تلاش برای بازسازی چهره آمریکا

تاملی بر فیلم آمریکایی «سالت»

صحبت از ایدئولوژی آمریکایی و گسترش آن توسط رسانه های آمریکایی و غربی موضوع تازه ای نیست. گسترش ایدئولوژی به نفوذ کشورها و بسط قدرت روانی آنها در جهان کمک می کند. به ویژه که امروزه رسانه ها بهترین ابزار برای گسترش این مطلب هستند. یکی از مهم ترین ابعاد ایدئولوژی آمریکایی تعبیری است که این دولت از دهکده جهانی دارد. با بررسی این تعبیر می بینیم که آنها خود را کدخدای این دهکده می دانند و سعی دارند اعتقادات و رفتارهای مردم این دهکده را یکسان و همراه با منافع و سیاست های خود کنند.

به همین دلیل استعمار فرهنگی یکی از برنامه های اصلی رهبران آمریکا برای ایدئولوژی خودشان است. به گونه ای که ذوب شدن فرد در این مکتب اومانیستی می تواند به آنها در بسط قدرت کمک کند. حال در این بین رسانه های تصویری مانند هالیوود یکی از بهترین ابزارها برای این موضوع هستند. این آثار با شاخصه های خاص خود می توانند آمریکا وغرب را آنقدر جذاب نشان دهند که افکار را از واقعیت منحرف کنند. برای همین روزبه روز ساخت فیلم هایی با این محتوا افزایش می یابد.

یکی از این فیلم ها «سالت» است که به کارگردانی فیلیپ نویس در سینماهای مختلف جهان به اکران درآمده. این فیلم داستان یک مأمور سازمان جاسوسی روسیه به نام اولین سالت است که به استخدام سیستم امنیتی آمریکا در آمده و به نوعی تبدیل به یک جاسوس دوجانبه شده است. این مأمور سیا با دریافت اتهام جاسوسی برای روسیه مجبور می شود که از مافوق هایش بگریزد، اما اتهام به او به عنوان جاسوس روسیه چندان هم بی جا نیست. او زمانی این کار را انجام می داده و حتی داستان این گونه پیش می رود که گویی قصد دارد رئیس جمهور روسیه را ترور کند تا با به هم ریختن روابط بین دو ابر قدرت جنگ جهانی بعدی رخ دهد. در این بین یکی از افسران پلیس آمریکا هم که بعدها مشخص می شود جاسوس روسیه بوده است به صورت پنهانی سعی دارد سالت را به عنوان متهم درجه یک معرفی کند تا بتواند در لوای این مسئله به هدف تروریستی خود یعنی ترور رئیس جمهور آمریکا بپردازد.

اما سالت پس از فرار از دست ماموران امنیتی آمریکا در پی اثبات بی گناهی خود برمی آید و برای کشف پشت پرده این اتهامات به مراکز سری جاسوسی روسیه در آمریکا می رود و با دوستان روسی جاسوس خود که قبلا با آنها آموزش دیده ملاقات می کند و در حالی سعی می کند آنها را فریب دهد که هنوز با آنها همکاری دارد. در این بین آنها به خیانت او پی برده و همسرش را می کشند. در پایان او سعی می کند با شرکت در ماموریت های آنها و با همکاری صوری عملیات تروریستی آنها را علیه آمریکا و جهان بر هم زند. در نهایت جاسوسان روسی با ورود به کاخ رئیس جمهوری آمریکا و ترور تمام افراد آن از جمله رئیس جمهور تلاش می کنند که دستور حمله به ایران و مکه را به جای رئیس جمهور آمریکا صادر کنند، که در این هنگام به یکباره سالت ظاهر می شود و در یک نزاع تن به تن از این حرکت آنها جلوگیری می کند.

فیلم سالت داستان همیشگی توهم توطئه ای است که آمریکا همیشه به آن دچار است؛ «سالت» مثل باقی فیلم ها آمریکا را ناجی دنیا در برابر تروریسم نشان می دهد. به طوری که در صحنه پایانی سالت به عنوان نماینده آمریکا و مامور نجات دنیا جلوی صدور فرمان حمله به ایران و مکه را می گیرد تا با یک کار تبلیغاتی نشان دهد که آمریکا مخالف مسلمانان نیست، بلکه این مسلمانان هستند که همیشه آمریکا را تهدید می کنند. البته از سوی دیگر به خوبی رقیب همیشگی خود یعنی روسیه را هم مورد هجوم قرار می دهد و آن را به عنوان یکی از قطب های تروریستی دنیا معرفی می کند. البته این مدل کهنه ای از تخریب است چرا که هر کسی در جهان مخالف غرب باشد تروریست شناخته می شود.

از سوی دیگرنام گذاری این فیلم هم جای تامل دارد. چرا که خود کلمه سالت به معنی نمک است، اما قطعاً منظور سازنده این فیلم این معنا نیست بلکه به نظر مفهوم اصلی این نام پیمان سالت است که در دو مرحله با عنوان سالت ۱ و ۲ به امضا رسید. گفت وگوی محدودسازی جنگ افزار راهبردی، سالت ۱ (Strategic Arms Limitations ۱) در ۲۶ مه ۱۹۷۲ میان ایالات متحده آمریکا و اتحاد شوروی به امضا رسید.

براساس این توافقنامه، در برابر پذیرش تعهد متقابل مبنی بر کاهش تولید موشک های ضدموشک (ABM) شمار موشک های بالستیک اتحاد شوروی حداکثر ۱۶۰۰ موشک و برای آمریکا حداکثر ۱۰۵۴ موشک در نظر گرفته شد. همچنین در ۲۴ ژوئن ۱۹۷۹ گفت وگوی جدید محدودسازی جنگ افزار راهبردی، سالت ۲ میان ایالات متحده آمریکا و اتحاد شوروی به امضا رسید. این قرارداد را لئونید برژنف رهبر اتحاد شوروی و جیمی کارتر رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا در وین امضا کردند. دراین بین نکته جالب توجه اینجاست که در این فیلم سعی شده که پیمان شکن آینده را روسیه نشان دهد که آغازگر یک جنگ خواهد بود.

توجه به این مطلب خالی از لطف نیست که یکی از دلایل انتخاب آنجلینا جولی به احتمال زیاد این بوده که او یکی از نمایندگان صلح سازمان ملل است که به نمایندگی از طرف آمریکا در آن حضور دارد. باید به این موضوع توجه کنیم که این حرکت یک کار تبلیغاتی است.

اما مهمترین نکته ای که در این فیلم مشاهده می شود نفوذ ایدئولوژی آمریکایی و به نوعی ذوب کردن هویت یک تروریست روسی است که با حضور چند ساله در آمریکا تصمیم می گیرد که به خدمت این کشور در بیاید. چرا که در فیلم به گونه ای نشان داده می شود که آمریکا نماینده حمایت از کل دنیا است و به این صورت این مامور امنیتی با خدمت به آمریکا به دنیا خدمت می کند و اینجاست که فیلم سعی دارد هدف اصلی خود یعنی گسترش بسط و نفوذ آمریکا را به نمایش بگذارد. چیزی که سالهای قبل در سری فیلم های «۰۰۷ جیمز باند»، مجموعه «هویت بورن»، «آقا و خانم اسمیت»، «لاراکرافت»، «شغال» و... به نمایش گذاشته شده. به ویژه در فیلم هویت بورن که در آن جا هم یک جاسوس آمریکایی در نقش یک ناجی ظاهر می شود که برای این مسئله مشقات زیادی را متحمل می شود. به نوعی گونه فانتزی این موضوع را می توان در بتمن ۳ (شوالیه تاریکی) هم مشاهده کرد. جایی که بتمن بر فراز ساختمان های نیویورک و واشنگتن با تروریسم مبارزه می کند. باید باور کرد که این موضوع سبک متفاوتی از هژمونی رسانه ای است. با رفتارهای جنگ طلبانه دولت آن کشور یکی از کارهای اصلی که در دستور کار هالیوود قرار گرفته این است که مخاطب خود در جهان که از جنگ افروزی های آنها خسته شده اند را از این کشور راضی کند و بار دیگر به اطاعت از هژمونی آمریکا وادارد.

در واقع تنها هالیوود نیست که سعی در گسترش این هژمونی دارد بلکه دیگر رسانه های آمریکا نیز به دنبال گسترش این موضوع هستند که بسط ایدئولوژیک را هم به همراه دارد. این هژمونی این بار به وسیله ترساندن بیننده از جنگ هسته ای و حمله نظامی در فیلم «سالت» ایجاد شده تا بیننده، آمریکا را مامنی برای خود و جهان احساس کند و این همان بسط قدرت آمریکایی است که نه تنها در هالیوود تبلیغ بلکه در رسانه هایی همچون بی بی سی و صدای آمریکا هم به گونه ای دیگر با بمباران خبری سعی در انجام این کار دارند.

این جنگ، مقاومت ایدئولوژی های آسمانی در مقابل ایدئولوژی های اومانیستی است. جنگ بین سیاست های استعمارگرایانه در مقابل صلح طلبی و نظم خواهی.

رضا فرخی