مدیریت رنج و تبدیل آن به لذت

هر رنج و مشقّتی برای اینکه آسان شود نیاز به وسیله و روش برخورد متناسب با خود دارد تا بتوان به کمک آن, مشکل را از میان برداشت

هر رنج و مشقّتی برای اینکه آسان شود نیاز به وسیله و روش برخورد متناسب با خود دارد تا بتوان به کمک آن، مشکل را از میان برداشت. شما برای اینکه بتوانید پیچ یا مهره ای را باز کنید باید آچاری را به کار گیرید که متناسب و هم اندازه با همان پیچ و مهره ساخته شده است. اگر آچار متناسب نباشد، علاوه بر اینکه پیچ باز نمی‌شود ممکن است مشکلاتتان را نیز دوچندان کند. مثلا شما هیچگاه نمی‌توانید با پیچ‌گوشتی، چرخ ماشین را تعویض کنید. چراکه پیچ‌گوشتی وسیله متناسب چنین کاری نیست. مشکلات و راحتی‌ها و تمام اتفاقاتی که در زندگی برای انسان رخ می‌دهد همه امتحانات الهی است و مهم قبولی در این امتحانات است.

● موفقیت بر مشکلات

گرچه توانمندی انسان در مواجهه با مشکلات به عواملی در مراحل تربیتی و شرایط رشد نیز بستگی دارد، اما اساس این ویژگی از منظر قرآن و روایات، در بینش و اعتقادات و هدفی که انسان دارد نهفته است؛ خداوند در آیه ۱۵۶ سوره بقره می‏ فرماید: و قطعاً شما را به چیزی از ترس و گرسنگی و کاهشی در اموال و جانها و ثمرات زندگی می‏آزماییم؛ و بشارت باد بر شکیبایان؛ کسانی که چون مصیبتی به آنان رسد، گویند: «انا لله و انا الیه راجعون؛ ما از خداییم و به سوی او باز می‏گردیم». قطعا مشکلات وسیله ای هستند برای امتحان انسانها و طبق فرموده خداوند در مواجهه با مشکلات شخصی پیروز و سربلند است که بیشتر به یاد خداوند باشد و از او استمداد جوید. کسی که خداوند را مالک هستی می‌داند و همه چیز را از خدا و برای او می‌داند، دیگر در مواجهه با مشکلات زبان به گله و شکایت نمی‌گشاید.

● افزایش صبر و تحمل

از مهم‏ترین عوامل افزایش صبر و استقامت می‏توان به این موارد اشاره نمود:

۱. ایمان به هدف: ایمان به هدف محرک باطنی و درونی است که انسان را به سوی هدف می‏کشاند و سختی‏ها و مشکلات را آسان و هموار می‏نماید و باعث می‌شود تا انسان در گرفتاری‏ها با دلی مطمئن و آرام به راه خود ادامه ‏دهد. هر چه ایمان به راهی که می‌رویم بیشتر باشد موفقیت و تحمل سختیها و مشکلات نیز در طول مسیر آسان‌تر است و خداوند نیز روشن بینی بیشتری به انسان می‏دهد که در انتخاب راه مضطرب و سرگردان نشود چنان که در قرآن می‏فرماید: (وَالَّذِینَ جاهَدُوا فِینا لَنَهْدِیَنَّهُمْ سُبُلَنا - کسانی که در راه ما به جهاد (کوشش و تلاش) برخیزند ما آنها را به راه‏های خود دعوت می‏کنیم. عنکبوت ۶۹) ۲. تقوا و پرهیزکاری: از موثرترین رمزهای موفقیت انسان که راه برون رفت وی را در گرفتاری‏ها و مشکلات هموار می‏سازد و صبر و استقامت او را در برابر مشکلات دوچندان، تقوا و پرهیزکاری است که آیات بیشماری بر آن تأکید می‏ورزد. (وَمَنْ یَتَّقِ الله یَجْعَل لَهُ مِنْ أمْرِهِ یُسراً - هر کس از خدا تقوا پیشه کند و پرهیزکار باشد خدا مشکلات کار او را آسان گرداند. طلاق ۴). (یا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اِن تَتَّقُوا الله یَجْعَل لَکمْ فُرْقاناً - ای اهل ایمان اگر خدا ترس و پرهیزکار شوید خدا به شما فرقان بخشد. انفال ۲۹). همانطور که گفتیم تقوا و دل بریدن از غیر خدا باعث می‌شود تعلقات انسان به این دنیا اندک شود و در نتیجه تحمل سختیها و ناملایمات آسان‌تر. ۳. دنیاشناسی: یکی دیگر از عوامل موفقیت و تمرین صبر شناخت صحیح دنیا است که این جهان گذرگاهی بیش نیست و محل پاداش و مجازات نمی‏باشد، این حقیقت در جمله «اِنّا لله وَاِنّا اِلیهِ راجِعُون» به آن تصریح شده است که ما به فرمان خدا آمده و به سوی او برخواهیم گشت. (بقره ۱۵۵). پس غم و غصه برای جهان گذرا چه فایده ای جز حسرت خواهد داشت.۴ .علم به آگاهی خداوند: توجه به این حقیقت که همه این حوادث در پیشگاه خداوند رخ می‏دهد و او از همه چیز آگاه است. توجه به این حقیقت که خداوند مجاهدت‌های ما را در صحنه‏های آزمایش می‏بیند عشق و شوری وصف‌ناپذیر برای ادامه این جهاد در ما ایجاد خواهد کرد.( مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص ۵۳۲) ۵ .تجربه تاریخی: توجه به تاریخ پیشینیان و بررسی عملکرد آنان در برابر آزمایش‌های الهی برای پندپذیری و آماده ساختن روح انسان نسبت به امتحانات پروردگار بسیار موثر است به همین دلیل قرآن مجید به طور مکرر برای دلداری پیامبر(ص) و تقویت روحیه او و مومنان اشاره به تاریخ گذشتگان و حوادث زندگی آنها می‏کند. (وَلَقَدْ کذّبت رُسل مِنْ قَبْلِک فَصَبَرُوا عَلی ما کذِّبُوا وَ اُوذُوا حتّی اتاهُمْ نَصْرُنا وَلا مُبَدِّلَ لِکلماتِ الله وَلَقَدْ جاءَک مِنْ نَبإی المُرْسَلین - پیش از تو نیز پیامبرانی تکذیب شدند و در برابر تکذیب‏ها، صبر و استقامت کردند و (در این راه) آزار دیدند، تا هنگامی که یاری ما به آنها رسید(تو نیز چنین باش و این یکی از سنت‏های الهی است) و هیچ چیز نمی‏تواند سنن خدا را تغییر دهد و اخبار پیامبران به تو رسیده است. (انعام ۳۴). در این بین بهترین روش برای افزایش صبر و استقامت پیروی از مسیر اهل بیت (علیهم السلام) است. از دعا به درگاه الهی غافل نشوید و این وعده ایست که خداوند به مومنین داده است: (پروردگار شما گفته است مرا بخوانید تا (دعای) شما را به اجابت رسانم. غافر ۶۰). از خداوند بخواهید هر چه سریعتر مشکلاتتان را رفع نماید و با بالا بردن صبر و استقامت‌تان شما را یاری کند.

● دستورالعملی دیگر

استغفار: یکی از ذکرهایی که برای رفع مشکلات بسیار تأکید شده است، ذکر استغفار می‌باشد. رسول مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند: (مَنْ أَکثَرَ الِاسْتِغْفَارَ جَعَلَ اللَّهُ لَهُ مِنْ کلِّ هَمٍّ فَرَجاً وَ مِنْ کلِّ ضِیقٍ مَخْرَجاً وَ یَرْزُقُهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ – کسی که بسیار به درگاه الهی استغفار کند، خداوند مشکلاتش را برطرف، سختی هایش را آسان و از جایی که اصلا خبر ندارد بهره مند و روزی می‌دهد. مستدرک‏الوسائل ج ۵ ص ۳۱۷). صدقه و انفاق: یکی از امور دیگر، در کنار رعایت تقوی و عمل به دستورات الهی که در برطرف نمودن مشکلات انسان بسیار موثر می‌باشد، صدقه و انفاق در راه خداوند می‌باشد. خداوند در سوره لیل آیات ۵ الی ۷ می‌فرماید: (فَأَمَّا مَنْ أَعْطی‏ وَ اتَّقی،‏ وَ صَدَّقَ بِالْحُسْنی،‏ فَسَنُیَسِّرُهُ لِلْیُسْری‏ - امّا آن کس که (در راه خدا) انفاق کند و پرهیزکاری پیش گیرد و جزای نیک (الهی) را تصدیق کند، ما او را در مسیر آسانی قرار می‏دهیم). صله رحم: از دیگر اموری که سبب آسانی مشکلات و رفع بلاها و گرفتاری‌ها می‌شود، صله رحم و دیدار با آشنایان می‌باشد. امام صادق (علیه السلام) می‌فرمایند: (إِنَّ صِلَةَ الرَّحِمِ تُزَکی الْأَعْمَالَ وَ تُنْمِی الْأَمْوَالَ وَ تُیَسِّرُ الْحِسَابَ وَ تَدْفَعُ الْبَلْوَی وَ تَزِیدُ فِی الرِّزْقِ – دیدار با آشنایان سبب قبولی اعمال، افزایش اموال، آسان شدن حساب، رفع مشکلات و بلاها و زیاد شدن رزق انسان می‌شود. الکافی ج ۲ ص ۱۵۷). با راهکارهای بالا شاید نتوان از رنج و سختی لذت برد اما می‌توان آن را قابل تحمل کرد. انسانی که یقین دارد خداوند در همه حال حتی در رنج‌ها و سختی‌ها نظاره‌گر اوست و به احوالش آگاه است به گونه ای رفتار می‌کند که جز رضایت الهی را جلب نکند و لذتی بالاتر از جلب رضایت الهی برای بنده وجود ندارد.