بررسی اثر اپیوم موضعی در درمان سالك

سالك بیماری شایع پوستی است كه در بسیاری از نقاط دنیا مشاهده می گردد كشور ایران از جمله مناطقی است كه این بیماری به صورت بومی در آن وجود دارد ۱ خوزستان از كانونهای مهم سالك در ایران است ۲ عامل بیماری سالك در كشور ما معمولاً لیشمانیا تروپیكا و لیشمانیا ماژور و ناقلین آن فلبوتوموس پاپاتاسی, فلبوتوموس سرژانتی و فلبوتوموس انصاری می باشد ۱

مقدمه

سالك بیماری شایع پوستی است كه در بسیاری از نقاط دنیا مشاهده می‌گردد. كشور ایران از جمله مناطقی است كه این بیماری به صورت بومی در آن وجود دارد(۱). خوزستان از كانونهای مهم سالك در ایران است(۲). عامل بیماری سالك در كشور ما معمولاً لیشمانیا تروپیكا و لیشمانیا ماژور و ناقلین آن فلبوتوموس پاپاتاسی، فلبوتوموس سرژانتی و فلبوتوموس انصاری می‌باشد(۱).

سالك با نماهای بالینی مختلف تظاهر می‌نماید. ضایعهٔ معمولاً به صورت پاپول قرمز رنگی شروع می‌گرددكه به تدریج بزرگتر می‌شود و در نهایت به صورت پلاك زخمی درمی‌آید و در طی حدود یك سال با برجای گذاشتن جوشگاه بدنما بهبود می‌یابد(۳).

سالك یك بیماری خود محدود شونده است ومعمولاً درطی یك سال بهبود می‌یابد. آنچه كه درمان سالك را ضروری می‌سازد این است كه در ۱۰% موارد، بیماری سالك به صورت مزمن یا لوپوئید درمی‌آید(۳). وجود ضایعه درنواحی غیرپوشیده بدن منجر به جوشگاه بدنما می‌گردد. در كانونهای شهری، انسان ممكنست مخزن بیماری باشد و با درمان مناسب موارد انسانی، از احتمال انتقال عفونت به افراد سالم كاسته می‌شود(۳). تاكنون روش‌های مختلفی برای درمان بیماری سالك به كار رفته و در مطالعات متعدد، نتایج متفاوتی از اثرات این داروها گزارش گردیده است.

اپیوم خام یا تریاك معمولاً به عنوان ضد درد كاربرد دارد. این ماده دارای اثرات دیگری در درمان سرفه، اسهال ساده و در گذشته در بیماری دیابت بوده است(۴). كپسول خشخاش به صورت موضعی جهت تسكین درد و التهاب ساده و همچنین به صورت بخور در لارنژیت مصرف گردیده است(۴).

در مطالعه‌ای بر روی موشهای آزمایشگاهی Balb/c كه به صورت تجربی با لیشمانیاماژور آلوده و زخم سالكی در آنها ایجاد گردیده بود، از اپیوم موضعی روزانه یك مرتبه به مدت دو هفته استفاده گردید كه در پایان دورهٔ درمان ۵/۸۷% موشها از نظر بالینی بهبود یافته و ۷/۶۸% هم از نظر بالینی بهبودی نشان داده و هم ضایعات از نظر وجود جسم لیشمن در آزمایش مستقیم منفی شده بودند. روند بهبودی موشهای درمان شده به مدت ۶ ماه پیگیری گردید و در این مدت هیچ گونه زخمی در ناحیهٔ درمان یافته و سایر نقاط بدن حیوان مشاهده نگردید(۵).

در بعضی مناطق روستایی ایران كه از نظر سالك اندمیك می‌باشد از تریاك بصورت موضعی در درمان سالك استفاده می‌گردد. این افراد ادعا نموده‌اند كه در طی مدت كوتاهی بطور كامل بهبود یافته‌اند. با توجه به استقبال بیماران از داروهای موضعی، هزینه پایین و اثربخشی دارو در مدلهای حیوانی، تلاش شد كه اثرات اپیوم موضعی در درمان سالك در انسان در یك مطالعه كارآزمایی بالینی

دوسوكور مورد بررسی قرار گیرد.

روش اجرا

این مطالعه به صورت دوسوكور در مركز پیشگیری و مبارزه با بیماریهای واگیر در شهرستان اهواز انجام گرفت. مدت مطالعه دو سال و در سالهای ۷۹-۱۳۷۸ بود. بیمارانی كه در این مطالعه قرار گرفتند دارای معیارهایی شامل: سن بالای دو سال، تعداد ضایعات كمتراز ۶ عدد، دورهٔ بیماری كمتر از ۳ ماه، عدم مصرف داروی مؤثر بر سالك قبل از مراجعه و مثبت بودن آزمایش مستقیم(اسمیر) از نظر وجود جسم لیشمن بودند. زنان مبتلا به سالك كه شیرده یا حامله بودند وارد مطالعه نشدند.

بیماران پس از دادن آگاهی مختصر در مورد سالك و نوع درمان مورد نظر و كسب موافقت بیماران یا والدین آنهاتحت مطالعه قرار می‌گرفتند. از ۹۶ بیمار واجد شرایط كه در مطالعه قرار گرفتند ۵۸ بیمار دورهٔ درمان را به پایان رساندند و ۳۸ بیمار به دلایل مختلف از مطالعه خارج شدند.

بیماران در دو گروه دریافت كننده دارو یا دارونما بر اساس ظرف دارویی كه از قبل كدگذاری گردیده بود تقسیم گردیدند. در روزهای زوج ظرف دارویی با كدA و در روزهای فرد ظرف دارویی با كد B به بیماران داده شد.

موارد بكار رفته در تهیه دارو شامل تركیبات زیر بود: تریاك یا اپیوم خام تهیه شده از ستاد مبارزه با موادمخدر طی نامه شماره ۱۸۷۵ مورخ ۱۵/۱/۷۸، اوسرین، وازلین، پروپیلن گلیكول، اتانول ۹۶ درجه، متیل پارابن، پروپیلن پارابن، محلول سود ۵%

تریاك حاوی آلكالوئیدها و مواد دیگری است كه بخشی از آن محلول در آب و بخشی محلول در الكل است. در ابتدا تریاك در الكل حل گردید. سپس مقدار بسیار مختصری سود ۵% اضافه گردید و از صافی عبور داده شد. بدین ترتیب عصارهٔ الكلی تریاك تهیه گردید. سپس مواد باقیمانده در آب حل گردید و مجدداً مختصری سود اضافه گردید و از صافی عبور داده شد و عصارهٔ‌ محلول در آب تریاك جدا گردید. كاربرد سود باعث تسهیل در جداسازی الكالوئیدهای تریاك می‌گردد. بدین ترتیب عصارهٔ الكلی، عصارهٔ محلول در آب و مواد باقیمانده بدست آمد. اوسرین و وازلین در ۱۲۰ درجه سانتی گراد به مدت یك ساعت حرارت داده شد. سپس عصارهٔ محلول در آب با اوسرین و عصاره الكلی و مواد باقیمانده با وازلین مخلوط گردید. از پروپیلن گلیكول بعنوان عامل افزایش دهنده نفوذ و جاذب رطوبت،‌متیل پارابن و پروپیل پارابن بعنوان محافظ استفاده گردید.

---