از کجا بفهمیم خونریزی گوارشی داریم؟

در خون‌ریزی قسمت فوقانی مجرای گوارش، پزشک از روشی به نام آندوسکوپی مجرای فوقانی استفاده می‌کند.

خون‌ریزی از مجرای گوارشی یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که بیماران را مضطرب و وحشت‌زده به اورژانس می‌کشاند. یکی از مهم‌ترین نکاتی که پزشکان در اورژانس بیماران مبتلا به خون‌ریزی دستگاه گوارش سوال می‌کنند، این است که این خون‌ریزی از دستگاه گوارش فوقانی است یا تحتانی. برای آشنایی خوانندگان با این مشکل و شیوه درمان آن با دکتر ایرج‌ خسرونیا، رییس انجمن متخصصان داخلی ایران گفتگو کردیم تا اطلاعات‌مان را در این زمینه افزایش دهیم.

چطور می‌فهمیم فردی دچار خون‌ریزی دستگاه گوارش شده است؟

استفراغ خونی، وجود خون قرمز در مدفوع و مدفوع سیاه و قیری رنگ از علایم خون‌ریزی دستگاه گوارش است. خون‌ریزی مجرای گوارش علل مختلفی دارد از قبیل زخم گوارشی، التهاب معده، واریس مری، آسیب مری، التهاب زخمی شونده روده بزرگ، توده‌های سرطانی و هموروئید.

مدفوع قرمز یا قرمز- قهوه‌ای نشان‌دهنده چه مشکلاتی است؟

این علامت می‌تواند نشان‌دهنده چند مشکل باشد به طور مثال پولیپ روده بزرگ، سرطان، بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو. یکی از علل شایع‌تر خون‌ریزی‌های شدید مقعدی در افراد بالای ۶۰‌سال، خون‌ریزی از معده یا دوازدهه است به خصوص اگر خون‌ریزی سریع و شدید باشد. خون‌ریزی آهسته‌ای که از معده یا دوازدهه منشا می‌گیرد و از مجرای روده عبور می‌کند موجب سیاه و قیری شدن مدفوع می‌گردد. خوردن شیرین‌بیان یا ترکیبات آهن نیز می‌تواند باعث سیاه شدن رنگ مدفوع شود.

در صورت وجود خون در مدفوع چه کار کنیم؟

اگر متوجه وجود خون در مدفوع خود یا در سنگ توالت شدید، هر چه زودتر به اورژانس مراجعه کنید. منشا خون‌ریزی ممکن است مشکل ساده‌ای مثل هموروئید (بواسیر) باشد اما شما باید از عدم وجود حالات جدی‌تری مانند سرطان روده بزرگ مطمئن شوید.

استفراغ‌های خونی چه تشخیص‌هایی را مطرح می‌کنند؟

خون استفراغ شده مطرح‌کننده خون‌ریزی از مری، معده یا قسمت فوقانی روده کوچک (دوازده) است. خون‌ریزی بخش‌هایی از روده که پایین‌تر از دوازدهه قرار دارند، معمولا به سمت بالا، یعنی به معده بازنمی‌گردد بلکه وارد مدفوع می‌شود. استفراغ خون قرمز روشن نیز نشان می‌دهد که خون‌ریزی تنها مدت کوتاهی قبل از بروز استفراغ آغاز شده است. خونی که مدت زمان طولانی‌تر در معده باقی ‌مانده باشد معمولا قرمز تیره یا قهوه‌ای رنگ است یا شبیه تفاله ته‌نشین شده قهوه است.

خون‌ریزی‌های دستگاه گوارش چطور تشخیص داده می‌شوند؟

در خون‌ریزی قسمت فوقانی مجرای گوارش، پزشک از روشی به نام آندوسکوپی مجرای فوقانی استفاده می‌کند. در این روش یک لوله فیبر نوری کوچک از طریق مری پایین فرستاده شده و وارد معده می‌گردد تا محل خون‌ریزی را کشف کند. در خون‌ریزی‌های مجرای گوارش تحتانی پزشک ممکن است از کولونوسکوپی استفاده کند. کولونوسکوپی مشابه اندوسکوپی فوقانی است اما لوله آن از طریق مقعد وارد شده و در درون معده بزرگ به سمت بالا هدایت می‌شود. در اغلب موارد تشخیص وجود خون در مدفوع فقط از طریق انجام تست‌های آزمایشگاهی امکان‌پذیر است زیرا مقدار خون کمتر از مقداری است که قابل رویت باشد به این حالت خون مخفی گفته می‌شود.

درمان خون‌ریزی‌های دستگاه گوارش چگونه صورت می‌گیرد؟

درمان بستگی به علت و شدت خون‌ریزی دارد. در خون‌ریزی واریس مری ممکن است از روش‌های گوناگونی برای توقف خون‌ریزی استفاده شود. اگر خون‌ریزی از یک دیورتیکول منشا گرفته باشد تزریق مستقیم دارو به داخل سرخرگ تغذیه کننده آن می‌تواند خون‌ریزی را متوقف کند. در خون‌ریزی ناشی از زخم، گاستریت، پولیپ‌ها یا بواسیر (هموروئید) درمان عامل زمینه‌ای در اغلب موارد باعث توقف خون‌ریزی می‌شود. گاهی اوقات با استفاده از جریان الکتریکی یا نور لیزر که از طریق یک اندوسکوپ به محل منتقل می‌شود می‌توان خون‌ریزی معده، دوازدهه یا روده بزرگ را متوقف ساخت. در مواردی که خون‌ریزی به این درمان‌ها پاسخ نمی‌دهد عمل جراحی ضرورت می‌یابد.