گذری بر معارف حج

كعبه این خانه امن الهی، كهن‏ترین پایگاه عبادی، سیاسی و اجتماعی خداوند در روی زمین است و در كنار آن، اماكن متبرك بسیاری است كه هر یك از ارزش و اهمیت والایی برخوردارند. از جمله …

كعبه این خانه امن الهی، كهن‏ترین پایگاه عبادی، سیاسی و اجتماعی خداوند در روی زمین است و در كنار آن، اماكن متبرك بسیاری است كه هر یك از ارزش و اهمیت والایی برخوردارند. از جمله آنهاست، یمین اللَّه و دست خدا؛ سنگ سیاهی كه دارای تاریخی پر فراز و نشیب است. روایات پیرامون عظمت، شرافت، اهمیت و فضیلت آن بسیار و مباحث زیادی درباره‏اش قابل طرح است و این نوشتار، نگاهی است اجمالی به احكام استلام آن: استلام در لغت‏ عالمان لغت شناس در ماده استلام هر یك راهی را طی كرده و نظری داده‏اند كه از میان آنها چهار نظر، عمده و قابل توجه است:

۱ - استلام مهموز است از ماده اللأمه (ای الدرع بمعنی اتخاذه جنّهًٔ و سلاحاً) این نظر را تغلب آورده است.

۲ - استلام مهموز است از ماده ملائمه (به معنای اجتماع) این قول از ابن اعرابی نقل شده است.

۳ - استلام از ماده سِلام (سنگ) است. این قول را جوهری پذیرفته و ابن سكیت و سعید خوزی شرتونی نیز بر این باور است.

۴ - استلام از ماده سَلام (درود و تحیّت) است. ازهری می‏گوید: انه افتعال من السَّلام و هو التحیّهٔ؛ ابن منظور می‏گوید: استلم الحجر و استلأَمَهُ قَبَّله أو اعتنقه و لیس اصله الهمز و له نظائر قال سیبویه استَلَمَ من السَّلام.

ابن اثیر گوید: فی حدیث الطواف انه؛ اتی الحجر، فاستلمه هو افتعل من السَلام التحیّهٔ.

زبیدی گوید: استلام؛ اللمس بالید أو الفم مأخوذ من السَلام أی التحیّهٔ.

در العین گوید: و الاستلام؛ تناوله بالید و بالقُبلهٔ و مسحه بالكف.

به نظر می‏رسد در میان نظرها نظر چهارم به صواب نزدیكتر است زیرا

اولاً: این نظر مورد تأیید روایات ائمه معصومین(ع) واقع گردیده است.

ثانیاً: صاحبان این نظر اضافه بر این كه از اكثریت برخوردارند، قول آنان نیز در نظر اهل تحقیق از اتقان و تحقیق بیشتری برخوردار است.

معنای استلام در روایات‏ استلام در روایات، به معنای تماس بدن و مسح آن با دست آمده است. شعیب گوید از امام صادق(ع) در مورد استلام ركن پرسیدم.

حضرت فرمود: استلامه ان تلصق بطنك به و المسح ان تمسه بیدك؛ استلام چسباندن شكم است به حجر و مسح دست كشیدن به آن است.

و در روایت سعید اعرج امام(ع) می‏فرماید: ألیس انما ترید أن تستلم الرّكن؟ قلت: نعم، قال: یجزیك حیثما نالت یدك نمی‏خواهی ركن را استلام كنی؟ گفتم: می‏خواهم چنین كنم. فرمود: همین كه دست تو بر آن برسد كافی است.

استلام حجرالاسود