انگیزه های گرایش جوانان به اعتیاد و راه حل آن

صاحب نظران اجتماعی معتقدند که یکی از مهم ترین شاخص های تعیین رفتار یک ملت توجه به ساختار جمعیتی آن کشور است در کشوری که بیشترین جمعیت آن را افراد سالخورده تشکیل می دهند

صاحب‌نظران اجتماعی معتقدند که یکی از مهم‌ترین شاخص‌های تعیین رفتار یک ملت توجه به ساختار جمعیتی آن کشور است در کشوری‌که بیشترین جمعیت آن را افراد سالخورده تشکیل می‌دهند. دولت باید هزینه‌های زیادی صرف تأمین اجتماعی، بیمه و بازنشستگی، خدمات درمانی کند و برعکس در کشوری که جمعیت آن جوان هستند دولت باید هزینه‌هایی جهت آموزش‌وپرورش، سرمایه‌گذاری برای ایجاد شغل و اشتغال‌زایی، امکان تهیه مسکن و ازدواج جمعیت جوان را فراهم نماید تا جوانان آن کشور، گرفتار ناهنجاری‌های اجتماعی از قبیل بیماری، اعتیاد، ایدز و جرایمی دیگر نگردند.ناهنجاری اجتماعی اعتیاد که امروز در جهان بویژه در کشور ما پدیدار شده ناشی از ازدیاد جمعیت و بالا بودن آمار جمعیت جوان است که در حدود ۷۰ درصد جمعیت کشور را شامل می‌شود. ضروریست که معضل اعتیاد در بین جوانان از زوایای مختلف مورد بررسی قرار گیرد.

امروز شاهد تجزیه و تحلیل‌های متفاوتی از معضل اعتیاد جوانان به مواد مخدر و مشکلاتی که مبتلایان برای خود، خانواده و اجتماع ایجاد کرده و می‌کنند هستیم پژوهش‌های انجام گرفته نشان می‌دهد که امروزه بیشترین آمار اعتیاد در جوانان در سنین ۱۷ تا ۲۵ سالگی و عده قابل توجه‌ای نیز بالای سن ۲۵ سالگی وجود دارد. طبق نظر روان‌شناسان، روانکاوان و جامعه‌شناسان به دلیل اینکه جوان بعد از فارغ‌التحصیل شدن با امیدهای زیاد در اجتماع قرار می‌گیرد بعلت نداشتن شغل و اشتغال در جامعه مأیوس و یا افسرده شدن و یا بعد از پایان دوره دبیرستان کار جوانان در انتظار کار هستند از این لحاظ در کنار شور جوانی نوعی اضطراب و دلواپسی نسبت به آینده در اغلب جوانان و نوجوانان دیده می‌شود و در این سنین احساسی که جوان نیاز به آزادی و رهایی نسبی از قید و بند خانواده است اغلب در جوانان بطور طبیعی دیده می‌شود و بیشتر رغبت‌شان به گردهمایی با همکلاسی‌ها و دوستان جدید و دوستان دوره تحصیل در آن‌ها ایجاد می‌گردد که در نتیجه بدنبال تجربه و مسائل ناشناخته از نظرشان تمایل پیدا می‌کنند و در این گردهمایی‌ها جوانان بعلت نبود امکانات شغل و اشتغال و نداشتن درآمد و پول برای زندگی بهتر مسئولین، اجتماع و پدر و مادر خود را مقصر دانسته و از برای از خود بی‌خبری بدامان سیگار، الکل و مواد مخدر و اعتیادآور پناه می‌برند.

انگیزه‌های نخستین در بعضی جوانان در مصرف مواد دخانی و تکمیل لذت حاصل از مصرف سیگار بخصوص سیگارهای تند و ارزان‌قیمت را بعنوان پر کردن خلاء زندگی و ادامه یافتن تسکین و آرامش از وضع موجود در گردهمائی‌های دوستان با هم دیگر دود می‌کنند و معتادان حرفه‌ای نیز سیگار را مزه و چاشنی مواد مخدر می‌دانند و در استناد به آمار موجود طی ۱۰ سال گذشته مصرف سیگار در بین جوانان ۱۵ تا ۲۵ سال و بزرگسالان از ۱۰ درصد به ۱۷ درصد افزایش یافته و پیش‌بینی می‌شود که اگر این روند ادامه داشته باشد شمار قربانیان ناشی از مصرف سیگار در کشور که در حال حاضر ۵۰ هزار نفر در سال است که پیش‌بینی می‌شود طی سال‌های آینده به ۲۰۰ هزار نفر افزایش یابد و جوانان بعد از سیگار بتدریج برای گریز از مشکلات نداشتن شغل کار و درآمد به سوی مواد مخدر اعتیادآور برای فراموشی مشکلات خود روی می‌آورند و بعد از چند بار استفاده از مواد مخدر اعتیادآور و هیجان‌زا به آن معتاد شده و حاضرند در زمان ضروری برای تهیه و بدست آوردن آن هیجان از هیچ‌گونه ناهنجاری روگردان نباشند علت و عواملی‌که باعث می‌گردد که جوانان ما بیشتر به اعتیاد روی بیاورند بیکاری، فقر، پدر و مادر (خانواده)، دوستان و محیطی که در آن زندگی می‌کنند و عوامل دیگری از قبیل نارضایتی از وضع موجود، تبعیض و ناسازگاری‌ها، اختلافات خانوادگی، فقدان مسئولیت بعضی از خانواده‌ها درباره جوانان، انتقام و تمایل به ناراحت کردن خانواده، عدم پایبندی به مسایل اخلاقی و تربیتی، فقر فرهنگی، مهاجرت، اختلاف طبقاتی، آوارگی، تنبیهات خشن اولیاء و مربیان، نداشتن امید به زندگی و آینده بهتر، فرار از خانه در بروز اعتیاد در میان جوانان نقش اساسی داشته و دارد.

البته به غیر از عوامل یاد شده فوق به عقیده کارشناسان و صاحب‌نظران کشیدن سیگار و دسترسی آسان به آن می‌تواند عامل دیگری باشد که زمینه لازم را برای گرایش به اعتیاد در جوانان و نوجوانان ایجاد می‌کند زیرا در بررسی های انجام شده بیشتر معتادان قبل از رفتن به سمت مواد مخدر، سیگار می‌کشیده‌اند به شکلی که ۳۴ درصد معتادان اظهار داشته‌اند یکی از انگیزه‌های نخستین مصرف موادمخدر تکمیل لذت حاصل از مصرف سیگار بوده است.

در بررسی‌ها و دیدگاه‌های جدید کارشناسان درباره جوانان معتاد متأسفانه افق روشنی در زمینه پیشگیری از اعتیاد و مبارزه با موادمخدر به چشم نمی‌خورد و جدای از تأثیراتی که مواد مخدر بر ساختمان فیزیکی بدن دارد که از جنبه پزشکی مورد مطالعه قرار می‌گیرد و اثرات ناشناخته آن بر ساختار روحی و روانی نیز می‌تواند موجب بروز آسیب‌های اجتماعی در جامعه شود در این فرایند ضروریست که به بررسی زوایای مختلف و متفاوت اعتیاد بدور از تأثیرات و احساسی و فارغ از تعصبات بی‌منطق از تجربیات چند ساله گذشته مبارزه با اعتیاد و تغییر و تحول در دیدگاه‌های اجتماعی و اصلاح شیوه‌های تفکر عمومی درباره اعتیاد که خود یک بیماری در جامعه است بپردازیم ضروریست که شیوه‌های بهینه در مبارزه با اعتیاد ایجاد کنیم و جلوگیری از شیوع و گسترش بیماری را وظیفه فرد و فرد افراد جامعه قرار دهیم چرا که در مسیر پیشگیری و سپس محو نهائی پدیده اعتیاد در جامعه احتیاج به یک بسیج عمومی همگانی دارد. جامعه‌شناسان بر این باورند که نتایج و آثار شومی که در ارتباط با مصرف هرگونه مواد مخدر به وجود می‌آید و یکی از زیان بارترین آثار تبعی آن ارتباطی است که با دیگر جرایم اجتماعی در جامعه دارد چرا که اعتیاد خود به تنهایی باعث ارتکاب جرایم می‌شود. در این رابطه فردی زمینه‌ای برای ارتکاب جرم نداشته باشد در اثر اعتیاد زمینه‌های جرم‌زائی را برای خود ایجاد می‌کند زیرا چون اعتیاد بعنوان یک عامل در کنار دیگر عوامل موجود باعث وقوع جرم می‌گردد. بر همین اساس نتیجه بررسی‌های بعمل آمده حاکی از آن است که از بین تمام جرایمی که معتادان مرتکب می‌شوند درصد بالایی را سرقت و جرایم مالی تشکیل می‌دهد که آن هم به منظور تهیه پول جهت خرید مواد مخدر است.

طبق گفته قائم مقام سازمان بهزیستی در حال حاضر اعتیاد عامل ۴۰ درصد سرقت‌ها، ۵۵ درصد طلاق‌ها، ۶۵ درصد کودک آزاری و همسرآزاری، و بیش از ۷۰ درصد مبتلایان به ایدز، درصد بالایی از خودکشی و دیگرکشی، خشونت، فحشا و همچنین ۶۵ درصد بزهکاری کودکان و ۳۰ درصد کودک آزادی بنابر تحقیقات صورت گرفته در خانواده‌هایی روی می‌دهد که طلاق به علت اعتیاد یکی از والدین است.

کارشناس پیشگیری از اعتیاد با استناد به نتیجه نگرش‌سنجی انجام شده عمده‌ترین عوامل مؤثر در معتاد شدن افراد را نداشتن شغل و کار و در دسترس بودن انواع مواد مخدر می‌دانند و مهاجرت جوانان روستایی به شهرها برای کاریابی و اشتغال که در بیشتر مواقع با عدم موفقیت در شهرها صورت می‌گیرد اعتیاد را بیشتر در بین آن‌ها می‌توان مشاهده کرد و با کمال تأسف هنوز موفقیت چندانی برای جلوگیری از واردات مواد مخدر و پخش آن در شهرها در حال حاضر و گذشته با وجود فعالیت‌های زیاد نیروی انتظامی که در این رهگذر قربانیان زیادی را در مبارزه با واردات و پخش مواد مخدر از دست داده ولی مافیای مواد مخدر با قدرت و توان بیشتر در شهرها به وارد کردن و پخش مواد مخدر مشغول هستند و بر طبق آخرین آمار جهانی مبادلات تجاری سالانه مواد مخدر در جهان در حدود پانصد میلیارد دلار برآورد شده است رقمی که هم‌تراز با مبادلات نفتی جهان است و از واقعیت بدور است که مافیای مواد مخدر برای رسیدن به امیال سودجویانه خود به هر اقدامی جهت گسترش مواد مخدر در کشورهای جهان متوسل نگردد امروز قیمت یک کیلوگرم هروئین در افغانستان کمتر از هزار دلار است و وقتی که به اروپا و امریکا می‌رسد قیمت آن در حدود دویست تا دویست و پنجاه هزار دلار بفروش می‌رسد و با کمال تأسف ایران نیز کوتاه‌ترین راه برای دستیابی به این سود سرشار مافیای مواد مخدر است از این لحاظ مبارزه با غول قدرتمند مافیای مواد مخدر از پیش تاحدودی روشن است.

در این فرایند برای کشور ما ضروریست که راه‌های پیشگیری از اعتیاد را به گروه‌های مختلف مردم بویژه جوانان و نوجوانان و خانواده‌ها از طریق مطبوعات رادیو، تلویزیون و رسانه‌های دیگر آموزش داده و از خطرات اعتیاد و نیز علائم و راه‌های پیشگیری از اعتیاد آن‌ها را آگاه کرد و شعار پیشگیری بهتر از درمان است باید در سرلوحه برنامه‌های وزارت بهداشت قرار گیرد .

بعضی از جوانان ما در پناه گرایشات انحرافی به شجاعت و شهامت خود افتخار می‌کنند شجاعت و افتخاری‌که به واقع در پشت آن کوهی از حقارت وجود دارد. نمونه بارز این کنش را در اعتیاد بیشتر می‌توان دید چرا که مواد مخدر فرد معتاد را از همه احساس‌ها، کمبودها و حقارت‌های زجرآور بطور موقت نجات می‌دهد و جوان در ابتدای راه خود را فرد با شهامتی می‌داند که جرأت بزرگ شدن در قالب دست زدن به تجربه مواد مخدر را پیدا کرده است و از این لحاظ خیال می‌کند فردی متمایز از دیگران است و دوستان سالم خود را تشویق به استفاده کردن از مواد مخدر می‌کند و دوستانی که با او هم آهنگ نمی‌شوند متهم به ترسو بودن می‌نماید.

کارشناسان و متخصصان اعتیاد به این اتخاذ نظر رسیده‌اند که اعتیاد به مواد مخدر یک معضل چند وجهی است و برای مقابله با آن باید به تمامی ابعاد آن توجه خاص مبذول گردد و حقیقت این است که فرد معتاد علاوه بر داشتن بیماری جسمی دچار اختلالات شخصیتی، روانی و ناهنجاری‌های رفتاری و اجتماعی و اعمال بزهکارانه این افراد در بیشتر مواقع به صورت ناخودآگاه در جامعه روی می‌دهد و مطالعات جرم‌شناسی در افراد معتاد نشان داده است که در وهله اول گروه‌های مختلف سنی بویژه جوانان در معرض خطر قرار دارند و باید با برنامه‌ریزی‌های اصولی و منسجمی به منظور پر کردن اوقات فراغت آنان از طرف خانواده‌ها، مدارس، نظام‌های فرهنگی آموزشی و مسئولین کشور صورت پذیرد.

یکی از مشکلات اصلی در کشور نداشتن آمار دقیق از ابتلایان به بیماری اعتیاد، ایدز، سرطان، هپاتیت، ام‌اس (MS) و غیره است و آمارهای داده شده براساس افراد شناسایی شده صورت می‌گیرد نه تعداد مبتلایان واقعی در جامعه. بر این اساس امروز بعضی از مؤسسات تعداد مبتلایان به اعتیاد را سه میلیون نفر و بعضی از نهادها در حدود ۶ میلیون نفر و افراد غیرکارشناس رقم بالاتری از مبتلایان به اعتیاد را ترسیم می‌کنند. در این فرایند باید واقع‌بین بود تا روزی‌که ما نتوانیم برای جوانان بیکارمان شغل و اشتغال‌زایی و سرگرمی ایجاد کنیم هیچ گونه امید و فرجی برای جلوگیری از گسترش اعتیاد و ایدز در کشور نخواهیم داشت.

در حال حاضر مکان‌های بازپروری متعددی در کشور برای ترک اعتیاد معتادان از طریق دولت دایر گشته و هزینه‌های گزافی نیز برای دولت در سال ایجاد کرده و می‌کند در این فرصت لازم است که از وزارت بهداشت و درمان و ستاد مبارزه با مواد مخدر، امور درمان، بازپروری، و حرفه‌آموزی معتادان و مدیران، پزشکان و کارمندان این مراکز تشکر و قدردانی را ضروری می‌نماید.

ولی چون اعتیاد در اکثر مواقع رابطه مستقیم با بیکاری و نبود امکانات سرگرمی برای جوانان رابطه مستقیم دارد و بیشتر معتادان این مراکز بعد از ترک اعتیاد و بیرون آمدن از مکان‌های بازپروری به خانه و محل زندگی قبلی خود بعلت نداشتن شغل و درآمد بعد از مدتی مجدداً با دوستان معتاد گذشته در اکثر مواقع ارتباط برقرار کرده و مجدداً بدام اعتیاد گرفتار می‌گردند در این فرایند ضروریست که یک رابطه مستقیم بین مراکز بازپروری معتادان وزارت کار برنامه‌ریزی شود تا افرادیکه در این مراکز موفق به ترک اعتیاد می‌شوند بعد از مرخص‌شدن ازمراکز بازپروری بحال خود رها نشوند بلکه در اختیار وزارت کار قرار گیرند و وزارت کار به کارخانجات در استخدام این افراد امتیازاتی بدهد بدین‌صورت که در شش ماهه اول استخدام این افراد وزارت کار حقوق و مزایای این افراد را تقبل کرده و هر ماه یا ۱۵ روز یکبار کنترل و آزمایش این افراد در مراکز پزشکی با دقت و وسواس صورت گیرد.

چون معتادی‌که بتواند در ۶ ماه بدور از دوستان معتاد به مواد مخدر زندگی پاک با کار و درآمد در اجتماع حضور داشته باشد دیگر آن شخص معتاد قبلی نخواهد بود اراده و تصمیم برای زندگی بهتر در او ایجاد گردیده است.

علاوه بر وزارت بهداشت و درمان پزشکی و ستاد مبارزه با مواد مخدر و بازپروری معتادان سازمان‌ها و نهادهای مختلف غیردولتی (مردمی) فعالیت گسترده‌ای در شهرها برای مبارزه با اعتیاد و درمان اعتیاد، و پیشگیری از اعتیاد جوانان به فعالیت مشغول هستند با این وجود روز بروز بر تعداد جوانان معتاد در کشور افزوده می‌گردد. و با کمال تأسف مردم و مسئولین نیز نظاره‌گر این طاعون قرن بیست‌ویکم اعتیاد و ایدز در جامعه هستند.

تا روزیکه ما مبارزه خود را تنها با معلول‌های این بیماری و نه علت اصلی آن ادامه می‌دهیم در درمان معتادین و پیشگیری از اعتیاد راه بجایی نخواهیم برد. علاوه بر آن تا زمانیکه مدیریت کشور از دلارهای نفتی فقط برای واردات کالا بجای سرمایه‌گذاری و اشتغال‌زایی استفاده می‌کند چه انتظاری می‌توان داشت که در کشور بتوانیم با اعتیاد که معلولی از بیکاری است مبارزه کرد در صورتیکه در شش ماهه اول سال مدیریت کشور به وارد کردن ۱۵ میلیارد دلار کالا با مجوز و در حدود ۵ میلیارد دلار هم کالای مصرفی بطور قاچاق وارد کشور شده است و در واقع هیچ‌گونه بهبودی از درآمدهای نفتی نصیب مردم کشور نگردیده است و مثل اینکه در شش ماهه دوم نیز وضع بهمان شکل شش ماهه اول خواهد بود و اگر هم مجوزی برای ایجاد کارخانه و اشتغال‌زایی صادر می‌شود در چمبره بوروکراسی اداری بانک‌های گرفتار می‌شود مثل اینکه مدیریت کشور نسبت به سرمایه‌گذاری کلان برای تولید و اشتغال‌زایی جوانان بی‌اعتناست و نسبت به وارد کردن کالاهای مصرفی خارجی بیشتر تمایل نشان می‌دهند و در حال حاضر مدیریت کشور مثل اینکه حاضر نیست از میلیاردها دلار ذخایر ارزی برای ایجاد کارخانجات تولیدی و اشتغال‌زایی برای جوانان بیکار استفاده کند در صورتیکه با سرمایه‌گذاری توسعه و پیشرفت در کشور می‌توانیم ایرانی آباد، آزاد، سرافراز با جوانان سالم، کوشا بدون داشتن اعتیاد و ایدز برای تولید توسعه و پیشرفت در کشور داشته باشیم.

امید است با تغییر در دیدگاه مدیریت‌ها امکان سرمایه‌گذاری‌های کلان برای اشتغال‌زایی جوانان و توسعه پیشرفت ایران اسلامی باشیم.