سقوط قیمت نفت و افزایش تنشها در ایران

سقوط قیمت های نفت و تورم فزاینده, اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده و موجب بروز نگرانی در میان مقامات ارشد و شهروندان در مورد چگونگی برخورد کشور با آن شده است

روزنامه آمریکایی وال استریت جورنال در یادداشتی به قلم فرناز فصیحی به تحلیل تبعات سقوط قیمت نفت بر اقتصاد ایران پرداخته است:

سقوط قیمت های نفت و تورم فزاینده، اقتصاد ایران را تحت فشار قرار داده و موجب بروز نگرانی در میان مقامات ارشد و شهروندان در مورد چگونگی برخورد کشور با آن شده است.

کارشناسان اقتصادی پیش بینی می کنند که کسری بودجه ایران در سال آینده تا ۵۰ میلیارد دلار افزایش خواهد یافت. رییس جمهور محمود احمدی نژاد در اوایل ماه جاری تعییر جهت داد و تأیید کرد سقوط قیمت های نفت به اقتصاد آسیب می رساند و گفت که دولت مجبور خواهد بود "بخش عمده ای" از پروژه های مردمی خود را کنار بگذارد. این اظهارات ، اعتراف بی سابقه ای از سوی رییس جمهور بود که تا آن هنگام گفته بود اقتصاد کشور در برابر رکود اقتصادی جهانی در امان است.

اقتصاد کشور به موضوع دشواری برای آقای احمدی نژاد تبدیل شده است که با قول دادن به آوردن پول نفت برای مردم به قدرت رسید و در خرداد ماه آینده با انتخابات جدید مواجه است. سرخط اصلی یک روزنامه ایرانی در این هفته این چنین بود "دولت با ۲۰۰ میلیارد دلار درآمدهای نفتی چه کار کرده است؟"

این روزها رکود اقتصادی یک موضوع داغ است. ایرانیان در تاکسی، در فروشگاه ها، سر کار و در گردهمایی های خانوادگی می گویند که به خاطر قیمت های فزاینده و بی ثباتی اقتصادی تحت فشار قرار دارند. روزنامه ها بسیاری از صفحات خود را به تجزیه و تحلیل مشکلات گوناگونی که مردم با آنها مواجه هستند، مانند بیکاری و ناتوانی در خرید املاک، می پردازند. اخیرا یک بررسی دولتی نشان داد که یک فارغ التحصیل دانشگاه باید کار کند و ۴۰ سال پس انداز کند تا بتواند برای اولین بار خانه ای خریداری نماید.

سقوط اخیر قیمت های نفت ضربه محکمی به ایران وارد آورده است، کشوری که درآمدهای نفت خام ۸۰ درصد از درآمدهای سالانه کشور را تأمین می کند. روز جمعه قیمت نفت به زیر ۳۴ دلار در هر بشکه رسید که ۱۱۰ دلار کمتر از قیمت آن در تابستان است با وجودی که سازمان کشورهای صادر کننده نفت در این هفته قول داد تولید نفت را به شدت کاهش بخشد. در واکنش به این کاهش تولید، بازار بورس تهران در این هفته به پایین ترین سطح خود در پنج سال گذشته و ۱۸ درصد پایین تر از اکتبر رسید.

مجلس اخیرا با آقای احمدی نژاد بر سر اقتصاد کشور اختلاف نظر پیدا کرد و قول داد که مانع تصویب برنامه اصلاحات پیشنهادی وی شود. بر طبق برنامه پیشنهادی او، تمامی یارانه های دولتی برای برق، بنزین، و آب پایان می یابد و مالیات های فروش کالا اعمال خواهد شد. دولت به هر بک از اعضای خانواده های نیازمند ماهانه ۷۰ دلار پرداخت خواهد کرد. کارشناسان اقتصادی هشدار می دهند که قطع یارانه های سوخت فورا موجب تورم تا ۸۰ درصد خواهد شد. آقای احمدی نژاد برنامه خود را به مجلس تقدیم نکرده و در عوض قطع یارانه های سوخت را در بودجه سال آینده قرار داده است.

احمد یوسفی، یک راننده تاکسی ۴۷ ساله می گوید او و همسرش و دو فر زند دانشگاهی وی کار می کنند ولی با این وجود نمی توانند مخارج خود را تأمین کنند. آنها اغلب از خوردن گوشت و مرغ صرف نظر می کنند و هیچ گونه پس اندازی ندارند. وی می گوید "اگر یارانه ها را قطع کنند ، نمی توانیم به زندگی ادامه دهیم. حتی اگر نفری ۷۰ دلار به ما بدهند، با تورم، هیچ فرقی نخواهد کرد. بدبخت خواهیم شد."

دولت به خاطر نداشتن انضباط محاسباتی به شدت مورد انتقاد قرار دارد و با تزریق پول نقد به اقتصاد کشور و اجازه برای واردات گسترده کالاهای ارزان در رقابت با محصولات کشاورزی داخلی، نتوانسته است به تلاش های اعلام شده خود برای ایجاد کار عمل کند.

بانک مرکزی ایران هفته گذشته گزارش داد نرخ تورم طی ۱۲ ماه گذشته به رقم بی سابقه ۲۵ درصد رسیده است. بنا بر این گزارش ، قیمت مواد غذایی و نوشیدنی تنها در ماه سپتامبر به میزان ۳۵ درصد افزایش یافت و ایران – با وجودی که چهارمین تولید کننده نفت در جهان است – دارای پایین ترین نرخ رشد سالانه اقتصادی در میان کشورهای آسیای مرکزی و کشورهای تولید کننده نفت خاورمیانه است.

نارضایتی گسترده نسبت به اوضاع اقتصادی کشور موجب تقویت مخالفان رییس جمهور به ویژه رییس جمهور اصلاح طلب پیشین محمد خاتمی شده است که به عنوان یک نامزد احتمالی ریاست جمهوری مطرح می باشد. ولی آقای خاتمی ابراز تردید کرده است که با قیمت های نفت تا این حد پایین و با فشار بین المللی تا این حد بالا، بتواند اقتصاد کشور را تغییر دهد.

کارشناسان اقتصادی مقیم تهران می گویند در حالی که اقتصاد ایران دچار تزلزل شده، این کشور در برابر فشارهای خارجی ضربه پذیرتر گشته است. امکان دارد که ایران با تحریم های شدیدتری بر سر برنامه غنی سازی هسته ای خود مواجه شود.

تا کنون ایران خاطر نشان کرده است که برنامه هسته ای خود را تحت هیچ شرایطی کنار نخواهد گذاشت.

برخی از ناظران می گویند که امکان دارد این امر تغییر یابد. سعید لیلاز ، سردبیر روزنامه سرمایه می گوید "وضعیت اقتصاد ما در حال حاضر نومید کننده است و بدتر از این هم خواهد شد. اگر ایالات متحده یک بسته اقتصادی جذاب به ایران پیشنهاد کند که تحریم ها را کنار بگذارد و اجازه دهد ایران به بازار آمریکا دست یابد و امنیت رژیم را تضمین کند، در آن صورت فکر می کنم ایران علاقه مند باشد."