یادگیری مشارکتی و کار بست آن در آموزش حسابداری

یادگیری مشارکتی رویکردی نو در تدریس است در این رویکرد مهارتهای حل مسئله و تفکر انتقادی از طریق کار گروهی افزایش می یابد

بسیاری از صاحبنظران آموزش و پرورش معتقدند روشهای تدریس سنتی کمتر منجر به ایجاد تفکر خلا‌ق و انتقادی در فراگیران می‌شود. به همین دلیل در بیشتر کشورهای پیشرفته جهان استفاده از روشهای تدریس جدید آغاز شده است. یادگیری مشارکتی رویکردی نو در تدریس است. در این رویکرد مهارتهای حل مسئله و تفکر انتقادی از طریق کار گروهی افزایش می‌یابد. در این مقاله سعی بر این است که ضمن معرفی این رویکرد، نحوه کاربست آن در آموزش حسابداری با استفاده از مثال تجزیه و تحلیل صورتهای مالی بیان شود.

● مقدمه

انتخاب روش تدریس یکی از مراحل بااهمیت طراحی آموزشی است. معمولا‌ً مربیان پس از انتخاب محتوا و قبل از تعیین وسیله باید خط ‌مشی و روش مناسب تدریس خود را انتخاب کنند. روش تدریس، چگونگی فعالیت فراگیران را برای رسیدن به هدفهای آموزشی مشخص می‌سازد. سالها در مراکز آموزشی از روشهای سنتی تدریس استفاده شده است،از قبیل روش سخنرانی، روش‌آمرانه و روش کتاب محوری که در حال حاضر نیز در بسیاری از دانشگاهها و مراکز آموزشی اعمال می‌شود.

بسیاری از صاحبنظران آموزش و پرورش معتقدند روشهای مزبور کمتر باعث ایجاد تفکر خلا‌ق و تفکر انتقادی در فراگیران می‌شود. به همین دلیل در بیشتر کشورهای پیشرفته جهان استفاده از روشهای تدریس جدید آغاز شده است. نتایج حاصل از کاربست این روشها با نتایج حاصل از کاربست روشهای سنتی تدریس در قالب گروههای کنترل و آزمایش مقایسه شده و روشهای تدریس موثرتر و کارامدتر انتخاب می‌شود.

رویکرد یادگیری مشارکتی، رهیافتی جدید در تدریس محسوب می‌شود. فنون یادگیری مشارکتی در تدریس دروسی مانند ریاضیات که مسائل آن تنها دارای یک پاسخ صحیح است با موفقیت به کار گرفته شده است. این رویکرد به دلیل انعطاف پذیری زیاد، برای استفاده در دروس دیگر تعدیل‌پذیر است. هدف این مقاله معرفی رویکرد یادگیری مشارکتی و چگونگی کاربست آن در تدریس یکی از مباحث با اهمیت حسابداری با عنوان تجزیه و تحلیل صورتهای مالی است.

● رویکرد یادگیری مشارکتی

کــوشـشهـای چشمگیـر بـه منظـور تغییـر آموزش حسابداری، حاصل بیانیه‌ها و اعـــلا‌میه‌هـای رسمـی کمیسیـون تغییـر آمــوزش حسـابـداری(AECC)، انجمـن حسـابداران رسمی امریکا (AICPA) و هشت شرکت بزرگ حسابرسی دنیا بوده اسـت. ایـن بیـانیـه‌هـا بـه‌ویژه بر تشویق فراگیران به مشارکت در فرایند یادگیری تـاکید دارند. مثلا‌ً کمیسیـون تغییر آموزش حسابداری در بیانیه شماره ۱ خود تحت عنوان «هدفهای آموزشی حسابداران» اظهار می‌کند: ‌"فراگیران باید در فرایند یادگیری مشارکت فعال داشته باشند و نباید صرفاً دریافت‌کنندگان غیرفعال اطلا‌عات باشند." یکی از روشهای تشویق فراگیران به مداخله در فرایند یادگیری، رویـکـرد یـادگیـری مشـارکتـی است. این رویکرد دستیابی به بسیاری از هدفهای انجمن حسابداری امریکا را میسر می‌سازد و به وضوح، مهارتهای حل مسئله و تفکر انتقادی را افزایش داده و انجام موفقیت‌آمیز کارها با همکاری دیگران را تسهیل می‌کند. در این رویکرد مهارتهای حل مسئله و تفکر انتقــادی از طــریــق مـبـاحثـات جــمعـی و کـارگروهی، ایجاد می‌شود و گـستـرش مـی‌یـابـد. یـادگیـری مشارکتی فراگیران را به قبول مسئولیت در آموزش خود ترغیب می‌کند شالوده و بنیان این رویکرد توسط پروفسور هــــووارد ایــتـــون۱۲ نهــاده شــده اســت.او دراین‌باره می‌گوید: "شما فرصتی برای آموختن یافته‌اید. این مانند کاراجباری در زندان یا سرگرمی بیفایده اجتماعی نیست ، کاری واقعی است. کاری کـه مسئـولیـت را بـه دو صـورت منتقل می‌کند. اولا‌ً شما مسئول یادگیری خودتان هستید، ثانیاً در یادگیری همکلا‌سیهایتان مسئولیت مشابه دارید"

رویکـرد یـادگیـری مشـارکتـی نـوعی فعالیت گروهی کوچک اما سازمند است و اعضـای گـروه یـادگیـری، بـا همکاری یکدیگر، جهت دستیابی به هدفی مشترک فعالیت می‌کنند. فراگیران می‌خواهند یـادگیـری خـود و دیگـر اعضـای گـروه افزایش یابد. هدف مشترک گروه ممکن است فراگیری یک مفهوم، حل یک مسئله یـا اجرای یک تحقیق علمی باشد. این رویکرد مبتنی بر وابستگی متقابل مـثبـت بیـن اعضای گروه، مسئولیت شخصی اعضا، مهارتهای اجتماعی و پردازش گروهی است‌.

مطالعات انجام شده نشان می‌دهد استفاده از یادگیری مـشـارکتـی بـاعث می‌شود فراگیران اطلاعات بیشتری را برای مدت زمان طولا‌نیتر نگهداری کنند. کاربست این روش در کلا‌س درس همراه با روش سـخنـرانـی منجر به پرورش مهارتهای تحلیلی فراگیران خواهد شد. چنانکه قبـلا‌ً نیـز گفته شد این رویکرد در دروسی مانند ریاضیات با موفقیت اعــمـــــال شـــــده اســــت و بــــه دلــیــــل انعطــاف‌پـذیـری جهـت استفـاده در دروس دیگـر تعـدیل‌پذیر است؛ بـا تـوجـه بـه اینکـه رهیـافت یادگیری مـشـارکتـی مبتنی بر مفهوم گروههای یادگیری است. در ادامه به تشریح این گروهها می‌پردازیم.

● گروههای یادگیری

معمولا‌ً یک گروه یادگیری از ۳ تا ۵ فراگیر تشکیل می‌شود. این گروهها در دوره‌های کوتاهمدت و درازمدت روی حل مسائل، تبیین موضوع درسی و سایر تکالیف فعالیت دارند. فراگیران جهت دستیابی به یک راه حـل توافقی برای تکلیف درسی تلا‌ش می‌کنند.

راهبردهای یادگیری مشارکتی مـشخصـــــاً مــســتــلـــــزم بــــه‌کــــارگــیــــری ســــه نــــوع از گـــــروهـهــــای یـــادگـیـــری است:

۱) گروههای رسمی یادگیری مشارکتی

۲) گــروههـای غیـررسمـی یـادگیـری مشارکتی

۳) گروههای مشارکتی پایه

هـریک از این گروهها دارای هدف و وظــایــف مـشـخـصـی اسـت. بـرای مثـال گروههای رسمی مشارکتی به منظور انجام یک تکلیف درسی شکل می‌گیرد و برای گسترش و بسط مهارتهای حل مسئله مفید است. فراگیران در این گروهها با استفاده از رویکرد طغیان فکری راه‌حلی برای مسئله می‌یابند و سپس از طریق تقسیم وظـایـف بیـن اعضا این رویکرد را اجرا می‌کنند. هنگامی که هر یک از اعضای گروه وظایف خود را انجام دادند، کار تک‌تک اعضا توسط گروه ارزشیابی شده و پاسخی برای مسئله تدوین و جمع‌بندی می‌شود.

گروههای غیررسمی یادگیری مشارکتی موقتاً و برای مدتی کوتاه در کلا‌س درس تشکیل می‌شود. هدف این گروهها تقویت موضوع درسی از طریق تلخیص نکات بااهمیت درس و توضیح چگونگی ارتباط آن با موضوع کلی است. بالا‌خره گروههای مشارکتی پایه متشکل از عضوهایی است که برای دوره طولا‌نی در کلا‌س و خارج از آن با یکدیگر همکاری می‌کنند. این گروهها با تشکیل نشستهای منظمِ بین کلا‌سی، نظام پـشتیبـانـی کننـده‌ای بـرای درس ایجـاد مـی‌کنند. هدف این نشستها مطالعه و بررسی موضوع درسی است. گروههای مشارکتی پایه اصطکاک کلا‌سی و حس انزواطلبی فـراگیـران را کـاهش و تـوانـایی مقـابله با موضوعات جدید را افزایش می‌دهد.

● گامهای اساسی برای کاربست یادگیری مشارکتی

مشارکت موفقیت‌آمیز در یادگیری مستلزم بـــــرداشــتـــــن چــنــــدگـــام اســـاســـی اســـت:

▪ گام اول:

در این مرحله فراگیران به تشکیل گروههای یادگیری اقدام می‌کنند.

▪ گام دوم:

در این گام مربی تکالیف، هدفها و مواد درسی لا‌زم را برای فراگیران فراهم مـی‌سـازد و برماهیت مشارکتی انجام تکالیف تاکید می‌ورزد. این تاکید بسیار حائزاهمیت است.

▪ گام سوم:

در این مرحله مربی بر پیشرفت هر گروه نظارت و به تدریس مهارتهای مشارکتی اقدام می‌کند و در هنگام ضرورت یک مفهوم درسی را توضیح می‌دهد.

▪ گام چهارم:

بالاخره مربی کیفیت کار هر گروه را ارزشیابی میکند.

مجید عظیمی

---