وصیتی نورانی

شب بیست و یکم را باید سیاه ترین شب روزگار نامید چون عظیم ترین مشعل فروزان هدایت در همین شب از زمین رخت بر بست

شب بیست و یکم را باید سیاه‌ترین شب روزگار نامید؛ چون عظیم‌ترین مشعل فروزان هدایت در همین شب از زمین رخت بر بست. در آخرین لحظات آثار زهر، شیر بیشة شجاعت را از پای درآورده بود و رمقش را گرفته بود و گام‌هایی که شبانه‌روز در محضر محبوب به نماز می‌ایستاد، اکنون در برابر یار، یارای ایستادن نداشت و نشسته نماز می‌خواند.

اما در آخرین لحظات وداع و در آخرین نفس‌ها سُکّان هدایت بشر را از کف نداد و در میان لحظاتی که از هوش می‌رفت و به هوش می‌آمد، لب‌های مبارک و خشکیدة خویش را به وصیت‌هایی نورانی تکان داد تا پس از وی راه هدایت و سعادت، تاریک و خلوت نماند. اگر چه روی سخن و کلام مولا با فرزندانش بود؛ اما بر تمامی پویندگان راه آن امام همام لازم است که این سخنان را بشنوند و در مسیر هدایت به کار بندند. گزیده‌ای از آن وصیت نورانی را آورده‌ایم که روشن‌ترین چراغ هدایت است:

بسم الله الرحمن الرحیم

هَذَا مَا أَوْصَی بِهِ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ أَوْصَی الْمُؤْمِنِینَ بِشَهَادَةِ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَنَّ مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، أَرْسَلَهُ بِالْهُدی‏ وَ دِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَی الدِّینِ‏ کُلِّهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ[۱]وَ صَلَّی اللَّهُ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ سَلَّمَ.

ثُمَّ إِنَّ صَلاتِی وَ نُسُکِی وَ مَحْیایَ وَ مَماتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ. لا شَرِیکَ لَهُ وَ بِذلِکَ أُمِرْتُ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ.[۲]

ثُمَّ إِنِّی أُوصِیکَ یَا حَسَنُ وَ جَمِیعَ وُلْدِی وَ أَهْلَ بَیْتِی وَ مَنْ بَلَغَهُ کِتَابِی مِنَ الْمُؤْمِنِینَ بِتَقْوَی اللَّهِ رَبِّکُمْ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ. وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا.[۳]

فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ(ص) یَقُولُ صَلَاحُ ذَاتِ الْبَیْنِ أَفْضَلُ مِنْ عَامَّةِ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ إِنَّ الْمُبِیرَةَ وَ هِیَ الْحَالِقَةُ لِلدِّینِ فَسَادُ ذَاتِ الْبَیْنِ وَ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ انْظُرُوا ذَوِی أَرْحَامِکُمْ فَصِلُوهُمْ یُهَوِّنِ اللَّهُ عَلَیْکُمُ الْحِسَابَ.

اللَّهَ اللَّهَ فِی الْأَیْتَامِ لَا یَضِیعُوا بِحَضْرَتِکُمْ فَقَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ مَنْ عَالَ یَتِیماً حَتَّی یَسْتَغْنِیَ أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ بِذَلِکَ الْجَنَّةَ کَمَا أَوْجَبَ لِآکِلِ مَالِ الْیَتِیمِ النَّارَ .

اللَّهَ اللَّهَ فِی الْقُرْآنِ فَلَا یَسْبِقَنَّکُمْ إِلَی الْعِلْمِ بِهِ غَیْرُکُمْ.

اللَّهَ اللَّهَ فِی جِیرَانِکُمْ فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَوْصَی بِهِمْ مَا زَالَ یُوصِی بِهِمْ حَتَّی ظَنَنَّا أَنَّهُ سَیُوَرِّثُهُمْ.

اللَّهَ اللَّهَ فِی بَیْتِ رَبِّکُمْ فَلَا یَخْلُو مِنْکُمْ مَا بَقِیتُمْ فَإِنَّهُ إِنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا وَ أَدْنَی مَا یَرْجِعُ بِهِ مَنْ أَمَّهُ أَنْ یُغْفَرَ لَهُ مَا سَلَفَ.

اللَّهَ اللَّهَ فِی الصَّلَاه فَإِنَّهَا خَیْرُ الْعَمَلِ إِنَّهَا عِمَادُ دِینِکُمْ.

اللَّهَ اللَّهَ فِی الزَّکَاه فَإِنَّهَا تُطْفِئُ غَضَبَ رَبِّکُمْ.

اللَّهَ اللَّهَ فِی صِیَامِ شَهْرِ رَمَضَانَ فَإِنَّ صِیَامَهُ جُنَّةٌ مِنَ النَّارِ.

اللَّهَ اللَّهَ فِی الْفُقَرَاءِ وَ الْمَسَاکِینِ فَشَارِکُوهُمْ فِی مَعَایِشِکُمْ.

اللَّهَ اللَّهَ فِی الْجِهَادِ بِأَمْوَالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ وَ أَلْسِنَتِکُمْ فَإِنَّمَا یُجَاهِدُ رَجُلَانِ إِمَامُ هُدًی أَوْ مُطِیعٌ لَهُ مُقْتَدٍ بِهُدَاهُ اللَّهَ اللَّهَ فِی ذُرِّیَّةِ نَبِیِّکُمْ لَا تُظْلَمَنَّ بَیْنَ أَظْهُرِکُمْ وَ أَنْتُمْ تَقْدِرُونَ عَلَی الْمَنْعِ عَنْهُمْ.

اللَّهَ اللَّهَ فِی أَصْحَابِ نَبِیِّکُمُ الَّذِینَ لَمْ یُحْدِثُوا حَدَثاً وَ لَمْ یُؤْوُوا مُحْدِثاً فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَوْصَی بِهِمْ وَ لَعَنَ الْمُحْدِثَ مِنْهُمْ وَ مِنْ غَیْرِهِمْ وَ الْمُؤْوِیَ لِلْمُحْدِثِینَ.

اللَّهَ اللَّهَ فِی النِّسَاءِ وَ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ فَإِنَّ آخِرَ مَا تَکَلَّمَ بِهِ نَبِیُّکُمْ أَنْ قَالَ أُوصِیکُمْ بِالضَّعِیفَیْنِ النِّسَاءِ وَ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ.

الصَّلَاةَ الصَّلَاةَ الصَّلَاه.

لَا تَخَافُوا فِی اللَّهِ لَوْمَةَ لَائِمٍ یَکْفِکُمْ مَنْ أَرَادَکُمْ وَ بَغَی عَلَیْکُمْ.

قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً کَمَا أَمَرَکُمُ اللَّهُ وَ لَا تَتْرُکُوا الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ فَیُوَلِّیَ اللَّهُ أَمْرَکُمْ شِرَارَکُمْ ثُمَّ تَدْعُونَ فَلَا یُسْتَجَابُ لَکُمْ عَلَیْهِمْ .

عَلَیْکُمْ یَا بَنِیَّ بِالتَّوَاصُلِ وَ التَّبَاذُلِ وَ التَّبَادُرِ وَ إِیَّاکُمْ وَ التَّقَاطُعَ وَ التَّدَابُرَ وَ التَّفَرُّقَ- وَ تَعاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَ التَّقْوی‏ وَ لا تَعاوَنُوا عَلَی الْإِثْمِ وَ الْعُدْوانِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ شَدِیدُ الْعِقابِ.[۴]

وَ حَفِظَکُمُ اللَّهُ مِنْ أَهْلِ بَیْتٍ وَ حَفِظَ نَبِیَّکُمْ فِیکُمْ أَسْتَوْدِعُکُمُ اللَّهَ وَ أَقْرَأُ عَلَیْکُمُ السَّلَامَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ.[۴]

به نام خداوند بخشنده مهربان

این است آنچه علی بن ابی طالب بدان وصیّت کرده است: به مؤمنان این گواهی را سفارش کرده که خدایی جز خداوند نیست، یکتا است و شریکی ندارد و این‌که محمد(ص) بنده و فرستاده او است، او را به راهنمایی و دین حق فرستاده تا بر تمامی ادیانش برجستگی دهد؛ هر چند مشرکان را بد آید و خدا بر محمّد درود و سلام فرستد. سپس به راستی«نماز و نیایش من و زندگی و مرگ من، در راه خدا، پروردگار جهانیان است* که شریکی ندارد و به همین[راه و روش‏] فرمان یافته‏ام و من نخستین مسلمانانم.»

سپس ای حسن! من تو و همه فرزندان و خاندان خود و هر یک از مؤمنان را که نامه‏ام بدو رسد، به تقوای پروردگارتان و(این‌که) از دنیا نروید مگر آن‌که مسلمان(مانده) باشید سفارش می‏کنم«همگی به رشته الهی در آویزید و پراکنده نشوید»؛ زیرا من شنیدم پیامبر خدا صلّی اللَّه علیه و آله می‏فرمود:«سازش(و اتّحاد) میان مردم برتر از جمله نماز و روزه باشد» و به راستی، نابودکننده و براندازنده دین همانا اختلاف میانه مردم است و نیرویی جز به خدا نباشد.

به خویشاوندان خود توجّه کنید و پیوند با آنان را نگهدارید تا خدا حساب را بر شما آسان کند.

خدا را، خدا را در حقّ یتیمان! که در حضور شما تباه نشوند(و با بودن شما احساس بی‏سرپرستی نکنند) که من شنیدم، پیامبر خدا صلّی اللَّه علیه و آله می‏فرماید:«هر که یتیمی را در کفالت گیرد تا بی‏نیاز شود خداوند به این کردار بهشت را بر او واجب سازد، همان‌طور که برای خورنده مال یتیم آتش دوزخ را واجب کرده است.»

خدا را، خدا را در حقّ قرآن! مبادا دیگران در فهم آن بر شما پیشی گیرند.

خدا را، خدا را، در حقّ همسایگان! زیرا پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله در باره آنان چندان سفارش کرد و همچنان سفارش تأکید می‏فرمود که ما پنداشتیم آنان را وارث(نیز) خواهد کرد.

خدا را، خدا را درباره خانه پروردگارتان! که تا زنده‏اید آن را خالی از خودتان(زائران بیت‌الله) نگذارید؛ زیرا اگر(حج) ترک شود مهلت نیابید و کمترین سود کسی که آهنگ آن کند این است که(گناهان) گذشته‏اش آمرزیده شود.

خدا را، خدا را در خصوص نماز! که بهترین کردار و ستون دین شما است.

خدا را، خدا را درباره زکات! که آتش خشم پروردگارتان را فرو می‌نشاند.

خدا را، خدا را درباره روزه ماه رمضان! که روزه آن ماه سپری(در برابر) دوزخ است.

خدا را، خدا را در حقّ درویشان و بینوایان! آنان را در زندگی خود شریک کنید.

خدا را، خدا را درباره جهاد با دارایی و جان‌ها و زبان‌هایتان! پس همانا دو مرد جهاد کنند، امام رهبر بر حق یا مطیع و پیرو رهبری او.

خدا را، خدا را در حق خانواده پیامبرتان! مبادا هیچ‌گاه در حالی که می‏توانید از ایشان دفاع کنید در میان شما ستم کشند.

خدا را، خدا را در باب(آن گروه از) اصحاب پیامبرتان! که بدعتی نگذاشتند و بدعتگذاری را پناه ندادند؛ زیرا پیامبر خدا صلّی‌اللَّه علیه و آله سفارش آنان را لعن فرموده و بدعتگذار، از آنها و جز آنها، و نیز پناه دهنده(و مشوّق) بدعتگذاران را لعن کرده است.

خدا را، خدا را در حقّ زنان و مملوکانتان! زیرا واپسین سخنی که پیامبر شما بر زبان راند این بود:«(مراعات) دو ناتوان را به شما سفارش می‏کنم: زنان و مملوکان.»

نماز، نماز، نماز! در(اجرای فرایض) خدا از سرزنش هیچ ملامتگری نهراسید تا هر کس را که قصد(آزار)تان کند یا به شما ستم رساند از شما باز دارد.

با مردم چنان که خدا فرمانتان داده، به نیکی سخن گویید، امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکنید که خداوند بدان‌ شما را بر شما سرپرستی(و زمامداری) دهد و آن‌گاه(هر چه بر ضدّ آنان) دعا کنید از شما مستجاب نشود.

ای فرزندان من! بر شما است که بر بهم پیوستگی و بخشش به هم و شتافتن به کمک یک دیگر بپایید و از گسستن و پشت به هم کردن و پراکندگی بپرهیزید، «در نیکی و پارسایی همدستی کنید نه در گناه و ستمکاری، و از خدا پروا کنید که خداوند سخت کیفر است.»

خدا شما اهل بیت را حفظ کند و(حرمت و فرمانبری از) پیامبرتان را در میانه شما نگهدارد. شما را به خدای می‏سپارم و بر شما درود می‏فرستم و رحمت و برکات خدا را(برایتان) مسألت دارم ...[۶]

۱ـ توبه : ۳۳.

۲ـ انعام : ۱۶۲ و ۱۶۳.

۳ـ آل عمران: ۱۰۲ و ۱۰۳.

۴ـ مائده : ۲.

۵ـ تحف العقول، ص ۱۹۹ ـ ۱۹۷.

۶ـ ره‌آورد خرد، ص ۱۹۴ ـ ۱۹۲.

هادی الیاسی