض جانبی مصرف داروهاست و گاهی هم تربیت ناکامل فرد را در برابر فشارهای اجتماعی ناتوان می‌کند و به سمت افسردگی سوق می‌دهد. احتمال دارد بعضی از مشاغل پر استرس هم سبب‌ساز افسردگی شود، گاهی مرگ یک عزیز، ضرر مالی بزرگ، یک شکست عاطفی، درک نکردن ورود به دوران سالمندی و... هم باعث این اختلال می‌شوند، اما همیشه دلایل افسردگی اتفاقات ناگوار نیستند و احتمال دارد حتی وقتی اتفاقی خوب مثل اضافه شدن یک عضو به خانواده، قرار گرفتن در محیط کاری جدید و ازدواج و حتی تغییر محل زندگی یا تغییر‌فصل‌ها رخ می‌دهد هم ما دچار افسردگی ‌شویم.

فکر می‌کنید چرا با وجود این که افسردگی یک اختلال روانی شایع و همه‌گیر است ما درباره آن به شما بارها و بارها هشدار داده‌ایم و این هشدار‌ها همچنان ادامه دارند؟ دلیل نگرانی ما این است که افسردگی درجاتی دارد و اگرچه ممکن است درجات خفیف آن فقط به احساس غمگینی و نداشتن اعتماد به نفس بینجامد، اما درجات شدید آن کارایی فرد را بشدت کاهش می‌دهد، منزوی‌اش می‌کند، احساس لذت از زندگی را از او می‌گیرد و حتی ممکن است به پرخاشگری یا خودکشی‌اش منجر شود.

● نشانه‌های ملال

شاید برای‌تان عجیب باشد، اما پیشتر هم در همین صفحه برایتان تعریف کردیم که نشانه‌های افسردگی فقط در رفتار ما بروز نمی‌کنند و این اختلال در برخی موارد با علائم جسمی نیز همراه می‌شود، برای مثال برخی بیماران افسرده از دردهایی در سر یا ستون فقرات یا عضلات مختلف بدن می‌نالند اما هر بار به پزشک متخصص مراجعه می‌کنند پزشک به آنها اطمینان می‌دهد اعضای بدن‌شان مشکلی ندارد و احتمالا باید در مطب روانپزشک به دنبال علت بگردند.

اما ازآنجا که ما پیشتر به علایم فیزیکی ناشی از افسردگی اشاره‌هایی داشته‌ایم در این گزارش به علائم ظاهری این اختلال اشاره می‌کنیم.

اصلی‌ترین علامت افسردگی همان حس ملال و غمگینی است. بیماران افسرده احساسی توام با ناامیدی و بی‌ارزشی دارند. آنها زندگی را پوچ می‌بینند و از دلخوشی‌هایی که افراد عادی از آنها لذت می‌برند، لذتی نمی‌برند، افسرده‌ها گاهی به پرخوابی یا کم‌خوابی، پراشتهایی یا کم‌اشتهایی دچار می‌شوند، اختلال آنها در خوردن باعث می‌شود وزن‌شان بسرعت کم یا زیاد شود، براحتی به گریه می‌افتند و ممکن است گریه کردن برای آنها به رفتاری همیشگی تبدیل شود. احتمال دارد در شرایطی احساس گیجی کنند. گاهی حرکات‌شان کند می‌شود و گاهی فکر کردن‌شان و در مواردی به ناتوانی در تمرکز و به خاطر سپردن وقایع و اختلال‌های آشکار در صحبت کردن مثل مکث‌های طولانی در میانه گفت‌وگو دچار شوند.

افسرده‌ها زودرنج می‌شوند و همین زودرنجی به مرور زمان آنها را از جامعه جدا می‌کند به نحوی که آرام آرام بیمار افسرده به فردی گوشه‌گیر تبدیل می‌شود. آنها به مرگ و خودکشی فکر می‌کنند، حتی اگر فعالیت قابل ملاحظه‌ای در طول روز نداشته باشند احساس خستگی می‌کنند. در مواردی میل جنسی آنها کاهش می‌یابد و به طور کلی شوقی برای عمل به فعالیت‌های روزمره ندارند به طوری که ممکن است به مرور زمان ساده‌ترین کارهای روزمره مثل شانه‌کشیدن موها یا حمام رفتن را هم کنار بگذارند. برخی از آنها هم البته از آن‌طرف بام می‌افتند و در آرایش کردن و رسیدن به سر و وضعشان زیاده‌روی می‌کنند.

● درمان سخت نیست

شما هم از روانپزشکان و روان‌شناس‌ها می‌ترسید و حتی در صورت مشاهده این علائم در خودتان یا بستگان‌تان حاضر نیستید با آنها ملاقات کنید؟ اما مشاهده علائمی که به آنها اشاره کردیم به معنای هشدارهایی جدی هستند که به شما می‌گویند باید با این دو گروه متخصص دیدار داشته باشید تا آنها بسته به میزان افسردگی شما از طریق دارودرمانی یا رفتار درمانی شرایط‌تان را بهتر کنند.

نگران نباشید. داروهای روانپزشکی قرار نیست تا ابد ادامه پیدا کنند و رفتار درمانی هم به شما کمک می‌کند از راه ایجاد تغییراتی خیلی جزئی در زندگی، لذت واقعی آن را درک کنید و چه بسا با اعمال این تغییرات خیلی از مشکلات جانبی زندگی‌تان هم حل شوند.