میم مثل ماما

حدود ۱۰۰ سال پیش در کشور ما مدرسه مامایی تاسیس شد که در آن ماماها به صورت آکادمیک تربیت و مشغول به کار می شدند در سال۱۳۴۰ ماماها مشمول قانون پروانه مطب شدند و به طور مستقل به انجام زایمان طبیعی می پرداختند

حدود ۱۰۰ سال پیش در کشور ما مدرسه مامایی تاسیس شد که در آن ماماها به صورت آکادمیک تربیت و مشغول به کار می‌شدند. در سال۱۳۴۰ ماماها مشمول قانون پروانه مطب شدند و به‌طور مستقل به انجام زایمان طبیعی می‌پرداختند...

مهم‌ترین نقشی که از ماما در ذهن همه تداعی می‌شود، تولد و زایمان است اما توانمندی ماماها بسیار گسترده‌تر است به‌خصوص در این روزها که مسئولان، در مورد بحران کاهش جمعیت در سال‌های آینده و ضرورت فرزندآوری هشدار می‌دهند، اهمیت این رشته بیش از پیش هویدا می‌شود. به پاس زحمات این قشر در آستانه روز جهانی ماما (روز ۱۵ اردیبهشت) با دکتر ناهید خداکرمی، رییس انجمن علمی مامایی ایران، درباره این روز و انتظارات این قشر از مسئولان گفت‌وگو کرده‌ایم؛ به‌خصوص اینکه شعار امسال به نظر می‌رسد کمی متفاوت‌تر باشد از شعاری که چند سالی است تکرار می‌شود: «جهان امروز بیش از هر زمان به ماما نیازمند است» امسال شعاری که از سوی آی‌سی‌ام یا کنفدراسیون بین‌المللی مامایی و سازمان بهداشت جهانی پیشنهاد شده، این است: «ماما هر لحظه می‌تواند با یک خانواده جهان را تغییر دهد.»

منظور از شعار امسال (ماما هر لحظه می‌تواند با یک خانواده جهان را تغییر دهد) چیست؟

تولد هر نوزاد تحولی است در یک خانواده و تحول در خانواده نیز تغییراتی را در دنیا پدید می‌آورد. این شعار و توجه به رشته مامایی نمایانگر جامعه‌نگربودن آن است زیرا ماما فقط با خانم‌های باردار و زایمان آنها سروکار ندارد و تمام مقوله‌های سلامت را پوشش می‌دهد. ماما همیشه در کنار زنان و کودکان و خانواده‌هاست.

مادران و مادربزرگان ما برای هر مشکل زنانه به ماماها مراجعه می‌کردند ولی زنان امروز بیشتر به دنبال متخصصان زنان هستند چرا اینطور شده است؟

تا ۶-۵ سال پیش، شاهد این مشکل بودیم ولی هرچه خانم‌ها باسوادتر و آگاه‌تر می‌شوند، رغبت بیشتری برای مراجعه به ماما نشان می‌دهند، مخصوصا بعد از تاسیس کلاس‌های آمادگی برای زایمان در مراکز مشاوره و خدمات مامایی اما این کافی نیست.

علت کم‌علاقگی در مراجعه به ماما چیست؟

به نظرم دلیل آن مدیریت درمان‌محور نظام سلامت کشور در ۳۰ سال اخیر به وسیله مدیران سلامت در وزارت بهداشت است. توجه مدیران نظام سلامت به تجهیز بیمارستان‌ها، تخصص‌گرایی، تجهیزات پزشکی و دارو درمانی و رفع نیازهای بیماران است. در حالی که مدیریت جهان در نظام سلامت، بر مدار حفظ سلامت، پیشگیری از ابتلا به بیماری و توانمند کردن مردم می‌گردد. مدیریت درمان‌محور از یک سو و تبلیغات رسانه‌های ملی و نوشتاری از سوی دیگر، مردم را به‌سوی تخصص‌گرایی سوق می‌دهد. مثلا در رسانه ملی برای توضیح علل و روش‌های درمان کمردرد، متخصص مغز و اعصاب دعوت می‌کنند. با این کار به بیننده القا می‌شود که برای هر کمردردی باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد. در صورتی که فیزیوتراپ هم می‌تواند با روش‌های بسیار خوبی به رفع این مشکل و پیشگیری از آن کمک کند.

چگونه می‌توان تخصص‌گرایی را لااقل در حوزه زنان در کشور کاهش داد؟

۸۵ درصد از بارداری‌ها طبیعی هستند و فقط ۱۵ درصد خانم‌ها برای باردار شدن و مراقبت در این دوران، نیاز به کمک متخصص دارند. البته ماماها نیز قابلیت شناسایی و تشخیص این گروه پرخطر از زنان باردار را دارند. اگر نظام ارجاع در کشور مستقر شود، مشکل تخصص‌گرایی کمتر می‌شود و خانم‌ها بیشتر به مراجعه به ماما تمایل پیدا می‌کنند. در دانشگاه‌های ما، دروس با کیفیت بالا آموزش داده می‌شوند و ماماها فقط برای عرضه راهنمایی و مراقبت‌ها در دوران بارداری و زایمان تربیت نشده‌اند. ارائه مشاوره قبل از ازدواج، مشاوره قبل، حین و بعد از بارداری، مراقبت از نوزاد و مراقبت‌های دوران یائسگی نیز از دیگر توانمندی‌های آنهاست.

آیا نیروی کافی در کشور وجود دارد؟ منظورم این است که ماماها می‌توانند تمام نیازهای جامعه را برآورده کنند؟

در سال ۱۳۹۲، حدود ۷۶ درصد از زایمان‌های طبیعی به وسیله ماماها انجام شد که آمار خوبی است. طبق استانداردهای جهانی، هر ماما در زایشگاه باید بر بالین یک مادر حاضر شود ولی متاسفانه زایشگاه‌های ما مطابقتی با استانداردهای جهانی ندارند و همین نقص باعث نارضایتی خانم‌ها می‌شود. اخیرا پیشنهاد شده تعرفه زایمان طبیعی و سزارین یکسان شود. اگر این کار انجام شود، باعث می‌شود زایمان طبیعی کاملا به ماماها سپرده شود اما مشکل اساسی‌ این است که نتوانیم به موقع و به اندازه کافی نیروی کار جذب کنیم زیرا دولت طرح ممنوعیت استخدام داده است در حالی که ما به ۹ هزار نیرو نیاز داریم و اگر موفق به جذب این تعداد نشویم، ترویج زایمان طبیعی و بحث فرزندآوری و افزایش جمعیت دچار مشکل خواهد شد.

اهمیت ماماها در مقطع کنونی

این روزها بحث افزایش جمعیت خیلی داغ است و درباره مشکل کاهش جمعیت در آینده زیاد بحث می‌شود. در حوزه مسوولیت شما چه تدابیری برای این کار اندیشیده شده است؟

ماماها بهترین افرادی هستند که می‌توانند ارتباطی تنگاتنگ با زنان، دختران و خانواده‌هایشان برقرار و آنها را به ازدواج و مادری و فرزندآوری ترغیب کنند. حضور ماما در مدارس وگفت‌وگو و آموزش یکی از مهم‌ترین پیشنهادهای ماست. دختران باید زودتر ازدواج کنند زیرا تجربه نشان داده نهادینه کردن میل به فرزندآوری در دختران ۳۰ ساله و مادران ۳۵ ساله دشوار است. همچنین هنگام زایمان طبیعی هورمون‌هایی ترشح می‌شود که انگیزه و میل مجدد به باردار شدن را در یک خانم برمی‌انگیزد بنابراین زایمان سزارین باید به حداقل برسد. خوشبختانه دولت تدبیر و امید نگاهی تازه به مدیریت نظام سلامت کشور داشته و استقبال خوبی هم از مهارت‌های مامایی نشان داده است. امیدواریم که هر روز بیش از پیش قدر این رشته را بدانیم. ۴۰ هزار ماما در کشورمان می‌توانند بار بزرگی از خدمات نظام سلامت را بر دوش گیرند و در خدمت مردم باشند.

پرنیان پناهی