باربی یا دارا و سارا کدامیک

آن روزها همه چیز در چشم های تاتی خلاصه می شد با هم می خندیدیم, گریه می کردیم

آن روزها همه‌چیز در چشم‌های تاتی خلاصه می‌شد. با هم می‌خندیدیم، گریه می‌کردیم. بازی می‌کردیم و درددل. چشم‌های مشکی و براقی که با مهربانی چشم می‌دوخت توی چشم‌هایم و انگار بهتر از هرکسی توی دنیا حرف مرا می‌فهمید. تاتی عروسک زیبای من بود.

از همان زمانی که از توی چمدان‌های سوغاتی خاله‌جان از فرنگ برگشته بیرون آمد، می‌دانستم که مال من است و بعدها که تبدیل شد به جزئی از رویاهای شیرین کودکی. تاتی می‌توانست راه برود و بخندد. تاتی ساده بود و بی‌ریا، یک دست لباس بیشتر نداشت. او همدم تمام کودکی‌هایم ماند. کودکی همه ما با رویای تاتی و تاتی ها سپری شد ما و تمام دختربچه‌ها با عروسک‌هایمان زندگی را تمرین می‌کردیم، به کمک هنر دست مادربزرگ و مادرها رویای زندگی هیچ دختربچه‌ای بی‌عروسک رنگ نمی‌باخت.

کم‌کم عروسک‌هایی که تا دیروز همدم تنهایی بچه‌ها بودند و دخترها با آنها تمرین زندگی می‌کردند و با هم الفبای مادر شدن و مادری کردن‌ها را تمرین می‌کردند، جایشان را به سفیرانی از فرنگ دادند.

سفیران زیبایی که بی‌هیچ سر و صدایی، آرام و بی‌صدا در روح و روان بچه‌هایمان خزیدند. عروسک‌های هزاررنگ و وسوسه‌انگیز، جایگزین عروسک‌های ساده دیروز شده بودند.

دیگر دختران ما با باربی غرق در امکانات و لوازم و خانه‌های لوکس، نقش مادری را تمرین می‌کنند. باربی سفیر فرهنگی غریبه‌هایی است که هیچ سنخیتی با فرهنگ ما ندارند. آنها به دخترانمان می‌آموزند که باید لاغر باشند، موهای بلوند داشته باشند و هزار ویژگی خاص دیگر.

● باربی‌های وطنی

بالاخره به این نتیجه رسیدیم که باید عروسکی بسازیم که شاید بتواند جایگزین باربی شود و البته با ویژگی‌های فرهنگی ما تا این‌که کانون پر ورش فکری کودکان و نوجوانان از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، دست به کار شد و کار طراحی عروسک را به عهده گرفت و به دنبال آن دارا و سارا متولد شدند.

به اعتقاد طراح این عروسک‌ها باید چهره‌ای طراحی می‌شد که می‌توانست ویژگی‌ عمده چهره دختران ایرانی را داشته باشد؛ یک زن مشرق‌زمینی و ایرانی با صورتی گرد و چشم و ابرو و گیسوانی مشکی و لباس‌های او هم الهام‌گرفته از پوشش‌های محلی، اقوام و ملیت‌های ایرانی طراحی شد. همه‌چیز ایرانی بود فقط با این تفاوت که این عروسک‌ها باید در چین متولد می‌شدند. اولین عروسک‌های ملی ما از چین سردرآوردند!

بالاخره عروسک‌های ملی از چین وارد بازار ایران شدند اما یک مشکل اساسی وجود داشت و آن هزینه نسبتا زیاد عروسک‌ها بود چیزی درحدود ۱۷ هزار تومان. از طرفی وزن عروسک‌ها نیز بود و اندام‌های او برخلاف باربی انعطاف‌پذیری نداشت و ...

خلاصه سارا و دارا برای مقابله با باربی به بازار آمدند. همان‌طور که عرب‌ها چند سال پیش به فکر چاره افتادند و فکر کردند می‌توان با سر کردن چادر عربی و لباس‌های محلی بر تن‌ همان باربی، تاثیر و پیام آن را تغییر داد.

فولا، نتیجه و پیامد چنین تفکری بود.

شاید نسل جدید سارا و دارا بتواند مانند فولا بدون هرگونه عیبی بر باربی پیروز شود.

● علل ناکامی عروسک ملی

عروسک‌های دارا و سارا دارای چهره‌ای ثابت هستند وقومیت آنها را تنها از روی لباسشان می‌توان تشخیص داد.

طراحان ساخت دارا و سارا هیچ‌گاه در پی بررسی علل ناکامی این عروسک‌ ملی در میان کودکان برنیامدند. در حالی که طراحان عروسک‌های باربی مدعی هستند که همواره با دقت آمار نوزادان متولد شده را در سراسر جهان بررسی می‌کنند و ترکیب والدین و فرهنگ و زبان آنها را کاملا در نظر می‌گیرند.

کارشناسان بازی درمانی در کودکان معتقدند: نخستین و مهم‌ترین ویژگی هر اسباب بازی ایجاد خلاقیت در کودکان و برانگیختن آنها برای مطرح کردن پرسش‌ها و سوال‌های بسیار است.

به اعتقاد آنان، کودکان با تکرار رفتار والدین، مهارت‌های خود را ناخواسته افزایش می‌دهند به طور مثال بازی با عروسک‌ها (خاله بازی) تکرار زندگی واقعی آنها و والدینشان بوده و کودک با تکرار حرکت‌های والدین در بازی خود مهارت‌هایی چون همکاری، همفکری و مسوولیت‌پذیری را می‌آموزد.

این در حالی است که با ورود اسباب بازی‌های جدیدی مانند باربی، اسپایدرمن و ... کودکان تشویق به تقلید از نوع پوشش، طرز راه رفتن، نوع آرایش و لباس پوشیدن آنها شده و حس کنجکاوی کودکان تنها در عرصه زیبایی و خودنمایی برانگیخته می‌شود و هیچ حس خلاقیت دیگری شکوفا نخواهد شد.

مسلما عدم آگاهی طراحان ساخت عروسک‌های دارا و سارا در نوع ارتباط و استفاده کودکان بی‌تاثیر نیست چرا که در مقابل، عروسک‌های دارا و سارا به دلیل عدم شناخت طراحان نسبت به روانشناسی کودکان و نوع استفاده بچه‌ها از این اسباب‌ بازی مورد پذیرش کودکان ایرانی قرار نمی‌گیرند، زیرا از دید بچه‌ها این عروسک‌ها در مقایسه با عروسک‌های باربی از زیبایی و کارایی بهره‌مند نیستند و برای آنها جاذبه و کششی ندارد. از همین رو بچه‌ها راغب بازی با آنها نیستند.

وسیله بازی برای رشد و بالندگی ذهنی و جسمی کودک است. بنابر این باید طوری انتخاب شود که کودک با وسایل بازی‌اش، لذت و تفریح را تجربه کند. بنابر این وسیله بازی باید دقیقا مناسب سن کودک انتخاب شود.

حمیده طاهری