امان از توهم فانتزی مد

وقتی جوان ها از اینترنت با کلی امکانات, فقط برای چت کردن استفاده می کنند, از ماهواره هم به عنوان الگویی برای پوشش و آرایش استفاده خواهند کرد

پدیده هایی مثل اینترنت و ماهواره را می توان از دستاوردهای تکنولوژی به حساب آورد. اما به محض اینکه نام این دو محصول به میان میآید، بیشتر از آنکه متوجه جنبه های مثبت آنها شویم، فکرمان ناخودآگاه متوجه استفاده های نادرستی که افراد از آنها می کنند، می شود.

وقتی کره زمین به یک دهکده جهانی تبدیل می شود، مردم کشور ما هم ناگزیر است که از ابزاری مانند اینترنت و ماهواره استفاده کند تا به این دهکده جهانی بپیوندد. اما متاسفانه مطابق عادت معهود این وسایل هم مانند خیلی از ابزارهای دیگر به راحتی وارد کشورمان شد، بدون اینکه فرهنگ استفاده از آن در میان مردم جا افتاده باشد و به این صورت وسایلی که می توانست در بسیاری از جاها گره گشای مسائل مردم باشد، تبدیل به معضلی شد که شاید حالا نبودنش را به بودنش ترجیح بدهیم.

وقتی جوان ها از اینترنت با کلی امکانات، فقط برای چت کردن استفاده می کنند، از ماهواره هم به عنوان الگویی برای پوشش و آرایش استفاده خواهند کرد.

دخترها و پسرهای جوان صرفا برای اینکه به روز باشند، مانند مانکن های خارجی لباس می پوشند و آرایش می کنند و به این صورت از فرهنگ اصیل ایرانی و سنت های پدر و مادر خود دور می شوند. اکثر والدین تحمل پذیرش چنین وضعیتی را ندارند و خواه ناخواه این قضیه باعث اختلا ف در خانواده ها می شود. گاهی اوقات هم برخی از والدین برای اینکه جلوی فرزندان شان کم نیاورند و بگویند که مثل قدیمی ها فکر نمی کنند، با این سر و وضع فرزندان شان کنار می آیند و این قضیه را این طور توجیه می کنند که آنها جوان هستند و باید جوانی کنند.

روانشناسان درباره مد عقاید مختلفی دارند از جمله اینکه: عده ای مد را دلیل نوگرایی و تنوع طلبی می دانند. عده ای آن را ظهور شور و اشتیاق جوانی در مسیری هدایت نشده تلقی می کنند. گروهی معتقدند انسان ها به دلیل سرخوردگی و نداشتن اعتماد به نفس و خودکم بینی به مدهای مختلف رو میآورند و گروهی هم بدون هیچ دلیل خاصی و صرفا به خاطر اینکه پدیده ای رواج یافته و مبادا آنها از قافله عقب بمانند، از آن تبعیت می کنند.

برخی از روان شناسان هم مد را یک رفتار اجتماعی می دانند. شبکه ای از روابط اجتماعی که دارای ارزش ها و هنجارهای خاص خود است. آنها مد را ظهور یک تاثیرپذیری روانی در سطح اجتماع می دانند که اثرات آن در رفتار، گفتار، پوشش، آرایش و... افراد بروز می کند.

اما روح متحول و همواره در تکاپوی انسان ها با تنوع طلبی در عرصه های مختلف زندگی عجین شده است. شاید ایجاد مد و پیروی از آن هم، ریشه در همین تنوع پسندی داشته باشد. علا قه به نوشدن، همیشه همراه انسان هاست. اما چه بهتر که این نوگرایی مطابق و متناسب با فرهنگ همان ملت باشد.

کشورمان از نظر فرهنگ و تمدن به قدری اصالت دارد که احتیاج ندارد مردمش درباره پوشش و آرایش از کشورهای بیگانه وام بگیرد. در ایران باستان همواره نوگرایی وجود داشته است و زنان ایرانی نیز دارای لباس های متنوع با رنگ های شاد بودند. به هر حال وقتی صحبت از مد به میان میآید، خیلی ها آن را منحصر به سر و ریخت ظاهری نوجوان ها و جوان ها می دانند، اما مدگرایی مختص یک قشر خاص و پوشاک آنها نمی شود. از جراحی بینی و بلندکردن قد گرفته تا مدل جدید آرایش مو و صورت همگی محصولا ت مدگرایی است. در ضمن پدیده مدگرایی فقط شامل جوان ها و نوجوان ها نمی شود. شاید به خاطر مقتضیات سنی و نیازهای ویژه این دوره گرایش به مد در این قشر بیشتر از سایرین باشد، اما در گروه های دیگر نیز این گرایش وجود دارد. مثلا خانم خانه دار چهل، پنجاه ساله ای که به دنبال آخرین مدل سرویس طلا یا وسایل خانه است هم از مد تبعیت می کند، اما مورد اخیر به اندازه وضع ظاهری یک نوجوان حساسیت زا نیست و شاید خیلی جلب توجه نکند.

متاسفانه وقتی صحبت از مد می شود اکثرا برداشتی اشتباه از آن دارند و تبعیت کردن از آن را نابهنجاری و تخریب کننده می دانند، اما پیروی کردن از مد همیشه هم بد نیست. مثلا یکی از گرایش های جوانها رفتن به دانشگاه است آیا می توان گفت حالا که درس خواندن و دانشگاه رفتن مد شده عملی نابهنجار است که نباید از آن پیروی کرد؟

معمولا خانواده ها برای کنترل کردن فرزندان شان و اینکه آن ها را مقید به ارزش های سنتی کنند به آنها دستور می دهند واگر فرزندانشان، از سنت ها تبعیت نکنند آن وقت آنچه در انتظارشان است تنبیه است. اما نتیجه ای که عاید والدین خواهد شد معکوس خواهد بود و آنچه که مورد انتظار والدین است، اجرای دستورات از سوی فرزندانشان نخواهد بود. وقتی جوان یا نوجوان وادار به پیروی می شود، آنها یا در مقابل این دستورها، مقاومت و سرکشی می کنند یا تبدیل به اشخاصی منفعل و گوشه گیر می شوند و البته می توان حالت سومی را هم در این مورد لحاظ کرد و آن تبدیل شدن نوجوان به فردی دورو است که در خانه مطابق میل والدین عمل می کند و بیرون از خانه به سمت مدل های ناهنجار کشیده می شود.

خانواده با توجه به پایبند بودن به ارزش های سنتی در مقابل پدیده ای به نام مد می ایستد. اما غالبا مدل های ارائه شده از سوی اجتماع در ذهن فرد برتری روانی دارد. الگوهایی که از طرف اجتماع ارائه می شود برای جوانان پذیرفتنی تر است، زیرا ارزش های خانوادگی به نوجوان تحمیل می شود در حالی که آن ها در انتخاب الگوهای بیرونی و اجتماعی مختار هستند.

یکی از الگوهای اجتماعی نوجوانان، گروه همسالا ن هستند. آن ها یک سوم شبانه روز و گاهی بیشتر از این زمان را با هم سپری می کنند و همین باهم بودن باعث می شود که بیشترین تاثیرپذیری را از همدیگر داشته باشند. نوجوان الگوی خود را از بین گروه همسال انتخاب می کند برای اینکه از گروه عقب نماند مسیر درست یا غلطی را که گروه در پیش می گیرد، طی می کند.

جامعه به خصوص خانواده در راستای ایجاد و تقویت ارزش های سازنده و مثبت می تواند موثر واقع شود. والدین باید نوجوان را متوجه این نکته بکند که داشتن ظاهر زیبا خوب است اما همه چیز در ظاهر آدم ها خلا صه نمی شود. انسان ها اگر زیبایی باطن نداشته باشند در روابط شان با سایرین محکوم به شکست خواهند بود. نوجوان اگر متوجه شود که زیبایی باطن هم ماندگار است و هم ارزشمند و اگر بداند که زیبایی ظاهری تحت الشعاع زیبایی باطنی است و بدون آن اصلا نمودی ندارد، مسلما آن وقت به تقویت فضایل اخلا قی بیشتر خواهد پرداخت. مهمترین اقدام خانواده در جهت همراهی با نوجوان این است که او را به سوی شناخت علل بروز رفتارش سوق دهد. اگر نوجوان بیاموزد که برای انتخاب نوع پوشش و آرایش از خود سوال کند قطعا در مقابل ناهنجاری ها منطقی تر عمل خواهد کرد و به سمت ارزش های اجتماعی و مثبت پیش خواهد رفت.

نتیجه اینکه خانواده مهمترین نقش را در دستیابی نوجوان به هویت شخصی اش دارد و اجتماع با ارائه الگوهای شایسته، ایجاد بستر و فرهنگی مناسب و مهمتر از همه با زبانی مهربان و ملا یم می تواند در تثبیت این هویت بکوشد.

نویسنده : اعظم دانشجو