عوامل موثر در ترک تحصیل دانش آموزان

آفاتی برای ساختار آموزشی و پرورشی

تعلیم و تربیت و معضلات و مشکلات مربوط به آن یکی از بحث انگیزترین مسائل در جوامع مختلف بوده و هست. دلایل این اهمیت را نیز می توان به نکاتی چون لزوم تعلیم و تربیت صحیح نسل آ تی، حساسیت و شکنندگی کودکان، نوجوانان و جوانان در مقابل مسائل مختلف؛ سرمایه گذاری و دولتمردان جوامع برای دستیابی به موفقیت بیشتر با استفاده از تخصص نسل جوان؛ تاکید والدین بر تعلیم و تربیت درست فرزندان؛ حرکت سرسام آور جوامع به سوی رشد و ترقی و بسیاری نکات ریز و درشت دیگری نسبت داد و درست به دلایل ذکر شده ترک تحصیل دانش آموزان یکی از معضلاتی است که می توان آن را به دلایل مختلف آفتی برای ساختار آموزشی- پرورشی جوامع دانست. شاخص ترین دلایل و راهکارهای جلوگیری از ترک تحصیل دانش آموزان دبیرستانی در عوامل زیر خلاصه می شود؛

۱) فراهم شدن زمینه مناسب برای تحصیل همه جوانان و نوجوانان زیر بیست و یک سال: در بسیاری از کشورها حداکثر سن برای تحصیل در دوره دبیرستان۱۸ سال است و پس از این سن دانش آموزان به فرض اشتیاق به ادامه تحصیل باید راهی مدارس شبانه شوند. حضور در مدارس شبانه عاملی برای ترک تحصیل دانش آموزان است. از این رو با ارتقای سطح سنی، این معضل برطرف شده و دانش آموزان بدون ترس و هیجان بویژه هیجان ناشی از افزایش سن می توانند به تحصیل بپردازند. به عقیده پژوهشگران در قرن حاضر که بسیاری از دانش آموزان با مشکلات فراوانی چون ناتوانی در تامین نیازهای اقتصادی- اجتماعی دست و پنجه نرم می کنند افزایش سن تحصیل در دبیرستان راهکاری است تا دانش آموزان بتوانند در کنار کار به تحصیل نیز بپردازند. براساس پژوهش های انجام شده بالاترین آمار ترک تحصیل مربوط به ترک تحصیل به دلیل افزایش سن و امتناع دانش آموزان از حضور در مدارس شبانه است.

۲) مدارس ویژه دانش آموزان۱۹ تا۲۱ سال:خجالت دانش آموزانی که نسبت به همکلاسی های خود سن بالاتری دارند عاملی دیگر برای ترک تحصیل آنها است. بنابراین با ساخت مدارس ویژه دانش آموزان۱۹ تا۲۱ ساله می توان گام موثری جهت جلوگیری از ترک تحصیل این رده سنی برداشت. این مدارس باید جدا از مدارس شبانه فعالیت کرده و از هر نظر حتی از جهت زمانی مانند سایر مدارس مقطع دبیرستان باشند.

۳) بر روی تک تک دانش آموزان تمرکز کنیم: به عقیده پژوهشگران انجمن بین المللی مطالعات آموزشی آمریکا NEA() مرکز آموزشی ای می تواند در زمینه آموزش و پرورش دانش آموزان موفق عمل کند که از وضعیت آموزشی- پرورشی فرد فرد دانش آموزان آگاه باشد. این تمرکز با کاهش تعداد کادر آموزشی و انتخاب افراد زبده، ارتباط منظم و موثر والدین و اولیای مدرسه، ارتباط صمیمانه (در حد معقول و منطقی) بین دانش آموزان و آموزگار، کاهش تعداد دانش آموزان در هر کلاس (حداکثر بین۱۸ تا۲۵ نفر)، برنامه ریزی منظم برای رسیدگی به وضعیت درسی دانش آموزان و برگزاری کلاس های تقویتی منظم به منظور رفع ضعف های آموزشی میسر است. پژوهشگران ، برگزاری برنامه های تفریحی دسته جمعی در پایان هفته و حتی در طول تعطیلات تابستان را یکی از شیوه های افزایش ارتباط میان دانش آموزان با یکدیگر و دانش آموزان با اولیای مدرسه بویژه آموزگار می دانند. این ارتباط زمینه ساز حل بسیاری از مشکلات آموزشی- پرورشی است. در حقیقت به هر میزان موانعی چون ترس، خجالت و بی اعتمادی میان دانش آموزان و آ موزگار و... برطرف شود به همان میزان امکان موفقیت دانش آموز افزایش می یابد.

۴) گسترش زمینه تحصیل:محدود کردن رشته های تحصیلی و القای این باور که ادامه تحصیل در برخی رشته های تحصیلی ضامن موفقیت بوده و ادامه تحصیل در سایر رشته ها، آینده روشنی را به دنبال ندارد دانش آموز را از ادامه تحصیل دلزده می کند. این نکته بویژه در دانش آموزانی که به ادامه تحصیل در برخی رشته ها علاقه نداشته و فقط به اجبار اجتماع، والدین و مدرسه ادامه تحصیل در این رشته ها را بر می گزینند حائز اهمیت بوده و عامل اصلی بازدارنده از تحصیل آنهاست. بنابراین مدرسه و در گام بعدی اجتماع و والدین موظفند تا زمینه تحصیل برای همه رشته های تحصیلی را برای دانش آموزان فراهم کنند. از دیدگاهی دیگر شکستن حصار باورهای نادرست اجتماعی، فرهنگی راهی جهت هموار کردن انتخاب آزادانه دانش آموزان و در نتیجه موفقیت آنهاست.

۵) ارتباط بخش آموزش و اشتغال:ارتباط موثر بین بخش آموزش و اشتغال نه تنها باعث می شود آموزش ها جهت یابی صحیحی داشته و به سمت و سوی برآوردن نیازهای اجتماع و چرخاندن چرخ های اقتصادی گام بردارد بلکه دانش آموزان اطمینان می یابند که پس از فراغت از تحصیل و تحصیل در هر رشته ای بیکار نخواهند ماند. ترس از بیکاری پس از اتمام تحصیلات (چه پس از اخذ مدرک دیپلم یا فارغ التحصیلی از دانشگاه) و باور به هدر رفتن سال های مفید جوانی به دلیل ترس از بیکاری پس از تحصیل در مقایسه با افراد تحصیل نکرده ای که وارد بازار کار شده و از شرایط به مراتب بهتری نسبت به افراد تحصیلکرده برخوردارند، دانش آموز را از ادامه تحصیل باز می دارد. در حقیقت مقایسه دائمی قشر تحصیلکرده و بیکار و تحصیلکرده و کم درآمد با قشر تحصیل نکرده و حتی بی سواد با درآمد بالا، یکی از دلایلی است که بسیاری از دانش آموزان دبیرستانی را از ادامه تحصیل باز می دارد. این وضعیت در کشورهای درحال توسعه و توسعه نیافته به وضوح مشاهده می شود.

۶) ارتقای سطح کیفی آموزش ها و شروع زودهنگام آموزش ها: پژوهش ها نشان می دهد ارتقای سطح کیفی آموزش ها، شروع آموزش ها به صورت جدی از دوره پیش دبستانی، پربار کردن مباحث درسی ارائه شده در دوره های گوناگون تحصیلی، ایجاد اشتیاق و علاقه به تحصیل و فراگیری آموزش های ارائه شده با انتخاب مباحث درسی که خلاقیت و اشتیاق دانش آموزان را پاسخگو باشد و ... عوامل موثری جهت جلوگیری از دلزدگی و ترک تحصیل دانش آموزان در مقطع دبیرستان است. به هر میزان دانش آموز از فراگیری لذت ببرد به همان میزان امکان ترک تحصیل او کاهش می یابد. از سوی دیگر حذف مباحث درسی وقتگیر و ایستا و جایگزین کردن مباحث درسی که پاسخگوی حس اشتیاق، پرسشگری و خلاقیت دانش آموزان باشد، راهکار مناسبی جهت کاهش خطر ترک تحصیل دانش آموزان است.

۷) حضور موثر و منطقی والدین در مراحل مختلف تحصیل دانش آموزان:خانواده در هر جایگاه و موقعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... که باشد نقش بسزایی در موفقیت یا شکست تحصیلی دانش آموز دارد. آموزش رفتارهای صحیح فردی و اجتماعی، تشویق دانش آموز برای ادامه تحصیل، فراهم کردن زمینه مناسب برای ادامه تحصیل فرزندان، رفع مشکلات آموزشی و پرورشی با همکاری اولیا ی مدرسه و ... همگی عوامل موثری برای ادامه تحصیل و موفقیت دانش آموز است. اگر این حمایت ها از دوران کودکی و حتی پیش از شروع درس و مدرسه آغاز شود بی شک نتیجه بهتری را نیز به همراه خواهد داشت. به عقیده پژوهشگران نقش والدین، حتی از عملکرد اولیای مدرسه نیز شاخص تر و تاثیرگذارتر است.

۸) حمایت؛ همراهی والدین و اولیای مدرسه: به طور کلی همه افرادی که به شکلی در آ موزش و پرورش دانش آموز نقش دارند شاخصی برای تضمین موفقیت تحصیلی دانش آموز است. “اطمینان” از اینکه در شرایط بحرانی همواره فرد یا افرادی دانش آموز را “حمایت و هدایت” خواهند کرد او را به ادامه مسیر دلگرم می کند. پژوهشگران نقش حمایتی والدین و اولیای مدرسه را تنها به صرف هزینه محدود نکرده و تاکید دارند این حمایت باید همه جانبه باشد. به این معنی که دانش آموز باید از جهت روانی، عاطفی، اجتماعی، اقتصادی، فکری و ... تحت حمایت قرار گیرد و در بسیاری از موارد اصلا نیاز به صرف هزینه نبوده و نیاز دانش آموز در حمایت هایی غیر از حمایت های اقتصادی تعریف می شود.

فاطمه بنی طرفی هویزه

دبیر آموزش و پرورش