پارلمان دانشجویی مکانی برای طرح اختلافات

سیر تحولات اخیر دانشگاهی در ایران باعث جلب توجه بیشتر رسانه ها به جامعه دانشگاهی شده است

● گزارشی از نحوه رویکردهای چندگانه به تحولات دانشجویی در ایران

سیر تحولات اخیر دانشگاهی در ایران باعث جلب توجه بیشتر رسانه ها به جامعه دانشگاهی شده است. بازنشسته شدن تعدادی از اساتید دانشگاه های ایران، احکام صادره در دادگاه ها و کمیته های انضباطی برای تعدادی از فعالان دانشجویی و نیز نحوه مواجهه دولت و وزارت علوم با قشر دانشگاهی از جمله محورهایی است که این روزها مورد توجه رسانه های داخلی و خارجی قرار گرفته است.

براساس گزارش هایی که تاکنون از این رسانه ها منتشر شده است اغلب دانشجویان ایرانی از بازنشسته کردن اجباری اساتید و نیز صدور احکام انضباطی انتقاد دارند و برخی هم از آن تحت عنوان نوعی شبه انقلاب فرهنگی یاد می کنند. هر چند به نظر می رسد در شرایط حال حاضر چنین زمینه یی وجود نداشته باشد. به خصوص اینکه دولت نتوانسته با جامعه دانشگاهی به عنوان قشر نخبه کشور ارتباط مناسب برقرار کند. اوج این تحولات هم به اتفاقاتی برمی گردد که اخیراً در دانشگاه امیرکبیر رخ داد.

رئیس جمهوری یک هفته بعد از ۱۶ آذر- روز دانشجو- تصمیم گرفت برای دیدار با دانشجویان به دانشگاه امیرکبیر برود. دانشگاهی که از چند روز پیش آبستن تحولات و اعتراضات دانشجویی بود و حتی یک روز پیش از عزیمت احمدی نژاد به این دانشگاه دانشجویان تریبون آزاد دانشجویی تشکیل دادند و انتقادات زیادی را مطرح کردند. احمدی نژاد بدون توجه به این مسائل وارد دانشگاه امیرکبیر شد و همانگونه که پیش بینی می شد در سالن سخنرانی این دانشگاه اعتراضات دانشجویی را علیه خود شاهد بود. دقیقاً بعد از بیان این اعتراضات بود که رسانه های داخلی و خارجی توجه بیشتری را به جامعه دانشگاهی ایران نشان دادند و به فکر تهیه گزارش های خبری- تحلیلی درباره تحولات دانشجویی در ایران افتادند.

البته تمام این تحولات در جامعه دانشگاهی ایران در شرایطی رخ می دهد که وزارت علوم به عنوان متولی دانشگاه ها بسیاری از انتقادات مطرح شده را قبول ندارد یا اساساً منکر آن می شود. مهم ترین چالشی که در حال حاضر بین دانشگاهیان با وزارت علوم وجود دارد به مساله تعدادی از دانشجویان سه ستاره مربوط می شود.

۱۷ دانشجوی پذیرفته شده در مقطع کارشناسی ارشد و بالاتر می گویند به خاطر سه ستاره بودن به رغم قبولی در دانشگاه امکان ثبت نام ندارند. اما محمدمهدی زاهدی وزیر علوم، دانشجوی سه ستاره را قبول ندارد و تاکنون چند مرتبه وجود این دانشجویان را تکذیب کرده است. همین تکذیب ها باعث شد تا این دانشجویان مقابل مجلس تجمع کنند و با انتشار نامه یی اسامی خود را هم اعلام کنند.

این در حالی بود که کمی پیشتر وزارت علوم با هیات های علمی کشور به خاطر بازنشسته کردن تعدادی از اساتید وارد روابطی چالشی شده بود. وزارت علوم استدلال می کرد که به موجب قانون آن دسته از اساتید بالای ۶۵ سال را که رتبه یی کمتر از دانشیاری داشته اند بازنشسته کرده است اما متقابلاً منتقدان، وزارت علوم را متهم می کردند موج این بازنشستگی ها صرفاً شامل حال اساتید دگراندیش و منتقد شده است. هنوز مسائل پیش آمده بر سر این مساله حل نشده بود که از سوی دیگر کمیته های انضباطی احکامی را برای برخی فعالان دانشجویی صادر کردند. این احکام دانشجویان را از تحصیل منع، تعلیق یا محروم همیشگی می کرد.

همزمان احکامی نیز در برخی دادگاه ها علیه فعالان دانشجویی صادر شد. تمام این اتفاقات منجر به آن شد که رسانه های داخلی و خارجی به حدس و گمان درباره شرایط جدید حاکم بر نظام دانشگاهی بپردازند. چنانچه در گزارش اخیر بی بی سی سعی شده به این مساله - وجود شرایط جدید در دانشگاه های ایران - از زبان دانشجویان و اساتید و مسوولان وزارت علوم پرداخته شود. علی نیکونسبتی یک عضو شورای مرکزی تحکیم وحدت در همین زمینه می گوید دانشگاه ها آرام بود اما از زمانی که دولت نهم مستقر شده وضعیت تغییر کرده است.

مهدی امینی زاده که به خاطر فعالیت های سیاسی از ادامه تحصیل در کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی محروم شده است می گوید که تهدید شده چنانچه با رسانه ها گفت وگو کند چه بسا اتفاقات بدتری در انتظارش خواهد بود.

امینی زاده دو بار دستگیر شده و هنوز اتهامات دیگری علیه او وجود دارد. او کسی است که در ایران به عنوان دانشجوی سه ستاره شناخته شده است. یعنی به خاطر فعالیت های سیاسی همراه نام او سه نشان وجود دارد اتهامی که برای محرومیت او از دانشگاه کافی است.

محمد غریب سجادی که او هم جزء دانشجویان ستاره دار است می گوید؛ «کار ما مخالفت با نظام نیست. قانون اساسی به ما حق تحصیل داده است.» شیرین عبادی برنده جایزه نوبل و وکیل حقوقی می گوید؛ «آنها خیال می کنند دانشجویان فقط وظیفه دارند سر کلاس حاضر شوند و درس بخوانند و بعد هم بروند خانه و اصلاً کاری به مسائل اجتماعی و سیاسی که در اطراف آنها می گذرد نداشته باشند و این توقع زیادی است.» اما احمدی نژاد منکر آن است که دولت شرایط محدودکننده یی را حاکم کرده است. به گفته او در دانشگاه ها فضای باز سیاسی ایجاد شده است. او با اشاره به درخواست های دانشجویان در یک فضای باز سیاسی گفت؛ «گوش دولت آماده شنیدن درخواست ها و نظرات دانشجویان است.»

احمدی نژاد به خبرنگاران گفت که رئیس دانشگاه باید با دانشجویان رفتاری دوستانه داشته باشد، از نزدیک با آنها در ارتباط باشد و به خوابگاه های آنها سر بزند در غیر این صورت منصب او به شخص دیگری محول خواهد شد.

● فضای باز لازمه رشد جامعه دانشگاهی

به رغم این اظهارات و انتقادات و تکذیب هایی که از سوی منتقدان و مسوولان وزارت علوم به تناوب بیان می شود، تعدادی از فعالان دانشجویی معتقدند فضای باز دانشگاهی لازمه رشد و پویایی دانشجویان است و هر دولتی موظف به ایجاد زمینه های لازم برای فضای باز سیاسی است. البته در این میان برخی دانشجویان هم هستند که انتقاداتی را متوجه دوران هشت ساله ریاست جمهوری خاتمی می کنند. مجتبی ابراهیمی دبیرکل جامعه اسلامی دانشجویان یکی از این افراد به شمار می آید. جامعه اسلامی دانشجویان به عنوان تشکلی نزدیک به محافظه کاران شناخته می شود و منتقد اصلاح طلبان است.

این تشکل در کنار بسیج دانشجویی رقیب انجمن اسلامی دانشگاه ها که یک تشکل اصلاح طلب است به شمار می آید. ابراهیمی برهمین اساس به انتقاد از نگرش هشت ساله وزارت علوم دولت اصلاحات می پردازد و آن را نگرشی یک سویه می داند. ابراهیمی می گوید؛ «تعریف وزارت علوم در دولت هشت ساله اصلاحات از جنبش دانشجویی، تعریف سیاسی صرف بود و اگر قرار باشد وزارت علوم فعلی نیز مجموعه های دانشجویی را طوری تعریف کند که فقط به دنبال نمره ۲۰ باشند و به دنبال کار فرهنگی و سیاسی نروند، آسیب دیگری را متوجه جنبش دانشجویی می کند.»

ابراهیمی گفت؛ «جنبش دانشجویی می خواهد زنده بماند و مانند سابقه نیم قرنی خود نفس بکشد، از این رو بازتعریف جنبش دانشجویی و تغییر نگاه مسوولان به این جنبش ضروری است.» دبیرکل جامعه اسلامی دانشجویان سراسر کشور تاکید کرد؛ «بسیاری از احزاب و گروه ها به درستی فهمیده اند که جنبش دانشجویی می تواند در عرصه سیاسی کشور تحول آفرین باشد و به همین دلیل در دوره اصلاحات سرمایه گذاری زیادی بر روی تریبون دانشجویی انجام شد.»

● پارلمان دانشجویی راهکار مناسب

البته در این میان عده یی پیشنهاد می کنند برای جلوگیری از تاثیر اختلافات دانشجویی و دانشگاهی بر نظام علمی کشور یک پارلمان دانشجویی تشکیل شود و تمام موارد اختلاف انگیز در چنین مکانی مطرح شود. بر این اساس نمایندگان جنبش دانشجویی در پارلمان دانشجویی گرد هم می آیند و به طرح مشکلات و ارائه راه حل هایی برای رفع این مشکلات می پردازند. اما امیدها برای تحقق چنین هدفی هم دوگانه است. برخی امیدوارند و برخی هم ناامید. چنانچه توحید علی اشرفی یک عضو سابق انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه صنعتی امیرکبیر با بیان آنچه تحت فشار بودن فعالان دانشجویی، توقیف برخی نشریات دانشجویی، برخورد با انجمن های اسلامی و برخورد قضایی با برخی فعالان دانشجویی می خواند، اظهار داشت؛ «در این شرایط سخن گفتن از پارلمان دانشجویی طنزی بیش نیست.»

وی معتقد است؛ «کسانی که بحث پارلمان دانشجویی را مطرح می کنند و به سابقه گفتمانی آن به لحاظ محتوایی و اجرایی توجهی نمی کنند، شاید قصد دارند اینگونه مفاهیم را با ساختارهای جدید که خواست وزارت علوم است و آن را با عنوان خانه تشکل ها مطرح کرده، گره بزنند. به نظر می رسد هدف از تشکیل خانه تشکل ها کانالیزه شدن فعالیت های دانشجویی و پیشبرد خواسته های دانشجویان در یک راه مشخص است.»

البته صابر شیخ لو عضو شورای مرکزی تحکیم وحدت طیف علامه دیدگاهی متفاوت دارد و معتقد است؛ «هرگاه تمامی جریان های فکری امکان فعالیت رسمی در داخل دانشگاه را پیدا کردند می توان با پذیرفتن اصل فعالیت بر اساس مولفه های دموکراتیک، فضای گفت وگو را در پارلمان دانشجویی ایجاد کرد.»

وی معتقد است؛ «با توجه به وجود جریان ها و عقاید و افکار متکثر در دانشگاه ها، وجود نهادی برای سازماندهی فعالیت های دانشجویی ضروری به نظر می رسد که می تواند با توجه به مولفه های دموکراتیک، نماینده افکار عمومی دانشجویان و برآیند جمهور آنها باشد.» وی افزود؛ «پارلمان دانشجویی از یک سو می تواند در کشورهای در حال توسعه به عنوان نهاد مدنی در راستای تقویت جامعه مدنی و نهادینه کردن دموکراسی در فضای دانشگاه مطرح شود و از سوی دیگر در کشورهای دموکراتیکی که دموکراسی و جامعه مدنی در آن نهادینه شده، پارلمان دانشجویی به عنوان نهادی صنفی برای پیگیری مطالبات صنفی دانشجویان ایجاد شده است.»

ایرج جمشیدی