بررسی وضعیت واگذاری مجوز وایمکس

امروزه چگونگی دسترسی به اینترنت و وضعیت زیر ساختهای فناوری ارتباطات و اطلاعات, جزو اصلی ترین شاخصهای توسعه یافتگی محسوب می شود

● توقف در ایستگاه اول

امروزه چگونگی دسترسی به اینترنت و وضعیت زیر ساختهای فناوری ارتباطات و اطلاعات، جزو اصلی ترین شاخصهای توسعه یافتگی محسوب می شود. در این میان تحقق طرحهایی نظیر دولت الکترونیکی، شهر الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، سلامت الکترونیکی و غیره که در تبصره ۱۳ نیز مورد عنایت دولت قرار گرفته اند، مستلزم ایجاد و توسعه کاربری فناوری اطلاعات در سطح کشور هستند.

با این وجود، ایران با داشتن بیش از یازده میلیون کاربر پس از از امارات متحده عربی، ترکیه، کویت، فلسطین اشغالی و عربستان دارای ششمین ضریب نفوذ در منطقه است و هم چنان از شکاف دیجیتالی عمیقی در این حوزه رنج می برد.

از آغاز صدور مجوز بهره برداری از خدمات اینترنتی تا کنون بیش از سه نوع پروانه توسط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی صادر شده که شامل SAP، ISDP و PAP است.

اما از نیمه دوم سال جاری، حوزه صدور پروانه خدمات اینترنتی با رویکردهای جدیدی روبرو شد. این رویکرد باعث شد تا رگولاتوری نسبت به فراهم کردن مقدمات انتخاب نوع سومی از بهره برداران اینترنت در کشور اقدام کند. بنابراین می  توان واگذاری حق امتیاز اینترنت بی سیم، یعنی wimax را فصل نوینی از ارائه خدمات اینترنتی در کشور دانست. گرچه هنوز گامهای جدی برای انتخاب بهره برداران مذکور صورت نگرفته، اما این اقدام از همان ابتدا بیم و امیدهایی را به همراه خود داشته است. زمینه این تردیدها بیشتر به وضعیت فعلی بهره بردارانی نظیر PAP باز می گردد که علی رغم گذشت بیش از پنج سال از فعالیت آنها هنوز موانع ادامه فعالیت شان از میان برداشته نشده است.

در واقع وایمکس با پشت سر گذاشتن روشهایی نظیر تلفنی (dialup) و خدمات اینترنت پرسرعت (ADSL) از نظر ارائه ، نسل سوم اینترنت در کشور را ایجاد می کند. اما آنچه که وایمکس را به یک پروانه لوکس و به میزان قابل ملاحظه ای مجلل تبدیل می کند، حق امتیاز این پروانه است. به عبارت دیگر لایسنس wimax در باند فرکانسی ۵/۳ در کشور رقمی حدود ۲۹ میلیارد تومان برآورد شده است. این رقم، وایمکس را به گران بها ترین پروانه رگولاتوری در تمام حوزه مجوزهای صادره تبدیل می کند.

● نرخ ارائه خدمات وایمکس، لوکس یا کاربردی

هر چند با توجه به قابلیتهای فنی وایمکس در ارائه خدمات اینترنتی، مناطق محروم و هم چنین صعب العبور نیز مورد پوشش دهی قرار می گیرند، اما نباید فراموش کرد هزینه های تامین اینترنت در ایران حتی در شهرهای بزرگ نیز به سختی در سبد خانوار ایرانی جای می گیرد.

بر اساس این گزارش، مزایده وایمکس در حالی برگزار می شود که سایر بهره برداران نظیر ISDP و PAP همواره از پایین بودن نرخ خدمات اینترنت و عدم انطباق درآمد خود با هزینه ها اظهار نگرانی می کنند. از سوی دیگر کاربران نیز معتقدند اینترنت هم چنان کالای گران بهایی است که دستیابی به آن پرداختن هزینه قابل توجهی را ایجاب می کند.

بنابراین، با توجه به این که بهره برداران وایمکس مبالغ گزافی را بابت لایسنس می پردازند و هم چنین راه اندازی تجهیزات آنها هزینه بر است، نگرانیهایی را در ارتباط با نرخ ارائه این خدمات به وجود می آورد.

به عبارت دیگر تعرفه خدمات ارائه اینترنت وایمکس، تا حد زیادی می تواند بیانگر میزان استقبال از این فناوری باشد. چه بسا در صورت ارائه فناوری مذکور با نرخ بالا، wimax به نوعی اینترنت تشریفاتی تبدیل شود که جز برخی مکان ها مانند هتل ها، رستوران های گرانقیمت و مراکز خرید، مشتریان دیگری نخواهد داشت.

قابل ذکراست که در حال حاضر و پس از گذشت سال ها از ارائه خدمات اینترنتی ADSL توسط شرکت های PAP، بسیاری از کاربران همچنان از شیوهup dial استفاده می کنند و قادر به تامین هزینه های اینترنت پرسرعت نیستند. خدمات اینترنتی سیار که جای خود دارد.

● چشم انداز مدل تجاری وایمکس در ابهام

وایمکس، چهارمین پروانه صادره رگولاتوری جهت ارائه خدمات اینترنتی است، اما چگونگی تحقق مدل تجاری بهره برداران آن با ابهاماتی همراه است.

بر اساس این گزارش، پروانه اپراتوری وایمکس به صورت استانی و در هر استان به سه اپراتور واگذار می شود و فعلا تهران در دستور کاری رگولاتوری مبنی بر صدور مجوز قرار ندارد. در این میان گرچه گفته شده استان ها و شهرهای پر درآمد و کم در آمد به طور متناسب میان بهره برداران توزیع می شوند، اما این مساله نمی تواند مدل تجاری بهره برداران وایمکس را تضمین کند.

بدین ترتیب با توجه به سیاست رگولاتوری مبنی بر ارائه وایمکس در مناطق محروم و صعب العبور و عدم ارائه آن در شهرهای بزرگ نظیر تهران، احتمال این که مدل تجاری وایمکس با تهدیداتی مواجه شود دور از ذهن نیست؛ مگر این که یارانه های خاصی برای اپراتورهای آن در نظر گرفته شود.

بررسی وضعیت سایر اپراتورهای موجود در این حوزه نشان می دهد، مدل تجاری اغلب بهره برداران رگولاتوری بنا به دلایلی چون عدم حمایت نهاد صادرکننده مجوز از حقوق متعلقه بهره برداران، رقابت نابرابر میان دولت و بهره برداران خصوصی، عدم تبعیت شرکت های مخابرات استانی از مصوبات رگولاتوری و دخالت نا به جای آنها در عملکرد اپراتورها و غیره به نوعی با شکست مواجه شده است.

بنابراین صرف نظر از هر اقدامی در زمینه واگذاری مجوز وایمکس، ضروری است بررسیهای لازم جهت عدم تکرار تجربه های ناموفق گذشته، با در نظر گرفتن چشم انداز مدل تجاری بهره برداران صورت گیرد و صرفا حفظ منافع دولت و اخذ پول از بهره برداران ملاک نباشد.

● محدویت پهنای باند کشور در میزبانی از وایمکس

مشکل محدودیت پهنای باند ایران و قطعی های اخیر آن بنا به دلایل داخلی و گاه خارجی بدون شک موضوعی انکار ناپذیر است. در این میان هر چند برخی از فعالان دولتی نظیر ظهوری فرد از زیر ساخت و مهدیون از شرکت فناوری اطلاعات بر رشد ۷۰ درصدی پهنای باند و متناسب بودن آن با نیازهای کشور تاکید دارند، اما بررسی شواهد موجود این ادعا را تایید نمی کند. بر اساس این گزارش، خدمات اینترنتی وایمکس در حالی به مزایده گذاشته می شود که حتی بهره برداران تلفن اینترنتی(voip) و ارائه دهندگان خدمات اینترنتی (isdp) به هیچ وجه از میزان و کیفیت پهنای باند دریافتی خود رضایت ندارند و کاربران آنها حتی گاهی از چک کردن ایمیل خود نیز محرومند.

در واقع با توجه به محدودیت و مشکلات پهنای باند کشور، کارشناسان معتقدند ارائه خدمات وایمکس در کشور به موانعی بر خورد خواهد کرد، زیرا عملا ارائه خدمات یاد شده با محدودیت پهنای باند کمتر از ۱۲۸ کیلو بایت سازگاری ندارد و نیازمند تخصیص پهنای باند قابل توجهی است.

● وایمکس؛ تهدیدی برای PAP

موضع گیری بهره بردارانی که در حال حاضر به ارائه خدمات اینترنتی می پردازند نشان می دهد که از میان آنها بهره برداران PAP نسبت به حضور اپراتورهای وایمکس مواضع سرسختانه تری دارند.

علت این قضیه را می توان در تشابه خدمات یاد شده میان PAP و وایمکس دانست. زیرا ۹ بهره بردار PAP از میان ۱۱ اپراتور موجود معتقدند که وایمکس به خاطر تشابهات فنی در تجهیزات و چگونگی ارائه به کاربر در چارچوب پروانه ندا قرار می گیرد که پیش از این صادر شده و دلیلی برای به مزایده گذاشتن مجدد آن وجود ندارد.

بر اساس این گزارش، موضع گیری ها در برابر وایمکس در حالی است که بهره برداران PAP بنا به دلایلی چون تلاش مخابرات برای جذب مشتری اینترنت پرسرعت و عدم تخصیص فضای مناسب فنی عملکرد موفقی در زمینه ADSL نداشته و حتی از میزان تعهدات خود مبنی بر واگذاری ارائه پورتهای پرسرعت عقب ترند.

بنابراین عملا آغاز به کار وایمکس، سرمایه گذاری انجام شده توسط PAP را که پیش از این در شهرهای کوچک و بزرگ انجام شده با خطر مواجه می سازد. از همین روست که یکی از اصلی ترین چالش های رگولاتوری در ارتباط با صدور پروانه های PAP، حضور بهره بردارانی است که پیش از این در زمینه ارائه اینترنت پرسرعت بدون سیم کار خود را آغاز کرده اند.

قابل ذکر است پروانه ارائه خدمات انتقال داده ها(PAP) به دنبال یک مزایده در سال ۱۳۸۲ به ۱۱ شرکت واگذار شد و پس از گذشت حدود پنج سال از فعالیت آنها هنوز بسیاری از موانع حضور آنها برداشته نشده است. سرنوشت شرکتهای PAP می تواند چراغ زردی به نشانه احتیاط برای متقاضیانی باشد که می خواهند سرمایه گذاری هنگفتی را در حوزه وایمکس آغاز کنند.

● آخرین وضعیت وایمکس

ابان ماه سال جاری موضوع واگذاری حق امتیاز وایمکس توسط دولت به بخش خصوصی مطرح شد و مقرر شد به موجب آن مزایده ای در زمستان برگزار شود.

اما بر اساس این گزارش، با توجه به فرا رسیدن هفتههای پایانی سال و تاخیر در روند زمان بندی واگذاری وایمکس؛ برگزاری مزایده مذکور و تعیین تکلیف نهایی آن در سال ۱۳۸۶ دور از ذهن به نظر می رسد.

بررسی روند پیشرفت مزایده وایمکس نشان می دهد که فراهم کردن اسباب مزایده وایمکس در ابتدای مطرح شدن فناوری مذکور در کشور، به نسبت با شتاب خوبی پیش می رفت. به گونه ای که طی مدت زمان کوتاهی رگولاتوری به انتخاب مشاور به منظور تهیه چارچوب کلی RFP وایمکس پرداخت. طبق آخرین وضعیت وایمکس به نقل از مهندس خسروی، ریاست تنظیم مقررات، در حال حاضر کلیات پروانه خدمات دسترسی پرسرعت دیتا تدوین شده، گرچه پس از گذشت سه ماه همچنان در پشت درهای کمیسیون تنظیم مقررات جهت تصویب به سر می برد.

نویسنده: پریسا خسروداد