یکشنبه, ۳۰ دی, ۱۴۰۳ / 19 January, 2025
رنج های نوابغ دنیا
۱. مهندس مهدی بازرگان(۱۳۷۳ـ۱۲۸۶) یکی از نخستین مروجان دین در میان تحصیل‌کرده‌های ایرانی بلکه پیش‌گام دینداری در دانشگاه‌های ایران بوده است. او از جمله پیشکسوتان نواندیش دینی محسوب می‌شود. سالگرد وفات او، فرصتی نیکو برای بزرگداشت یاد و راه آن بزرگ است. بازرگان مسلمانی بااخلاص، دانشمندی روشن‌بین، مهندسی خدوم، مبارزی با استقامت، ایرانی‌یی آزادیخواه، و سیاست‌مداری واقع‌بین بود؛ او با دوراندیشی بصیرانه خود، راهی نو در میان دین‌باوران جوان و نخبگان وطن‌دوست ایرانی درانداخت، تا آنجا که همه اندیشه‌ورزان موحد ایرانی خود را وامدار او می‌دانند.
بازرگان را از دو زاویه اندیشه و خط‌مشی می‌توان مورد مطالعه قرار داد. آنچه درباره بازرگان منتشر شده بیشتر زاویه دوم خط مشی را مدنظر قرار داده است، اما میراث نظری و فکری بازرگان نیز شایسته مداقه و تامل است. آنچه وجهه نظر این مقاله است تنها یکی از ابعاد اندیشه بازرگان را دربر می‌گیرد: علم و دین؛ این موضوع مهم‌ترین دغدغه ذهنی بازرگان از آغاز تا انجام بوده است.
یکی از پیامدهای مواجهه مسلمانان با پیشرفت مغرب‌زمین، پرسش از راز عقب‌ماندگی شرق اسلامی است. ساده‌ترین جواب به این پرسش تقصیر را به گردن دین انداختن است؛ جو غالب در دوران جوانی بازرگان چنین بود. او در سال ۱۳۰۷ در زمره نخستین دانشجویان ایرانی بود که برای تحصیلات عالیه به اروپا رفت و مدت هفت سال در فرانسه در رشته مهندسی ترمودینامیک تحصیل کرد و پس از خدمت سربازی به عضویت هیات علمی دانشکده فنی دانشگاه تهران درآمد و به زودی به ریاست دانشکده فنی منصوب شد. بازرگان در خانواده‌یی مذهبی تربیت شده بود، اما سفر و تحصیل در اروپا نه تنها در ارکان زندگی مذهبی‌اش خللی ایجاد نکرد، بلکه با آشنایی عمیق با علوم جدید ابزار تازه‌یی برای دفاع از حقانیت اعتقاد به خدا و آخرت کشف کرد. او قواعد و اصول ترمودینامیک را برای دفاع از خداباوری به خدمت گرفت و در فضایی که دینداری و مسلمانی نوعی سرشکستگی و فرودستی محسوب می‌شد با افتخار در کسوت یک استاد دانشگاه از حقانیت اعتقادات دینی و ایمان اسلامی دفاع کرد و نشان داد که علوم جدید نه تنها در تعارض با ایمان دینی نیست بلکه در تایید مدعیات دینی به کار می‌آیند.
۲. مهندس بازرگان در میان معتقدان به سازگاری علم و دین نخستین ایرانی است که با آشنایی عمیق با علوم نوین، دم از سازگاری علم و اسلام می‌زند. اواز اولین متخصصان ایرانی فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌های معتبر اروپایی است که قلم به دست گرفت و با نگارش چندین کتاب با زبان مورد قبول دانشگاهیان و تحصیل‌کردگان از حقانیت راه انبیاء دفاع علمی کرد. نخستین کتاب مهندس بازرگان که در ادبیات دینی و روشن‌فکری یک نقطه عطف محسوب می‌شود راه طی شده است. این کتاب از سال ۱۳۲۶ بیست بار تجدید چاپ شده است. زمینه‌یی که این کتاب در پی اثبات آن است، در آن زمان بسیار جسورانه بود: «حقیقت ادیان که در زمان انبیا مهجور بود، با انسان امروزی بسیار مانوس است. بشر از روز اول در راهی جز راه انبیا پیش نرفته است و اتفاقا دسته افراطی دوم که پیشرو آنها مادیون علمی هستند، در جاده‌یی افتاده‌اند که سرمنزل آنها خدا و آخرت و دین است. شاید اینها به درک حقیقت مبدا و معاد نزدیک‌تر باشند تا بسیاری از مقدسین خرافی مسلک! آری بشر در سیر تکاملی خود راهی جز راه انبیا نپیموده است و روز به روز به مقصد آنها نزدیک می‌شود. اما خواهید دید فاصله به قدری زیاد است و انبیا آنقدر جل
وتر از مردم و بزرگترین نوابغ دنیا رفته‌اند که بشریت سالهای حال باید رنج ببیند و پیش برود تا رشد کافی برای درک صحیح معانی و اجرای درست مقاصد آنها احراز نمایدا خداپرستان باید از کشاکش روزگار خرسند باشند و تحول افکار و تدارک دل‌ها را به خود تبریک بگویند. زیرا هر قدر بشر پیش برود، جریان روزگار یا تقدیر و خواست خدا او را محتاج‌تر، آماده‌تر و نزدیک‌تر به سیر در طریق حق می‌نماید» بازرگان، ۱۳۷۷.
ده سال بعد و در ۱۳۳۶ بازرگان کتاب عشق و پرستش یا ترمودینامیک انسان را در زندان به رشته تحریر درآورد. او متواضعانه «اصول ترمودینامیک که از مدت‌ها قبل در بسیاری از علوم و موضوعات فنی و نظری به کار برده شده و نتایج قابل توجهی از آن گرفته‌اند» را در زیست‌شناسی و فعالیت‌های انسانی به کار می‌گیرد: «در اینجا ترمودینامیک در زمینه حیات انسان به عنوان پل ربط و معراجی از صحرای پر از گل عشق به آسمان پرستاره پرستش انتخاب شده است. نظر به اینکه فعالیت‌های انسان و اجتماع مابین این دو سرحد یا بر حول این محور در حرکت و گردش است، ناگزیر در سفر از دیار عشق به دیار پرستش از بسیاری منازل بشریت و مناظر انسانیت عبور خواهد شد که وقتی از دریچه جدیدی دیده می‌شود ممکن است خالی از تازگی و تماشا نباشد».
هشت سال بعد و در ۱۳۴۴ بازرگان کتاب «ذره بی‌انتها» را در زندان قصر می‌نویسد. او با یاری گرفتن از دو مفهوم ریاضی بی‌نهایت و اپسیلن، در ادامه قطعه معروف پاسکال «دو بی‌نهایت» انسان را بی‌نهایت کوچک و خداوند را بی‌نهایت بزرگ می‌نامد الله‌اکبر و این گونه ادامه می‌دهد: «نقش انبیا پل زدن بین این دو بی‌نهایت بزرگ و کوچک است. ولی قرآن و پیغمبران فقط برای ارتباط و اتصال پل نمی‌زنند و مانند پاسکال، انسان را در وسط دو جهان بی‌نهایت قرار نمی‌دهند و تحسین خالی نمی‌کنند. بلکه برای عبور دادن انسان بی‌نهایت کوچک و سیر دادن او به مراتب بی‌نهایت بزرگ الهی از یک طرف و سرریز کردن بی‌نهایت بزرگ به جانب بی‌نهایت کوچک پل می‌سازند. دینی که به ما دستور می‌دهد، خود را در برابر جهان خلقت و خالق، موجود ناچیز بی‌نهایت کوچک بدانیم، برای آن است که می‌خواهد ما را بی‌نهایت بزرگ کند. مظاهر و مناظر مختلف این پل را در قرآن و احکام فراوان می‌بینیم».
در این زمینه، اشاره به سه کتاب دیگر بازرگان ضروری است؛ یکی، مطهرات در اسلام که وی آن را در سال ۱۳۲۲ نگاشته است. وی در این کتاب با استفاده از قوانین فیزیک و بیوشیمی نشان داده است که: «می‌خواهیم بی‌طرفانه و با طریقه علمی، مطهرات اسلامی را مطالعه نماییم و قبلا مژده می‌دهیم که موضوع با وجود کهنگی قدیم، تازگی‌هایی دربر دارد. احکام مطهرات اسلامی از حدود سفارشات اخلاقی که به اقتضای عقل سلیم و طبع لطیف ممکن است در میان ملتی رایج شده باشد، بالاتر بوده و مبنی بر یک سلسله قوانین طبیعی صحیح و نکات علمی دقیق است که حکایت از بینایی کامل واضع آن به رموز طبیعت و اسرار خلقت می‌نماید. ضمنا در این کتاب که نه داعیه اکتشاف داریم و نه دم از الهام می‌زنیم، می‌خواهیم خوشه‌یی از ثمره علوم جدید را با گوشه‌یی از احکام قدیم تطبیق نماییم، و به فقها و علمای محترم خود بنماییم که تحقیقات جدید نیز دریچه‌های وسیعی به اطوار صنع خلقت و انوار خاندان نبوت باز میکند و گاهی بیشتر از ابواب حادی عشر و ذکرها و وردها انسان مجاهد را به مصداق آیات محکمی که در قرآن کریم امر صریح به تفکر در عوامل طبیعت می‌نماید به مقام یقین می‌رساند»بازرگان، ۱۳۷۹.
ایران مسعود پزشکیان دولت چهاردهم پزشکیان مجلس شورای اسلامی محمدرضا عارف دولت مجلس کابینه دولت چهاردهم اسماعیل هنیه کابینه پزشکیان محمدجواد ظریف
پیاده روی اربعین تهران عراق پلیس تصادف هواشناسی شهرداری تهران سرقت بازنشستگان قتل آموزش و پرورش دستگیری
ایران خودرو خودرو وام قیمت طلا قیمت دلار قیمت خودرو بانک مرکزی برق بازار خودرو بورس بازار سرمایه قیمت سکه
میراث فرهنگی میدان آزادی سینما رهبر انقلاب بیتا فرهی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سینمای ایران تلویزیون کتاب تئاتر موسیقی
وزارت علوم تحقیقات و فناوری آزمون
رژیم صهیونیستی غزه روسیه حماس آمریکا فلسطین جنگ غزه اوکراین حزب الله لبنان دونالد ترامپ طوفان الاقصی ترکیه
پرسپولیس فوتبال ذوب آهن لیگ برتر استقلال لیگ برتر ایران المپیک المپیک 2024 پاریس رئال مادرید لیگ برتر فوتبال ایران مهدی تاج باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی فناوری سامسونگ ایلان ماسک گوگل تلگرام گوشی ستار هاشمی مریخ روزنامه
فشار خون آلزایمر رژیم غذایی مغز دیابت چاقی افسردگی سلامت پوست