هدف گمشده زندگی

دوستش گفته بود تو لااقل می دانی به چه چیزی علاقه مندی, من حتی نمی دانم چه چیزی را در زندگی دوست دارم, گفته بود که هیچ هدفی در زندگی ندارد

دوستش گفته بود تو لااقل می‌دانی به چه ‌چیزی علاقه‌مندی، من حتی نمی‌دانم چه ‌چیزی را در زندگی دوست دارم، گفته بود که هیچ هدفی در زندگی ندارد.

چطور می شود که آدم ها نمی دانند به چه چیزی علاقه مندند؟ چطور می شود که هدف خیلی از آدم های دور و برش تنها پول درآوردن می شود یا لااقل این طور به نظر می رسد؟ خیلی سخت پیدا می شود آدمی که هدف مشخصی در زندگی داشته باشد و به آن رسیده باشد! موانع رسیدن به هدف چیست؟ اگر کسی هدفش را گم کرده باشد، چه کار باید بکند؟

● هدف چیست؟

مساله هدف مثل هر موفقیتی که شخص بخواهد وجود داشته باشد، یکی از لازمه های زندگی است که می تواند موجب پیشرفت شود. جوانان، بیشتر شکایت می کنند که من هدف خاصی ندارم. نمی دانم به چه چیزی علاقه مندم! برنامه ریزی هایم چگونه باید باشد؟

بهروز بیرشک، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران می گوید: اینها مسائلی هستند که می توانند تحت تاثیر شرایط و موقعیت های فرد قرار بگیرند. گاه توقعات اطرافیان برای فرد، فشار ایجاد می کند. گاهی خود فرد از خودش انتظارات و توقعاتی دارد که نمی داند با آنها چه کار کند.

او نقش خانواده را در شکل گیری هدف در فرزندان، بسیار موثر می داند؛ این که تا چه حد برنامه ریزی و داشتن هدف در زندگی از کودکی وجود داشته؟ الگوهای کودک، چه کسانی هستند و فرزندان چگونه شاهد برنامه ریزی یا نبود برنامه ریزی افراد خانواده خود هستند. او معتقد است که در بسیاری از موارد، بزرگ تر ها سعی می کنند تصمیم گیر باشند یا در موارد بسیاری مقایسه کردن فرزندان با همسالانشان برای آنها نوعی سردرگمی ایجاد می کند به این دلیل که فکر می کنند آن چیزی نیستند که خانواده انتظار دارد یا اصلا نمی دانند خانواده چه انتظاری از آنها دارد، مثل آزمون ورودی دانشگاه ها که امروزه می توان از آن با عنوان معضل کنکور یاد کرد؛ فرد با خود فکر می کند که اگر من دانشگاه نروم چه می شود؟ و توقعات خانواده از او چه می شود؟

دکتر بیرشک معتقد است، به علایق افراد، توجه زیادی نمی شود؛ یکی از دلایلی که برنامه های مشاوره تحصیلی در آموزش و پرورش راه اندازی شد، به قصد این بود که دانش آموزان بدانند براساس توانایی هایی که دارند، چه کاری را انجام دهند.

● کارا نبودن سیستم آموزش و پرورش

معلم پرورشی مدرسه که به بچه ها در انتخاب رشته تحصیلی شان مشاوره می داد، مدرک تحصیلی مطابق با کاری را که انجام می داد نداشت، باردار هم بود و از نیمه سال، بچه ها خودشان باید می فهمیدند چه رشته تحصیلی را انتخاب کنند.

نقاشی را دوست داشت، درسش هم خوب بود، برای خانواده هم اهمیتی نداشت چه رشته ای برود، نبود امنیت و تشویق، نوعی سردرگمی برایش به وجود آورده بود.

بهروز بیرشک می گوید: هستند افردی که علائق خاص خود را دارند، اما این علایق مورد تائید خانواده قرار نمی گیرد و شکفته نمی شود. یکی دیگر از علل شکوفا نشدن توانمندی های فرد، کارا نبودن سیستم آموزش و پرورش است که توجه و دقت لازم را در این زمینه ندارد. گاهی هنر موسیقی یا یاد گرفتن یک ساز می تواند موجب شکوفایی و رشد فرد در زمینه مورد علاقه اش شود.

● اعتماد به نفس، چقدر در رسیدن آدم ها به هدف، موثر است؟

او نمی داند به چه چیزی علاقه دارد. دلیلش این است که اعتماد به نفس لازم را ندارد. به فردی که می گوید؛ من هنوز علایق خودم را نتوانسته ام خوب بشناسم، می توان کمک کرد که توان شناخت خود را به دست بیاورد.

افرادی که اعتماد به نفس کافی ندارند، بیشتر در معرض سردرگمی در یافتن هدف زندگی خود هستند. این از مشکلاتی است که دکتر بیرشک، زیاد با آن سر و کار دارد؛ در این مورد اولین شکایتی که فرد می کند این است که من اعتماد به نفس ندارم. این روان شناس می گوید، اشتباه می کنید چون هیچ کس نیست که بگوید من اصلا اعتماد به نفس ندارم؛ تو خیلی کارها را داری انجام می دهی و آن زمینه هایی که مورد تائید خودت نیست این احساس را به تو می دهد؛ به جای این که بگویی من اصلا اعتماد به نفس ندارم باید بگویی من در زمینه هایی شاید اعتماد به نفس لازم را ندارم.

بیرشک معتقد است، اعتماد به نفس روی خودپنداری ما ساخته می شود که از قبل وجود داشته و زمانی که فرد بزرگ تر می شود، این خودپنداری خود را به شکل اعتماد به نفس نشان می دهد. حال چرا این خودپنداری را نداریم؟ به این دلیل که زمینه هایی در خانواده و اجتماع کمک کرده که این موضوع، رشد پیدا نکند. خانواده هایی که توجه داشته اند، توجه نه فقط به مفهوم در دسترس گذاشتن امکانات مالی، همین که بدانند گرایش بچه ها چیست و این را بپرورانند، خود در پرورش استعداد آنها نقش مهمی را بازی می کند. در ایام تابستان، حدود چهار ماه تعطیلی وجود دارد، چقدر ما و آموزش و پرورش توانسته ایم یا می توانیم برای پرورش افکار دانش آموزان در این ایام برنامه ریزی کنیم؟

● آشتی با خود

وقتی خودت را قبول نداری، به هر آنچه که داری با نوعی شک و تردید نگاه می کنی، در نتیجه دنبال این هستی که به نوعی از اطرافیان خود تائید بگیری. به دنبال صحبت با کسی هستی که تو را قبول داشته باشد و وقتی خودت، خودت را قبول نداری، همیشه دوری کردن وجود دارد. به عقیده دکتر بیرشک، کاری که می شود در این زمینه انجام داد این است که سعی کنیم فرد را با خودش آشتی بدهیم که شما خودت را بپذیری و قبول داشته باشی و بدانی چه چیزهایی را دوست داری. گاهی توقعات و انتظارات از خودت، آن چیزی نیست که مورد قبولت باشد یا با آنچه ایده آل ذهنی ات است، فاصله زیاد داری؛ باید این شناخت را برای فرد به وجود آورد که می توانم خیلی قدم ها را برای مساله ذهنی ام بردارم، فارغ از این که دیگران چه چیزی از من می خواهند.

● پشتکار در رسیدن به هدف و احساس رضایت

وقتی می دانی به چه چیزی علاقه مندی و هنوز به آن نرسیده ای، چه کاری باید انجام بدهی؟ آیا فرد می تواند به خودشناسی برسد یا به کمک دیگران نیاز دارد؟

دکتر بیرشک، در این زمینه، بحث پشتکار داشتن را مطرح می کند که من چقدر می توانم خودم را بپذیرم یا تا چه حد می توانم خودم را قبول داشته باشم؟ گاه شتاب زدگی و حرکت عجولانه مانع رسیدن فرد به آنچه می خواهد می شود. چرا فکر می کنی که نمی شود؟ اگر من کسی یا کسانی را داشته باشم که علایق من توجه آنها را برانگیزد، پس من پذیرفته شده ام؛ اینجاست که می توانی توانمندی های خود را بشناسی، ضمن این که نمی توانی یک شبه به آنچه می خواهی برسی، باید به خودت قول بدهی که من یک سال دیگر یا شش ماه دیگر به هدف مورد نظر خود خواهم رسید یا به آن نزدیک تر می شوم. ترس در رسیدن به هدف به این دلیل است که تو خودت را قبول نداری. لازمه خودشناسی ضمن کار کردن فرد روی خودش، گاه کمک گرفتن از دیگری است.

به اعتقاد این روان شناس و مشاور، فردی که خودش را قبول دارد تا حدودی از چیزی که دارد راضی است و انتظارتش از خودش منطقی است و آن موقع است که می تواند توانمندی هایش را بشناسد و روی آنها کار کند.

باید توقعات و انتظارات خود را بشناسیم و با خود آشتی کنیم. برای این که من خودم را بشناسم، شاید راه طولانی ای باید پیمود. خود را که بشناسیم، اهدافمان را نیز خواهیم شناخت، آن را در زندگی لحاظ کرده و روی آن کار می کنیم. زمانی که به هدف خود دست پیدا کردی، احساس رضایت در تو پدیدار خواهد شد.

او می دانست چه چیزی را دوست دارد، اما هنوز هیچ کدام از نوشته هایش چاپ نشده بود، هنوز به نقاشی هایش سامان نداده بود و هنوز آواز برایش یک رویا بود. در کودکی، زیاد ناکام شده بود و شاید اصلا در سیر رشد، خودش را باور نکرده بود. حتما برای برخی کارهایی که می خواهی انجام بدهی، همیشه امکانات مالی برای تو وجود ندارد، اما شاید ترس و نداشتن امنیت، همه استعدادهایش را در حد یک آرزو نگه داشته بود... .

● یک مورد نمونه ای

دختر بیست و یک ساله ای دوست داشت ادبیات بخواند، اما خانواده او می گفتند باید دندانپزشک شود چون رشته ای است که هم اسم خوبی دارد و هم درآمد بالایی. بررسی سوابق تحصیلی دختر، نشان می داد که در سطح تحصیلی معمولی رو به پایینی قرار دارد؛ فردی که در رشته دندانپزشکی نمی تواند موفق باشد. با وجود فشارهایی که خانواده برای قبولی در این رشته تحصیلی به او می آوردند و از طرفی تا حدی امکانات قبولی در این رشته را هم برای او فراهم کرده بودند، او دو سال پشت کنکور مانده بود و حالا افسرده و دچار افسردگی موقعیتی شده بود.

اصرار والدین و تحمیل خواسته هایشان، آدمی را ساخته بود که علاوه بر افسردگی دچار نوعی عذاب وجدان هم شده بود، چرا که نتوانسته بود خواسته ای والدین خود را در برابر امکاناتی که برای او خرج کرده بودند پاسخ دهد.

● نقش خانواده در تعیین اهداف

در خانواده ها مساله فرزند چندم بودن هم می تواند در تعیین اهداف فرزندان موثر باشد. در برخی خانواده ها فرزندان اول، به نوعی زیر ذره بین هستند و با همسالان خود بیشتر مقایسه می شوند، این فشار بیش از حد باعث می شود آ نها در کشف علایق خود سردرگم باشند.

در خانواده های پرجمعیت، نقش خواهر و برادر بزرگ تر مهم است. اگر آنها افراد موفقی باشند با دیگر فرزندان مقایسه می شوند. در صورتی که هیچ لزومی برای شباهت فرزندان به هم وجود ندارد. در برخی خانواده ها، پدر و مادر نمی توانند نقش های خود را بدرستی ایفا کنند. آنها فرزندان نسل های پیشینی بوده اند که خود، آموزش لازم را ندیده اند؛ فرزندانی بوده اند که اعتماد به نفس لازم را نداشته و افرادی بی هدف بوده اند.

در این خانواده ها حدود و مرزهای افراد بدرستی مشخص نمی شود و گاه برخی فرزندان می توانند به جای پدر و مادر، برای دیگر فرزندان نقش بازی کنند. در چنین مواردی آموزش و پرورش نقش تعیین کننده ای دارد که تنها به دانش آموزان، حفظیات را آموزش ندهد، بلکه به آنها بیاموزد که چگونه از توان ذهنی خود در جهت رشد توانمندی هایشان بهره ببرند.

آساره کیانی