یه نیش کوچولو

کسانی که از آمپول می ترسند, بخوانند

آفتاب: گریه بچه‌ها در درمانگاه‌ها و کلینیک‌های درمانی هنگام تزریق آمپول، تصویر آشنایی است، اما وقتی یک بزرگسال را می‌بینید که به شدت از آمپول می‌ترسد و گاهی حتی واکنش‌های غیرمنطقی و غیرطبیعی نشان می‌دهد، داستان کمی متفاوت می‌شود. گاهی به عنوان پزشک هر طور فکر می‌کنید متوجه نمی‌شوید چطور یک فرد بزرگسال که انواع دردهای شدید را هم تجربه کرده است، حاضر نیست حتی سوزن آمپول هم به بدنش نزدیک شود. اگر این ترس به مرحله حاد برسد، سوزن‌هراسی یا فوبیای سوزن نام دارد...

ترس از سوزن و آمپول، احتمالا از همان ابتدای اختراع این وسیله درمانی وجود داشته اما فقط ۲۰ سال است که سوزن‌هراسی، یا ترس از سوزن آمپول را به عنوان یکی از فوبیاها به رسمیت شناخته‌اند. گزارش‌های سال‌های اخیر همچنین نشان می‌دهد این فوبیا بسیار بیشتر از آنچه گمان می‌رود رایج باشد. امروزه بعضی از متخصصان روان معتقدند این فوبیا در ۱۰ درصد افراد جامعه دیده می‌شود. بعضی مطالعات این فرضیه را مطرح کرده‌اند که سوزن‌هراسی یک مساله ژنتیکی باشد و چندان به تربیت و گذشته و ناخودآگاه فرد ربط نداشته باشد.

افراد مقابل ترس از سوزن واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند. شوک وازو واگال که با غش کردن و از حال رفتن فرد همراه است شایع‌ترین این واکنش‌هاست که خود را با افت فشار و کاهش هوشیاری نشان می‌دهد. ترس‌هایی که ناشی از تجربه دردناک در کودکی باشند جزو این دسته از واکنش‌ها قرار نمی‌گیرند.

متاسفانه فرد مبتلا به این فوبیا حتما لازم نیست در کلینیک یا درمانگاه یا مطب دکتر باشد تا به این هراس دچار شود، بلکه محرک‌های ساده‌تری در محیط زندگی فرد هم می‌توانند زمینه‌ساز کلید خوردن واکنش‌های هراسی در فرد شوند؛ دیدن زخم‌ها، سوزن‌های نوک‌تیز، بیمارستان و حتی شنیدن بوی ماده ضدعفونی‌کننده یا الکل که یادآور تزریقات به وسیله سوزن است ممکن است باعث ایجاد این فوبیا در فرد شوند.

چگونه می‌توان با این فوبیا مقابله کرد؟

اولین کار برای درمان این مشکل این است که فرد با آن راحت باشد و حتما در مورد فوبیای خود به پزشک اطلاع دهد و از وی بخواهد در صورت امکان روش جایگزینی برای درمان در نظر بگیرد. در قدم بعدی می‌تواند از پزشک بخواهد با استفاده از داروهای بی‌حسی موضعی، محل تزریق را بی‌حس کند تا دردی حس نکند، تلقین، پرت کردن حواس، ریلکس کردن و آمادگی روانی فرد برای انجام تزریق هم از اقدامات اولیه لازم برای مقابله با واکنش‌های ناشی از این فوبیاست.

تکنیک‌های روانی که برای درمان این فوبیا انجام می‌شود بسیار شبیه درمان فوبیاهای دیگر و مواجهه تدریجی با عامل هراس، اصلی‌ترین روش درمان است. در این روش ابتدا با شبیه‌سازی، روند آمپول زدن را برای فرد اجرا و سعی می‌کنند در هر مرحله کمی از استرس بیمار را کاهش دهند. باید به بیمار اجازه دهید خودش یک ست سرنگ را در دست بگیرد و محتویات آن را بررسی‌کند. سپس از وی بخواهید خودش یک سرنگ را باز کند و سوزن آن را سر جای مخصوصش قرار دهد. در دفعات متعدد از بیمار بخواهید خودش هر بار یک سرنگ را باز کند و کمی آن را در دستش نگه دارد و بدون فکر به ترسی که در وجودش شکل می‌گیرد خودش را ریلکس کند. تنفس‌های عمیق و منظم همزمان با این اقدامات، به ریلکس شدن کمک خواهد کرد.

کمک گرفتن از تصویر‌های ذهنی آرامش‌بخش زمان تزریق سرنگ هم یکی دیگر از روش‌های دور کردن نشانه‌های این فوبیاست. سعی کنید با بیمار حرف بزنید. پخش موسیقی با صدای بلند زمان تزریق باعث می‌شود صداهایی که برای بیمار یادآور ترس از سوزن بوده‌اند، وجود نداشته باشند.

اینها فقط چند نمونه از اقدام‌های روانی مفید برای مقابله با سوزن‌هراسی است اما روش صحیح و اصولی درمان، انجام روانکاوی و رفتاردرمانی توسط پزشک متخصص برای درمان این هراس است.

به غیر از این روش‌ها، تکنیک‌های عملی‌تری هم برای کاهش این هراس وجود دارند که استفاده از اسپری‌های بی‌حسی یکی از آنهاست. روش تزریق سریع به وسیله سرنگ‌های مخصوص که شکلی متفاوت از شکل سرنگ‌های رایج دارند کمک می‌کند دارو در مدت زمان بسیار کوتاه و به سرعت به بدن بیمار تزریق شود و روند آمپول زدن خیلی کوتاه‌تر باشد تا وی فرصت فکر به هراس و دچار شدن به فوبیا را پیدا نکند. در موارد خیلی حاد هم معمولا پزشکان از بی‌هوشی‌های کوتاه یا دادن داروهای آرامبخش و خواب‌آور قبل از انجام تزریق استفاده می‌کنند. بنزودیازپین‌هایی مانند دیازپام و لورازپام، داروهای خوبی برای ریلکس و آرام کردن فرد قبل از انجام تزریق هستند.

دکتر سید احسان بیکایی