آخرین قطعنامه در حضور البرادعی

در رابطه با قطعنامه یی که شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران صادر کرده است نظرات متعددی وجود دارد و به گونه یی این قطعنامه از موضع اعضایی که به آن رای مثبت داده اند رنگ و بوی سرزنش ایران را دارد چراکه اعضای شورای حکام معتقدند ایران به خواسته های آنان مبنی بر تعلیق غنی سازی اورانیوم, تعطیلی تاسیسات اتمی فردو و اجازه بازدید سرزده بازرسان آژانس از ایران عمل نکرده است

در رابطه با قطعنامه یی که شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران صادر کرده است نظرات متعددی وجود دارد و به گونه یی این قطعنامه از موضع اعضایی که به آن رای مثبت داده اند رنگ و بوی سرزنش ایران را دارد چراکه اعضای شورای حکام معتقدند ایران به خواسته های آنان مبنی بر تعلیق غنی سازی اورانیوم، تعطیلی تاسیسات اتمی فردو و اجازه بازدید سرزده بازرسان آژانس از ایران عمل نکرده است. همچنین کشورهای غربی معتقدند ایران به قطعنامه هایی که در شورای امنیت در مورد فعالیت های هسته یی ایران صادر شده توجهی نکرده است.

از سوی دیگر اقدام البرادعی در سه روز مانده به پایان دوران مدیرکلی خود در آژانس بین المللی انرژی اتمی، در این راستا که پایه گذار صدور قطعنامه یی علیه ایران درباره سایت فردو شد به نوبه خود جالب توجه است. برخی اخبار هم در این باره حاکی از آن است که مذاکراتی که در هفته های گذشته، بین البرادعی و وزارت خارجه انگلستان انجام گرفته بود، منجر به توافق وی و اکثریت اعضای شورای حکام با ۳۵ عضو دیگر شده است.

علاوه بر این، در این قطعنامه از ایران خواسته شده است دلیل راه اندازی این تاسیسات غنی سازی را اعلام کند که از نگاه غربی ها می تواند کاربرد نظامی داشته باشد، ضمن آنکه در این قطعنامه از ایران خواسته شده همه تصمیم گیری های خود در زمینه تاسیسات هسته یی را در مرحله تصمیم گیری به آگاهی آژانس برساند. در حقیقت به نوعی از ایران خواسته شده است به همکاری با آژانس بپردازد و دست از برخی اقدامات به قول آنها پنهانی بردارد.

پس از به رای گذاشتن این قطعنامه در آژانس از مجموع ۳۵ عضو شورای حکام، ۲۵ کشور به قطعنامه یی که خواستار تعلیق فعالیت های تاسیسات فردوی ایران شده است رای مثبت و سه کشور شامل ونزوئلا، مالزی و کوبا به آن رای منفی دادند. البته شاید رای منفی ونزوئلا و کوبا تا حدود زیادی قابل پیش بینی بود اما اینکه مالزی نیز در این راستا رای منفی بدهد کمی سوال برانگیز است. افغانستان، برزیل، مصر، پاکستان، آفریقای جنوبی و ترکیه شش کشوری بودند که به قطعنامه غربی ها بر ضد ایران رای ممتنع دادند و جمهوری آذربایجان نیز هنگام رای گیری جلسه را ترک کرد.

اما کشورهایی که به قطعنامه ضدایرانی شورای حکام رای مثبت دادند شامل آرژانتین، استرالیا، بورکینافاسو، کامرون، کانادا، چین، دانمارک، فرانسه، آلمان، هند، ژاپن، کنیا، کره جنوبی، مغولستان، هلند، نیوزیلند، پرو، رومانی، روسیه، اسپانیا، سوئیس، اوکراین، انگلیس، امریکا و اروگوئه است که همان طور که مشاهده می شود بدون هیچ توضیح اضافه یی می توان گفت بیشتر کشورها به این قطعنامه رای مثبت داده اند و در هر حال رای با اکثریت است.

به این ترتیب اگر این قطعنامه از شورای حکام به شورای امنیت برود باید منتظر تحریم های جدید و سنگین تری علیه ایران باشیم و به احتمال زیاد تحریم های زیادی به تحریم های قبلی ایران افزوده خواهد شد. به عقیده من اگر پیرامون مباحث وین ایران موضع گیری کند، می تواند گام مثبتی بردارد. اما نکته یی که مطرح است اینکه ایران هنوز پاسخ رسمی خود را به پیشنهادهای مطرح شده توسط گروه ۱+۵ ابلاغ نکرده است. کشورهای غربی از ایران خواسته بودند در ازای ارسال اورانیوم با غلظت پایین خود به خارج از کشور سوخت اتمی با غلظت ۲۰ درصد را برای استفاده در رآکتور تحقیقاتی تهران دریافت کند اما موضع مقام های تهران این است که مبادله اورانیوم در داخل خاک ایران انجام شود و تفاوت دیدگاه غربی ها و ایران در این مساله عامل بروز بن بست در روند مذاکرات است.

برای خروج از این بن بست راهکارهای متفاوتی پیشنهاد شده است. یکی از این راهکارها این بوده که ایران اورانیوم با درصد پایین خود را به صورت تدریجی به خارج از کشور ارسال کند و مابه ازای آن سوخت هسته یی با خلوص بالاتر را دریافت کند. پیشنهادی هم در همین رابطه از سوی ترکیه مطرح شد و مقام های این کشور به ایران پیشنهاد دادند اورانیوم خود را به این کشور ارسال کند. پیشنهاد ترکیه در شرایطی مطرح شد که تهران حاضر به ارسال اورانیوم خود به روسیه نبود چراکه از نظر مقام های ایران تضمینی وجود نداشت که روسیه به تعهد خود در این باره عمل کند. ایرانی ها می گویند روسیه در تعهدات قبلی خود درباره ساخت نیروگاه اتمی بوشهر و ارسال موشک های اس- ۳۰۰ به ایران عمل نکرده است و حسن نیتش درباره سایر قراردادها زیر سوال است. با توجه به اینکه ایران حاضر به انجام توافقی اصولی پیش از دریافت تضمین های لازم نیست هرگونه مذاکره یی باید دارای شرایطی باشد که نظر مقام های تهران را جلب کند.

البته با توجه به قطعنامه یی که اواخر هفته گذشته در آژانس بین المللی انرژی اتمی علیه ایران صادر شده است دستیابی به توافق دشوارتر از پیش خواهد بود. اکنون از لحن اعضای گروه ۱+۵ این گونه برمی آید که آنان آماده دور تازه یی از تحریم ها علیه جمهوری اسلامی شده اند. این موضوع در شرایطی است که در چند ماه گذشته و در جریان مذاکرات ژنو و نشست وین سمت و سوی حل و فصل مسائل در جهت دیگری بود که این رویکرد تازه اروپایی ها به نوعی تحلیل جداگانه یی را می طلبد. چین و روسیه نیز که پیشتر با اعمال تحریم علیه ایران به شدت مخالفت می کردند در جلسه شورای حکام از قطعنامه تنظیم شده توسط غرب حمایت کرده و تحلیلگران را به این نتیجه رسانده اند که این دو کشور نیز در آینده نزدیک ممکن است از تصویب قطعنامه تحریمی تازه علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل نیز حمایت کنند. با توجه به همه این اتفاقات دیپلمات ها نگران آن هستند که فضا برای مذاکره روزبه روز تنگ تر شده و امکان مصالحه از دست برود.

پایان دوره ریاست محمد البرادعی مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز بر نگرانی ها درباره آینده مناسبات هسته یی ایران افزوده است چراکه جانشین ژاپنی وی یعنی یوکیو آمانو تمایلات غربگرایانه بیشتری نسبت به البرادعی دارد و همین عامل نیز می تواند بر هر گونه مذاکره میان ایران و طرفین هسته یی اش تاثیرگذار شود.

داوود هرمیداس باوند