دستاوردهای حاصل از پارس جنوبی, راهگشای توسعهٔ صنعتی کشور

کاربرد منابع بیکران گاز طبیعی در کشور, به ویژه ذخایر گازی پارس جنوبی, سرلوحه تلاش های بسیاری از مسئولین و کارشناسان حوزه نفت و گاز می باشد استفاده از ذخایر گازی پارس جنوبی دستاوردهای فراوانی را در توسعه صنعتی می تواند درپی داشته باشد

کاربرد منابع بیکران گاز طبیعی در کشور, به‌ویژه ذخایر گازی پارس جنوبی، سرلوحه تلاش‌های بسیاری از مسئولین و کارشناسان حوزه نفت و گاز می‌باشد. استفاده از ذخایر گازی پارس جنوبی دستاوردهای فراوانی را در توسعه صنعتی می‌تواند درپی داشته باشد. نگاه از زوایای مختلف به پارس جنوبی در برنامه‌ریزی‌های کلان توسعه صنعت نفت و گاز, در این گزارش قابل تامل است:

در این میزگرد, مهندس اسدا.. صالحی­فروز، مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس، ضمن مروری بر وضعیت طرح‌های توسعه میدان گازی پارس جنوبی گفت: "بر طبق آخرین برآوردها، ذخیرهٔ گازی پارس جنوبی متعلق به کشور ایران در حدود ۴۷۰ تریلیون فوت مکعب می­باشد که برای استفاده از این منبع بیکران تاکنون ۱۴ فاز تعریف شده است. پنج فاز برای مصارف داخلی, سه فاز به منظور تزریق و ۳ فاز نیز برای تولید LNG و صادرات آن در نظر گرفته شده است. نهایتاً یک فاز برای تبدیل گاز به فرآورده­های مایع (GTL) پیش­بینی شده است. اخیراً مجوز توسعه فازهای ۱۵ و ۱۶ نیز صادر شده و طرح مناقصه آن در حال آماده‌شدن است.

بیشترین تاکید استفاده از فازهای موجود, مصارف داخلی می‌باشد. بطوریکه فازهای ۱ و۲ و ۳ و ۹ و ۱۰ برای تزریق به شبکه سراسری گاز پیش‌بینی شده است."

مهندس اسدا... صالحی فروز در بیان دستاوردهای حاصل شده از پارس جنوبی افزود: "دستاوردهای حاصل از پارس جنوبی را می‌توان در زمینه‌های زیر بررسی نمود:

۱) اشتغال:

پارس جنوبی زمینه مساعدی برای جذب خیل عظیمی از نیروی کار متخصص و همچنین نیروی انسانی غیرماهر می‌باشد. بطوریکه, در فاز ۱ در حدود ۷ هزار نفر, در فازهای ۲ و ۳, حدود ۱۳ هزار نفر در فازهای ۴ و ۵ حدود ۱۴ هزار نفر, بطور مستقیم و یا غیرمستقیم درگیر کار بوده‌اند. پیش‌بینی می‌شود, تنها در منطقه عسلویه بیش از ۵۰ هزار فرصت شغلی دیگر مهیا شود.

۲) حفظ منابع ملی:

همانطور که می‌دانید میدان پارس جنوبی به صورت مشترک بین کشورهای ایران و قطر واقع است و کشور قطر تاکنون در حدود ۲۰ میلیارد دلار از این مخزن بهره‌برداری نموده است. ما امیدواریم تا سال ۲۰۰۷ با برنامه‌هایی که داریم, سهم برداشتی برابر با کشور قطر داشته باشیم.

۳) افزایش درآمد کشور با استفاده از گاز پارس جنوبی:

برنامه‌ریزی حاضر برای هر فاز می‌تواند روزانه ۳.۵ میلیون دلار درآمد حاصل نماید. بطور متوسط برای هر فاز می‌توانیم درآمد سالانه­ای در حدود ۱.۲۵ میلیارد دلار متصور شویم.

۴) افزایش ساخت تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت در داخل:

تاثیر پارس جنوبی در بخش‌هایی از صنعت نفت و گاز به­گونه­ای بوده است که باعث شده در برخی موارد ساخت تجهیزات صنعت نفت و گاز, کاملاً خودکفا شویم.

۵) دستاوردهای زیست­محیطی:

در نهایت باید اشاره کرد که با توجه به جانشینی گاز به جای فرآورده‌های نفتی در داخل کشور, استفاده از گاز پارس جنوبی دستاوردهای محیط زیستی نیز می‌تواند درپی داشته باشد."

اما مهندس احمد داوودی, مدیر دفتر امور انرژی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور با اشاره به اینکه ما هنوز بسیاری از ساختارهای لازم برای توسعه و بهره‌برداری از ذخایر گاز را نداریم, گفت: "بطورکلی نقش گاز بویژه پارس جنوبی در برنامه‌ریزی کشور را در چند جنبه می‌توان بررسی نمود:

۱) استفاده از گاز به منظور تامین منابع مالی لازم برای توسعه سایر طرح‌های نفت و گاز,

۲) تامین منابع مالی لازم برای توسعه سایر بخش‌های صنعت,

۳) استفاده از گاز به عنوان سوخت ‌در مصارف انرژی کشور و جایگزین کردن آن به جای فرآورده‌های نفتی؛

۴) البته باید اشاره نمود که صادرات گاز و تزریق به میادین هم در کنار موارد فوق برنامه‌ریزی شده است.

پیش‌بینی می‌شود, برای توسعه صنعت گاز در ۲۰ سال آینده باید حدود ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نمود که این امر مستلزم ایجاد و یا تقویت هر چه بیشتر زیربناهای حقوقی و ساختاری جهت توسعه و بهره‌برداری مناسب از ذخایر گاز می‌باشد. باید موانع و مشکلات موجود در این زمینه را هر چه سریعتر رفع نمود.

البته در برنامه‌ریزی جهت استفاده از گاز, نگرانی‌هایی وجود دارد؛ بطور مثال تاکید خاصی بر استفاده بیشتر گاز در ناوگان حمل و نقل وجود دارد. ولی باید توجه کرد که امکان استفاده وسیع از گاز در شبکه حمل­ونقل وجود ندارد زیرا زیرساخت‌های لازم در گسترش شبکه و توزیع آن هنوز بوجود نیامده است."

دکتر حسین آفریده, رئیس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی در ادامه بحث گفت:" در برنامه‌ریزی‌های کلان باید به این نکته توجه کرد که صادرات گاز طبیعی برای کشور یک وظیفه است".

وی در ادامه افزود: "ایران با داشتن حدود ۱۷درصد منابع گازی جهان باید صادرات بیشتر گاز را در دستور کار قرار دهد. برای استفاده از این ذخایر بیکران, بویژه پارس جنوبی, ما با سه راهکار روبرو هستیم:

۱) مصرف گاز در داخل کشور ( نیروگاه‌ها، حمل و نقل، بخش‌های خانگی، تجاری و صنعت)

۲) تزریق به چاه‌های نفت برای افزایش بهره‌وری بیشتر آنها

۳) صادرات گاز

تاکنون قسمت اعظم برنامه‌ریزی‌های موجود برای استفاده از گاز بر محورهای "مصرف داخلی" و "تزریق" استوار بوده است ولی ظرفیت پارس جنوبی بیش از مصرف داخل و تزریق است.

به علت ذخایر بیکران گاز در کشور, محدودیت منابع برای صادرات وجود ندارد. در فروش گاز هم نبود محدودیتهایی نظیر تشکل‌های OPEC باعث می‌گردد تا زمینه بیشتر صادرات گاز برای کشورهای دارندهٔ این ذخایر فراهم شود. لذا صادرات گاز برای ما یک وظیفه است و در این راستا باید به دنبال بازارهای مناسب باشیم.

▪ بازار کنونی برای گاز ایران عبارتند از:

۱) بازار اروپا:

در حال حاضر اتحادیه اروپایی علاقمند به خرید گاز ایران است. در حال حاضر, با کشور یونان مشغول مذاکره برای فروش گاز هستیم.

۲) بازار آسیا:

در این بازار پتانسیل‌های بزرگی بویژه در کشورهای هند و چین وجود دارد. اما باید به این نکته اشاره نمود که در این بازارها حضور رقیب برزگی مانند قطر برای ایران جدی است."

اما سوال اصلی به نظر من این است که این موضوع ارزشمند را چه کسی باید مدیریت کند؟ منبع گازی پارس جنوبی بالاخره به طرق مختلف مصرف می‌شود. تنها چیزی که برای ما از آن باقی خواهد ماند دانش فنی مزبور است.

در هر فاز پارس جنوبی بیش از ۵۰ میلیون نفر ساعت کار مستقیم انجام داده‌ایم. اما برای جمع­آوری حجم عظیم تجربیات در کشور فعالیت چندانی انجام نشده است. در منطقه عسلویه کارشناسان بسیاری با فرهنگ‌های مختلف سرگرم تلاش هستند. تلاش ما در شرکت پتروپارس این بود که تا جایی که امکان دارد بتوانیم اطلاعات را جمع‌آوری و آن را مستند سازیم که با وجود وسعت کار شاید موفقیتی در حدود ۱۰ درصد بدست آوردیم.

تاکنون ۲۰۰ تا ۳۰۰ نفر از اساتید و دانشجویان را به منطقه عسلویه برده‌ایم تا از دانش فنی موجود بهره‌گیری لازم را داشته باشند. اما این میزان در مقابل حجم وسیع کار بسیار اندک است و این منطقه پتانسیل عظیمی برای کارآموزی متخصصان علاقمند و مهندسان به­شمار می‌رود. هر یک از فازهای پارس جنوبی در رشته‌های مختلف به اندازه چندین دانشگاه و دانشکده می‌تواند آموزنده باشد.

همچنین به نظر من, ما در سه حوزه مهم

۱) "مدیریت پروژه"،

۲) "مدیریت قرارداد"

۳) "مدیریت تکنولوژی",

به شدت نیازمند تقویت هستیم. زیرا در این قسمت­ها دارای ضعف­های اساسی هستیم."

● کلام آخر:

پارس جنوبی بزرگترین مخزن گازی جهان به شمار می­رود. حجم گاز قابل استحصال این مخزن به تنهایی بیش از ۵۰ درصد ذخایر گازی کشور را شامل می­شود و می­تواند تاثیر بسیار عظیمی بر اقتصاد و روند توسعه صنعتی کشور داشته باشد. در فعالیت­های توسعه­ای این میدان, می­توان حجم عظیمی از دانش­فنی را به کشور منتقل نمود که خود موجب اعتلای فنی کشور در همه ابعاد صنعتی خواهد شد. بطوریکه در آینده کشور به یکی از صاحبان دانش فنی تبدیل شده و آن را به سایر نقاط جهان به عنوان ابزاری برای کسب درآمد عرضه نماید. پارس جنوبی را همچنین می­توان آزمون بزرگی برای ممارست در تدوین برنامه­ریزی­های بلندمدت صنعت نفت و گاز کشور قلمداد کرد.