بی سروصدا کار کنید

توصیه استاد شهریاری به معلمان و مولفان کتاب

اینجانب حدود دو دهه عضو هیات تحریریه مجله «برهان» ریاضی و همچنین مدیرداخلی نشریه ریاضی «برهان» بودم و به همین دلیل آشنایی و ارتباط بسیار نزدیکی با استاد شهریاری داشتم و در مدت همکاری چیزهای بسیاری از ایشان آموختم، از شیوه‌های تدریس ریاضیات و روش‌های تالیف و ترجمه کتاب گرفته تا شیوه‌های برخورد شخصی.

نکته‌ای که برای من در برخورد با ایشان بسیار جالب بود آنکه من در این مدت طولانی ارتباط هیچ‌گاه دروغ یا سخن نادرستی از ایشان نشنیدم، هیچ‌کس دیگری هم از ایشان دروغ نشنید. هیچ‌کس به یاد ندارد که استاد زمانی پشت سر دیگران حرفی زده باشد یا غیبت کسی را کرده باشد. همیشه به دیگران احترام می‌کردند، اعم از دانش‌آموز و دانشجو و معلم و استاد.

چیزی که درباره شیوه تدریس این استاد لازم به ذکر است آنکه ایشان همیشه روی کارگروهی و مشارکت همه دانش‌آموزان تاکید می‌کردند. روش ایشان در تدریس ریاضی آن بود که دانش‌آموزان را به گروه‌های کوچکی تقسیم می‌کردند که هرگروه شامل دانش‌آموزان قوی، متوسط و ضعیف بود. متوسط نمره همه اعضا گروه نیز برای همه اعضا منظور می‌شد. به همین دلیل برای آنکه نمره بالا برود، هر عضوی هم خودش برای درک بهتر مفاهیم تلاش می‌کرد و هم سعی می‌کرد تا به اعضای ضعیف‌تر درس بدهد. این روش هم باعث تقویت کارگروهی و همدلی در دانش‌آموزان می‌شد و هم باعث یادگیری بهتر و در نتیجه معدل بالاتر. در این روش همیشه دانش‌آموزان قوی‌تر به دنبال آموزش دانش‌آموزان ضعیف‌تر بودند زیرا می‌دانستند در نهایت نمره خودشان بیشتر می‌شود.علاوه بر این وی همیشه در آموزش مفاهیم بنیادی ریاضی، علاوه بر تدریس دقیق آن مفهوم، درباره تاریخ ریاضی و نحوه شکل‌گیری آن مفهوم خاص صحبت می‌کردند، یعنی در هنگام تدریس از ریشه شروع می‌کردند تا خود دانش‌آموزان مفاهیم را بازآفرینی کنند. به بیان دقیق‌تر هیچ‌گاه میوه را در اختیار دانش‌آموز قرار نمی‌دادند بلکه وی را با چگونگی تکامل یک مفهوم آشنا می‌کردند تا خود دانش‌آموز نحوه شکل‌گیری یک مفهوم را به چشم ببیند. علاوه بر اینها باید ایشان را یکی از بزرگ‌ترین و برترین نویسندگان و مترجمان علمی ایران دانست که بیش از ۳۰۰جلد کتاب تالیف و ترجمه کرد‌ه‌اند. ایشان در تالیف کتاب‌ها همیشه اصول زیادی را در نظر داشتند از جمله اینکه بخش اول کتاب را به مبحث ورود به بحث اختصاص می‌دادند و طی آن تاریخچه بحث را مطرح می‌کردند مثلا می‌گفتند چه کسانی در این زمینه کار کرده‌اند. و اولین کسانی که به این بحث پرداختند چه کسانی بودند و به همین ترتیب همه مراحل را بازآفرینی می‌کردند تا مفاهیم برای خواننده به شکلی روشن و واضح پدیدار شود.

به همین دلیل روش دقیق و درست تدریس و تالیف کتاب بود که بیشتر استادان ریاضی که امروزه در دانشگاه‌ها هستند شاگرد ایشان محسوب می‌شوند و همه آنها به شاگردی ایشان افتخار می‌کنند. برای مثال دکتر«فیروز نادری» از بزرگ‌ترین دانشمندان ایرانی شاغل در ناسا به شاگردی ایشان افتخار می‌کنند. ایشان سال‌ها پیش کتابی به نام «روش‌های جبر» نوشتند که بسیاری را به موضوع ریاضیات و جبر علاقه‌مند کرد. مجله «آشتی با ریاضیات» که بعدها «آشنایی با ریاضیات» نام گرفته بود همین نقش را داشت. بسیاری از کسانی که مقاله‌های ایشان را در این نشریه خواندند بعدها استادان بزرگی شدند. نکته جالب آن بود که برای نشریات مختلفی که ایشان کار می‌کردند مطالب بسیاری فرستاده می‌شد که برخی از آنها کیفیت علمی لازم را نداشت اما ایشان هیچ‌گاه نویسنده مطلب را ناامید و سرخورده نمی‌کرد بلکه همیشه در ابتدا از مطلب تعریف و تمجید می‌کرد و در ادامه می‌گفت اما این مطلب هنوز کامل نیست و نقایص آثار را باید کامل و اشکالات آن را رفع کرد. ایشان همیشه خودشان نویسنده را برای تکمیل مقاله راهنمایی می‌کردند و در بسیاری از موارد خودشان نقایص باقیمانده را رفع و به نام نویسنده اول منتشر می‌کردند تا وی دلگرم شود.نکته‌ای که باید درباره دلیل موفقیت ایشان ذکر کرد، پشتکار بسیار زیاد ایشان بود که همیشه در حال تلاش و فعالیت بودند و هیچ‌گاه خستگی، مانع ادامه کار نبود. در سال‌های آخر با آنکه چشم‌شان ناتوان و ضعیف شده بود ولی با ذره‌بین می‌خواندند و می‌نوشتند.

با آنکه خانواده آن بزرگوار در خارج از کشور (کانادا) زندگی می‌کردند ولی ایشان به تنهایی در ایران زندگی می‌کرد، دلیلش هم تنها و تنها عشق به ایران، مردم ایران و تاریخ بود. خاطرم هست که زمانی ایشان برای دیدار با خانواده به کانادا رفتند، از طرف دانشگاه‌های کانادا به ایشان پیشنهاد کردند که در همانجا بماند و ریاضیات و تاریخ ریاضیات تدریس کند. ایشان گفتند که نمی‌توانم جایی دیگر غیر از ایران بمانم و تدریس کنم. تمام عشقم ایران است، این در حالی است که فرزند بزرگوارشان هم دکترای ریاضی دارد و در دانشگاه‌های کانادا تدریس می‌کند ولی ایشان به ایران برگشتند. در اصل، همه زندگی ایشان ریاضی بود. ایشان همیشه به رغم کهولت سن و ناتوانی جسمی در همه جلسه‌های هیات تحریریه مجله با نشاط شرکت می‌کردند و همیشه هم شرکت‌شان فعالانه بود، یعنی صوری و ظاهری نبود بلکه در مورد همه چیزها اظهارنظر و دیگران را راهنمایی می‌کردند.

خاطرم هست که یکبار که از وظایف سنگین کارم خسته شده بودم، با ایشان درددل ‌کردم، ایشان به من گفت هیچ وقت میدان را خالی نکن، بلکه تا آخر بمان و روی عقیده‌ات پافشاری کن، البته اگر به کارت و عقیده‌ات اعتقاد و ایمان داری! به من تاکید کرد همیشه این توصیه را به خاطر داشته باشم و به دیگران و جوانان نیز همین توصیه را گوشزد کنم. علاوه بر این ایشان بارها به من و دیگران توصیه می‌کرد که بی‌سروصدا کارمان را انجام دهیم. وی معتقد بود که خدمت کردن نیازی به سروصدا ندارد، اگر شما کارتان را درست انجام دهید، آنان که باید قدرتان را بدانند، حتما از شما قدردانی می‌کنند.وی در طول عمر پرحاصلش بیش از ۳۰۰ کتاب و هزار مقاله تالیف و ترجمه کردند. به دلیل همین تلاش‌های بی‌وقفه و خستگی‌ناپذیر بود که دانشگاه کرمان در سال ۲۰۰۰ (سال جهانی ریاضی) دکترای افتخاری آموزش ریاضی را به ایشان اعطا کرد. روحش شاد

میرشهرام صدر

عضو هیات تحریریه مجله «برهان»