آشنایی با انواع موزه ها

موزه ها را به شکل های گوناگون طبقه بندی کرده اند, موزه های تاریخ و باستان شناسی, موزه های فضای باز, موزه های مردم شناسی, کاخ موزه ها, موزه های علوم و تاریخ طبیعی, موزه های منطقه ای محلی , موزه های سیار گردشی , پارک موزه ها, موزه های سلاح نظامی , موزه های اندیشمندان خانه هنرمندان

موزه‌ها را به شکل‌های گوناگون طبقه‌بندی کرده‌اند، موزه‌های تاریخ و باستان‌شناسی، موزه‌های فضای باز، موزه‌های مردم‌شناسی، کاخ موزه‌ها، موزه‌های علوم و تاریخ طبیعی، موزه‌های منطقه‌ای (محلی)، موزه‌های سیار (گردشی)، پارک موزه‌ها، موزه‌های سلاح (نظامی)، موزه‌های اندیشمندان (خانه هنرمندان) .

موزه تاریخی و باستان‌شناسی: این موزه‌ها دید تاریخی دارند و بیانگر سلسله و دوره‌های تاریخی هستند. بیشتر این آثار بر اثر کاوش‌های باستان‌شناسی به دست آمده‌اند و بیانگر فرهنگ و تمدن گذشته و تلفیق‌کننده علم، هنر و دانش یک ملت یا یک قوم هستند. چنین موزه‌هایی مادر نیز نامیده می‌شوند. موزه ملی ایران (ایران باستان)، موزه ملی ورسای در فرانسه و موزه تاریخ در واشنگتن از این نوع هستند.

موزه فضای باز: با ایجاد این نوع موزه‌ها می‌توان به معرفی یافته‌ها و داده‌های مهم باستان‌شناسی کمک بزرگی کرد. زمانی‌که یک کاوش علمی باستان‌شناسی منجر به نتایج مطلوب و کشف آثار ارزشمند غیرمنقول می‌شود و قابل انتقال به موزه‌ها نیست، با فراهم آوردن شرایط و امکانات لازم، مکان مورد نظر را جهت بازدید عموم مهیا می‌کنند. این امر در اصطلاح به موزه فضای باز مشهور است. از جمله این موزه‌ها می‌توان به تخت‌جمشید در شیراز و محوطه تاریخی هگمتانه در همدان اشاره کرد. این موزه‌ها در دیگر کشور‌ها مانند چین، یونان و برخی از کشور‌های اروپایی نیز معمول است. در استان خراسان محوطه تاریخ «بندیان» درگز که دارای گچبری‌های بسیار زیبایی از دوره ساسانیان است و همچنین محوطه تاریخی «شا یاخ» نیشابور می‌توانند مکان مناسبی برای این امر باشند.

موزه‌های مردم‌شناسی: فرهنگ، آداب و رسوم، اعتقادات، پوشاک و سنن اجتماعی حاکم بر جامعه را نشان می‌دهند. موزه مردم‌شناسی تهران و حمام گنجعلی‌خان کرمان از این نوع هستند.

کاخ‌موزه‌ها: بنا یا اثری تاریخی هستند که از گذشتگان به دست ما رسیده و بیانگر وضعیت و نحوه زندگی صاحبان آن است. ممکن است در این بنا اشیای تاریخی و نیز آثار هنری از جمله نقاشی روی دیوار، ‌گچ‌کاری و... وجود داشته باشد. کاخ‌موزه‌ها معمولا در مراکز حکومتی به وجود می‌آیند. هدف از تاسیس این موزه‌ها به نمایش گذاشتن اثر و بنای تاریخی و نیز عبرت‌آموزی است. مجموعه کاخ‌های سعدآباد تهران و باغ ملک‌آباد مشهد از این نوع موزه‌ها هستند.

موزه‌های هنری: انواع هنرهای تجسمی و تزیینی که از زیبایی‌شناسی بالایی برخوردارند را به نمایش در می‌آورند و معمولا بازدید‌کنندگان زیادی نیز دارند. موزه هنرهای زیبا در تهران و موزه هنرهای تزیینی در اصفهان از این نوع هستند.

موزه علوم و تاریخ طبیعی: تجربه‌های علمی براساس شواهد و وسایل کاری و تاریخ طبیعی که در برگیرنده گونه‌های مختلف گیاهی به‌ویژه جانوران است را به نمایش می‌گذارند. موزه طبیعی اصفهان و موزه علوم و تاریخ طبیعی مشهد از این نوع هستند. موزه‌های محلی یا منطقه‌ای: بیانگر و نمودار فرهنگ یک منطقه یا یک محله خاص هستند و صرفا آثار و اشیای تاریخی همان منطقه را به نمایش می‌گذارند. موزه شوش، تخت‌جمشید و موزه توس در خراسان از این نوع هستند.

موزه‌های سیار: برای پیشبرد سریع اهداف فرهنگی و به دلیل عدم امکانات موجود در مناطق و شهرهای محروم شکل می‌گیرند. این موزه‌ها فرهنگ‌های گوناگون را در مکان‌های مختلف در معرض دید عموم می‌گذارند. اگر به این نوع موزه‌ها توجه کافی شود، بسیار تاثیر‌گذار خواهند بود.

پارک موزه‌ها: به دلیل داشتن ابعاد گوناگون علمی و فرهنگی و جاذبه‌های تفریحی و آموزشی از اهمیت زیادی برخوردارند، چراکه مسایل زیستی و طبیعی را از نزدیک برای مردم به نمایش می‌گذارند. ویژگی مهم این موزه‌ها این است که عموم مردم می‌توانند از دیدن آنها بهره‌مند شوند. در ایران ایجاد پارک موزه سابقه ندارد ولی در کشورهایی مانند چین و کره‌شمالی مرسوم است. مکان‌های فرهنگی، ملی و تاریخی چون آرامگاه فردوسی در مشهد، آرامگاه عطار و خیام در نیشابور می‌توانند مکان مناسبی به این منظور باشند.

موزه‌های نظامی: روند تاریخی انواع سلاح‌های نظامی و جنگی را در معرض دید همگان قرار می‌دهند. این نوع اشیا شامل لباس‌های نظامی، رزمی، اسلحه و دیگر وسایل رزمی نیز هستند.

موزه‌های اندیشمندان: برای ارج نهادن به هنرمندان، نویسندگان، مخترعان و مفاخر جامعه، معمولا پس از در‌گذشت‌شان در خانه شخصی‌شان پدید می‌آید و در برگیرنده وسایل شخصی، وسایل کار و آثار ایشان است. این موزه‌ها بیشتر در کشورهای اروپایی مرسوم است. خانه شکسپیر نویسنده مشهور انگلیسی و ادیسون مخترع برق در آمریکا از این نوع است. در ایران هم خانه بزرگ مرد موسیقی «استاد ابوالحسن صبا» تبدیل به موزه شده و دربرگیرنده تابلوهای نقاشی، تالیفات و اموال شخصی وی است.