تقدیر چنین بوده که سر از تئاتر در بیاورد

درباره بهروز غریب پور به مناسبت سالروز تولدش در ۲۸ شهریورماه

بهروز غریب‌پور را در مقام کارگردان، طراح صحنه، نمایشنامه‌نویس، فیلمساز، فیلمنامه‌نویس، مترجم، مدیر فرهنگی و مدرس دانشگاه می‌شناسیم. او متولد ۱۳۲۹ سنندج است که در‌ خانواده‌ای با فرهنگ و متدین پرورش‌ یافت. خانواده‌ای که از طرف مادر با شیخ محمد مولانا که از روحانیان بنام منطقه کردستان و اورامانات بوده است، نسبت پیدا می‌کند.

تقدیر چنین بوده که او در کنار آموزش‌های دینی، دست به نقاشی و ویولون ببرد و با رفع موانع به بازیگری و تئاتر بپردازد. او از چهار سالگی مسیر هنری خود را در مکتب‌خانه پیدا کرده و در هفت سالگی خوابی می‌بیند که در آن خواب پدربزرگ مادری‌اش به او تسبیحی می‌دهد و این خواب را مادربزرگش این گونه تعبیر می‌کند که فردای روشنی پیش رو دارد.

● تئاتر و خانواده

بهروز غریب‌پور ‌در خانواده‌ای به دنیا آمده و رشد کرده که از پایه با هنر تئاتر مخالف هستند. ‌

او در ۱۳۴۶ ، ۱۷ سالگی، با کارگردانی، طراحی صحنه و بازی در نمایش"آرش کمانگیر" نوشته سیاوش کسرایی در سنندج به شکل رسمی پا به عرصه هنری ‌‌گذاشت. یکی از بزرگان فامیل او به دیدن این نمایش آمد و تأیید او باعث ‌شد که خانواده‌اش نیز با روند فعالیت هنری بهروز غریب‌پور مخالفتی نکنند. هر چند بر سر ادامه تحصیلات و انتخاب شغل بین او و خانواده هنوز اختلافاتی وجود داشت، تا این که در ‌ ۲۰ سالگی برای تحصیل در رشته نمایش به دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران رفت.

در پرونده هنری او همچنین پیش از ورود به دانشگاه بازی در دو نمایش"پهلوان اکبر می‌میرد" نوشته بهرام بیضایی در ۱۳۴۷ و بازی و کارگردانی نمایش"زاویه" نوشته غلامحسین ساعدی ثبت شده است.

او در دوران دانشجویی(۱۳۵۳) در نمایش"شنل هزار قصه" به کارگردانی اسکار واتک ‌‌بازی ‌‌کرد و در ۱۳۵۳ نمایش"سار از درخت پرید" را با عنوان پایان‌نامه تحصیلی اجرا کرد.

از ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۸ در فعالیت‌های هنری بهروز غریب‌پور ‌‌‌وقفه‌ای ۵ ساله اتفاق ‌‌افتاد که در این دوران در مقام مربی تئاتر‌ چند شهرستان و سپس دانشجوی تئاتر در آکادمی هنرهای دراماتیک رم فعالیت کرد‌.

● نمایش عروسکی

نمایش عروسکی یکی از ‌ویژگی‌‌های اصلی هنری بهروز غریب‌پور است. او در ۱۳۵۸ "کوراوغلوی جنلی‌ بل" را در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اجرا ‌‌کرد و در همین سال‌ نمایش"کچل کفتر باز" را برای کانون کار ‌‌کرد. اجرای نمایش"سبز در سبز" در ۱۳۶۳ باعث شهرت بهروز غریب‌پور در مقام نمایشگر عروسکی توانمند ‌شد. او در ۱۳۶۴ نمایش"بابا بزرگ و ترب" را به شیوه عروسک‌های میله‌ای اجرا ‌‌کرد که این نمایش از ‌تلویزیون پخش ‌شد. در ۱۳۶۴ ‌ فیلم"کارآگاه ۲" را ساخت و اجرا کرد. در ۱۳۶۸ دوباره به اجرای نمایش"سبز در سبز" اما این بار در اصفهان ‌‌پرداخت.

همچنین در این سال نمایش"شش جوجه کلاغ و یک روباه" را در تهران و برای کانون پرورش فکری و‌ همچنین"جنگ کور" را در کانون در ۱۳۶۸ و ۱۳۶۹ اجرا کرد. در ۱۳۶۹ نمایش"بابابزرگ و ترب" را به شیوه سایه در فرهنگسرای بهمن روی صحنه برد. در ۱۳۷۵ نمایش عروسکی"میکس و کارگاه ۲" را در تهران و گرگان اجرا ‌‌کرد.

● تئاتر صحنه و عروسکی بزرگسال

بهروز غریب‌پور همه وقت خود را صرف کودکان و نوجوانان نکرده، بلکه بخشی از فعالیت‌های هنری‌اش برای بزرگسالان بوده است.

او در ۱۳۵۸ دو نمایش"حضور در آئینه پریشان" و"تف" در تالار قشقایی اجرا ‌‌کرد. پس از آن در ۱۳۷۵ موفق به اجرای"بینوایان" در فرهنگسرای هنر ‌شد. او متأثر از فضای رمان بزرگ ویکتور هوگو، در یکی از تالارهای جنوب شهر تهران، موفق به جذب مخاطب‌ از چهار گوشه شهر تهران ‌شد. در آن سال‌ها تئاتر رونقی نداشت و"بینوایان" همچون اتفاقی بزرگ باعث شد ‌همه در تکاپوی احیای دوباره فعالیت‌های تئاتری شوند که پس از آن"عشق‌آباد" داود میرباقری در تالار اصلی تئاترشهر اجرا شد.

بهروز غریب‌پور در"بینوایان" یکی از بزرگترین پروژه‌های تئاتری کشور‌ را به نمایش گذاشت. حضور بازیگران حرفه‌ای و دانشجو در کنار هم و بهره‌مندی از ‌دکوری بزرگ و متغیر باعث خرسندی تماشاگران شد از این لحاظ که یک بار دیگر در صحنه تئاتر میزانسن به معنای واقعی کلام و به شکل حرفه‌ای شکل می‌گرفت.

او در ۱۳۷۶ موفق به اجرای نمایش"هفت خان رستم" در استادیوم ۱۲ هزار نفری آزادی شد که باز هم در نوع خود کم نظیر بود.

پس از آن نمایش"۲۳۴۲ روز بد" و"ایکارو" را در مجموعه تئاتر اجرا کرد. اجرای اپرای عروسکی"رستم و سهراب" در ۱۳۸۳ باعث ایجاد یک اتفاق مهم تئاتری در کشور ‌شد. او با این کار یک بار دیگر اپرا را در ایران احیاء کرد و توجه مردم و مسئولان را به اقتباس و برداشت از آثار عظیم ادبی مانند شاهنامه جلب کرد. همچنین با ساخت و راه‌اندازی تالار فردوسی یک سالن جدید به مجموعه سالن‌های فعال در تهران افزود.

از همه مهم‌تر، ورود نمایش عروسکی نخی به شیوه ماریونت اروپایی در ایران است که ساخت و ساز این نوع‌ عروسک‌ها در سال جاری و در نمایش اپرای عروسکی"مکبث" توسط اعضای گروه بهروز غریب‌پور ممکن شده است. اپرای عروسکی"رستم و سهراب" یکی از بزرگترین پروژه‌های تئاتری ایران است که همچون اثر اصیل فرهنگی در خدمت مبارزه با تهاجم فرهنگی قرار گرفته است. متأسفانه این اثر باید پیش از آن که به نمایش درآمده، در سراسر کشور ‌یا از طریق تلویزیون در دسترس عموم مردم قرار گیرد.

نمایش"قصه تلخ طلا" و نمایش عروسکی"آهو یاهو" در ۱۳۸۵ و اجرای اپرای"مکبث" در ۱۳۸۶ از دیگر اجراهای بهروز غریب‌پور است.

● کتاب

کتاب شاید یکی از علاقه‌های افراطی بهروز غریب‌پور باشد. او در ۴ سالگی به مکتب‌خانه رفت تا قرآن بیاموزد و در این سال‌ها‌ معلم مکتب‌خانه او را به نقاشی علاقه‌مند کرد و از پدرش ‌خواست برای او کتاب"موش و گربه" عبید زاکانی بخرد چون تصویرهای بسیاری دارد.

او که پا به سن ‌‌گذاشت، کتاب را همچون دوستی در کنار خود احساس می‌کرد و در سال‌های نوجوانی و از کلاس هفتم دبیرستان شروع به نوشتن داستان می‌کرد. بهروز غریب‌پور در کلاس انشاء برای هر موضوع یک داستان خلق می‌کرد و آن را برای معلم و همکلاسی‌هایش می‌خواند.

به عبارتی همین خواندن و نوشتن‌های ابتدایی، سیاه مشق‌هایی برای خلق بسیاری از نمایشنامه‌ها و کتاب‌های آموزشی و ترجمه‌هایش ‌شد که هر یک به نوعی در خدمت فرهنگ و هنر این مرز و بوم بوده است. اگر اغراق نباشد او یکی از بهترین مؤلفان و مترجمان کتاب‌های آموزشی تئاتر عروسکی و انیمیشن در ایران است که با تألیف‌ها‌ و ترجمه‌های خود تا حد زیادی برای افزایش منابع آموزشی تلاش کرده است.

بهروز غریب‌پور با سرمایه شخصی ‌اولین کتابش را چاپ و منتشر ‌‌کرد. در ۱۳۵۹ ‌موفق به انتشار نمایشنامه"سبز در سبز" ‌شد. در ۱۳۶۳ هم کتاب"استاد، خیمه‌شب‌بازی می‌آموزد" را توسط انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر ‌‌کرد و به دنبال آن در ۱۳۶۴ همین ناشر کتاب"ورودی به قلمرو شبه عروسک‌ها و نمایش‌های عروسکی"اش را منتشر ‌‌کرد. همچنین در این سال نمایشنامه"مرغ دریایی" آنتوان چخوف را ترجمه کرد که انتشارات فاریاب آن را منتشر کرد. ترجمه و تألیف کتاب"دنیای گسترده نمایش عروسکی" نیز از اوست که انتشارات سروش منتشر کرد و ترجمه داستان"کره اسب و رودخانه" (براساس منابع چینی) را نیز توسط انتشارات کانون پرورش فکری راهی بازار کتاب کرد.

انتشارات کانون پرورش فکری در ۱۳۶۷ کتاب"کاردستی" را با ترجمه و تألیف بهروز غریب‌پور‌‌ منتشر ‌‌کرد. باز همین انتشارات در ۱۳۷۰ کتاب"تئاتر چیست؟ چگونه زاده شد، چگونه اجرا می‌شود" ترجمه و تألیف غریب‌پور را روانه بازار کتاب ‌‌کرد. این همکاری در ۱۳۷۲ به نشر کتاب دیگری تحت عنوان"نمایش عروسکی گام به گام" منجر ‌شد. او در ۱۳۷۷ موفق به انتشار کتاب"انیمیشن از نخستین گام‌ها تا اعتلا" شد که ‌انتشارات دانشگاه هنر آن را چاپ کرد.

بهروز غریب‌پور پس از ‌وقفه چندین ساله، ‌از ۱۳۸۴ کار نشر کتاب‌هایش را از سر ‌‌گرفت. نشر اندیشه قلم نمایشنامه"قلعه حیوانات" غریب‌پور را در این سال منتشر ‌‌کرد. در این سال همچنین کتاب"تئاتر در ایران" را در دفتر پژوهشی فرهنگی منتشر کرد. در ۱۳۸۵ دو نمایشنامه"بینوایان" و"کلبه عمو تم" را ‌نشر قطره و دو نمایشنامه"قصه تلخ طلا" و"جونور" را ‌انتشارات نمایش منتشر ‌‌کرد.

● مدیریت و آموزش

بهروز غریب‌پور در مقام مدیر و مربی سال‌ها وقت ‌صرف تعالی هنر در کشورمان کرده است. شاید اولین فعالیت مدیریتی او راه‌اندازی گروه تئاتر"شهاب کردستان" در ۱۳۴۷ در شهر سنندج باشد. او در مقام مربی تئاتر در ۱۳۵۱ در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کار می‌کرد. در ۱۳۵۸ پس از ترک ایتالیا و ورود به تهران، تماشاخانه ثابت تئاتر کودک و نوجوان را تأسیس کرد. ‌در همین سال سرپرستی آموزش تئاتر و تئاتر عروسکی را در کانون برعهده گرفت. ‌در ۱۳۶۱ مدیریت مرکز تولید تئاتر و تئاتر عروسکی را برعهده گرفت. در ۱۳۷۰ ‌‌اقدام به راه‌اندازی فرهنگسرای بهمن در کشتارگاه سابق تهران کرد که اتفاقی بزرگ بود. این فرهنگسرا تا امروز یکی از فعال‌ترین فرهنگسراها در ‌شهر تهران بوده است که در این مدت بسیاری از هنرمندان بنام کشورمان فعالیت خود را از این فرهنگسرا آغاز کرده‌اند.

بهروز غریب‌پور در ۱۳۷۸ خرابه‌های پادگان ارتش در ایرانشهر را به خانه هنرمندان ایران تبدیل کرده و به مدت ۸ سال در آن جا در مقام مدیرعامل خدمت کرد.

این هنرمند و استاد دانشگاه و مدیر فرهنگی یکی از اعضای فعال تشکیلات بین‌المللی یونیما از ۲۰۰۰ تا امروز بوده است. او در ۲۰۰۶ در مقام رئیس شورای تشکیلات عروسکی WAP پراگ انتخاب ‌شد. در سال قبل‌تر هم رئیس بخش آسیایی و اسلامی دایره المعارف یونیما شده بود.

او از ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۶ عضو هیئت داوران جشنواره پراگ بود و در ۲۰۰۷ رئیس هیئت داوران این جشنواره شد.

بهروز غریب‌پور همچنین اخیرا جایزه"شاه ماهی طلایی" را از جشنواره آریونو دل ماره(مسافران دریایی) دریافت کرده است. این جشنواره ۳۴ سال قدمت دارد و از ۱۸ سال پیش جایزه"شاه ماهی طلایی" را به افرادی که در سطح ملی و بین‌المللی به گسترش و تحول نمایش عروسکی کمک کرده‌اند، اهدا می‌کند. جشنواره امسال جایزه خود را به این هنرمند ایرانی اعطا کرده است.

پیش از این کسانی چون سرجیو لئونه و داریو‌فو موفق به دریافت این جایزه شده بودند و از آسیا تنها یک هنرمند ژاپنی این جایزه معتبر بین‌المللی را دریافت کرده است.

غریب‌پور این جایزه را همراه با رئیس انیستیتوی نمایش عروسکی بارسلون و یک نمایشنامه‌نویس ایتالیایی‌، ۷ سپتامبر(۱۶ شهریورماه) دریافت کرد.

غریب‌پور همچنین قرار است مهرماه امسال برای اجرای"اپرای عاشورا" به کشور ایتالیا بازگردد تا این نمایش را در سالن کوئیرنو شهر رم به صحنه ببرد.

● فیلم

یکی دیگر از دغدغه‌های بهروز غریب‌پور فیلمسازی است. او در ۱۳۶۴ در مقام همکار فیلمنامه‌نویسی با امیر نادری در فیلم دونده همکاری داشت. در ۱۳۶۷ فیلمنامه"کارآگاه ۲" را نوشت ‌ و کارگردانی‌ کرد. در ۱۳۷۲ تهیه کننده فیلم زینت شد. ‌در ۱۳۸۰ نیز فیلم"تنبل قهرمان" را ساخت.

ساخت فیلم‌های کوتاه"مرثیه خاک سبز"، "با عشق تا آخرین نفس"، "دست، پا، بافته" و"دستان سبز" در ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ از دیگر فعالیت‌های فیلمسازی غریب‌پور به شمار می‌آید. او در ۱۳۸۲ برای ساخت فیلم"دست، پا، بافته" موفق به دریافت جایزه بهترین فیلم از جشنواره فیلم مستند اصفهان شد.

● اخبار مرتبط

یادداشت بهروز غریب‌پور به مناسبت دریافت جایزه”شاه ماهی طلایی”

رضا آشفته