اینترنت, از امتیاز تا حق

اینترنت حق نیست, بلکه امتیازی است که ما به بقیه می دهیم و هر وقت بخواهیم آن را می گیریم, این جمله را نماینده آمریکا در اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی ‪ WSIS‬در ۵‬ آذر سال ‪ ۱۳۸۴‬برای توجیه اعمال محدودیت های اینترنتی علیه کاربران سایر کشورها مطرح کرد

"اینترنت حق نیست، بلکه امتیازی است که ما به بقیه می‌دهیم و هر وقت بخواهیم آن را می‌گیریم"، این جمله را نماینده آمریکا در اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی "‪ "WSIS‬در ۵‬ آذر سال ‪ ۱۳۸۴‬برای توجیه اعمال محدودیت‌های اینترنتی علیه کاربران سایر کشورها مطرح کرد‌.

بتازگی زمزمه تحریم کاربران ایرانی و جلوگیری از دسترسی به برخی امکانات اینترنتی و امکان جست‌وجو به زبان فارسی توسط برخی موتورهای جست‌وجوگر اینترنتی نظیر گوگل و یاهو به گوش می‌رسد، این فضا سازی روانی دور جدیدی از اقدامات غیرقانونی شرکت‌های آمریکایی علیه ایران است.

ایتنا، خبرگزاری فناوری اطلاعات به تازگی از مسدود شدن کد سرچ ‪ Code Search‬ برای کاربران ایرانی خبر داده است. ‪ Search Code‬یکی از فنی‌ترین خدمات سایت گوگل است که برای برنامه‌نویسان جهان طراحی شده و می‌تواند مثال‌هایی از کدهای نرم‌افزاری به زبان‌های مختلف را جست‌وجو کند و نتایج آن را نیز بر اساس نام فایل کد، زبان برنامه‌نویسی، اعتبار نامه آن و کلماتی در قالب مشخص دسته‌بندی کند. البته دسترسی به این خدمات از طریق نرم‌افزارهای فیلترشکن امکانپذیر است.

چندی پیش نیز دریافت نرم‌افزار گوگل دسکتاپ و گوگل پک که از کاربردی‌ترین نرم‌افزارهای شرکت گوگل است، از سوی کاربران ایرانی با دشواری روبه رو شد. کاربر ایرانی هنگام درخواست بارگذاری دانلود این نرم‌افزارها با این پیام مواجه می‌شد: هم اکنون این نرم‌افزار برای کشور شما قابل دسترسی نیست. البته این محدودیت برای مقطع زمانی خاصی اعمال و پس از مدتی برطرف شد.

هم چنین یاهو در اقدامی جدید و به عنوان یکی از دو سایت بزرگ اینترنتی، نام ایران را از لیست صفحات ثبت نام خود حذف کرده است. یعنی وقتی که به عنوان یک ایرانی بخواهید از گوشه‌ای در دنیا، برای تهیه یک آدرس پست الکترونیک ثبت‌نام کنید و شناسه‌ا‌ی مجازی برای خود بسازید، با نام هر تکه خاکی و دورافتاده‌ترین و کوچک‌ترین جزیره برخورد می‌کنید، غیر از نام ایران.

البته شاید به سایت‌هایی مانند ‪ MSN‬و یا ‪ Hotmail‬که از ابتدا نام ایران را در لیست شناسه‌ای‌شان قرار نداده بودند نتوان خرده گرفت، زیرا که اساسا این سایت‌ها آمریکایی هستند و جز این انتظاری نمی‌رود. اما این اقدام یاهو (به عنوان یک موتور جست‌وجو گر بین‌المللی) در حذف نام ایران، اقدامی موهن، غیرمنطقی و کاملا مغرضانه و در راستای سیاست‌های تنگ‌نظرانه آمریکا است.

شاید برای برخی از کاربران باور کردن این مطلب مشکل باشد که کشوری که به ادعای خود روزی برای مبارزه با سیستم فیلترینگ ‪ ۴۵‬میلیون دلار به شرکت سیمانتک داده بود تا امکان دسترسی کاربران ایرانی به همه سایت‌ها را فراهم کند، امروز خود مانع دسترسی کاربران ایرانی به خدمات اینترنتی می‌شود.

هر چند نگاهی به پیشینه سایت‌هایی چون گوگل و یاهو به خوبی این شیوه رفتاری گردانندگان آن را توجیه می‌کند. پیشینه تحریم اینترنتی ایران به سال ‪ ۱۳۷۵‬برمی‌گردد. در آن زمان ارتباط اینترنتی ایران از طریق دانشگاه وین در اتریش برقرار بود، که با استناد به قانون داماتو و اخطار به مسوولان دانشگاه وین این ارتباط قطع شد. اگرچه با اعتراض ایران پس از چند روز مجددا ارتباط برقرار شد.

طی سال‌های اخیرنیز قطع خدمات هاست سایت‌های ایرانی یکی از اقدامات متداول شرکت‌های آمریکایی نظیر «د. پلنت» The planet بوده است. در همان سال یک شرکت آمریکایی به نام اینترلند Interland خدمات دهی خود به ایرانیان را متوقف کنند. چندی پیش نیز برخی شرکت‌های هاستینک آمریکایی دامنه‌های .ir ‬را بلوک و دسترسی کاربران را به این گونه وب سایت‌ها قطع کردند.

این عمل ضررهای مالی سنگینی به شرکت‌های ایرانی و صاحبان سایت‌ها وارد کرد. با این وجود مسدود کردن دامنه‪ ir‬از طریق ثبت دامین‌های جایگزین که هزینه اندکی دارد، قابل رفع است اگر چه میزان نفوذ پسوند ملی ایران را در دنیای اینترنت محدود می‌کند. حال این سوال مطرح است که تحریم‌های آمریکایی‌ها علیه کاربران یا وب‌سایت‌های ایرانی بر اساس کدام قانون صورت می‌گیرد؟ استناد آمریکایی‌ها به قانون داماتو است که هر ساله تمدید می‌شود.

اما به عقیده حقوقدانان این قانون تنها به تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران مربوط می‌شود و فعالیت‌های اینترنتی شامل این قانون نمی‌شود. به همین جهت برخی شرکت‌های آمریکایی با پذیرش ریسک آن، اقدام به همکاری با طرف‌های ایرانی می‌کنند اما برخی هم به خاطر ترس از مجازات‌های مالی پیشاپیش همکاری خود را با ایرانیان قطع می‌کنند.

علی رغم آنکه تحریم‌های اینترنتی به شیوه‌های گوناگون و در سطوح مختلف سال‌هاست علیه کاربران ایرانی ادامه دارد، هیچ گزارش رسمی تاکنون در این زمینه به نهادهای بین‌المللی مسوول و مراجع ذی‌ربط ارایه نشده و هیچ اعتراض رسمی در این‌باره صورت نگرفته است. طی چند سال اخیر ایران به دفعات در نشست‌های بین‌المللی مربوط به اجلاس جامعه اطلاعاتی شرکت داشت اما در هیچکدام از این نشست‌ها موضوع مربوط به تحریم‌های اینترنتی ایران مطرح نشد.

به نظر می‌رسد راه‌حل اساسی برای جلوگیری از این گونه اقدامات، راه‌اندازی مراکز اطلاع رسانی یا دیتاسنترهای ایرانی است. در مورد اقدامات اخیر گوگل و یاهو نیز تهیه طومارهای اینترنتی برای فشار بر آنها از سوی کاربران در سراسر جهان می‌تواند موثر باشد زیرا این قبیل شرکت‌ها تمام داشته هایشان را از طریق همین کاربران به دست آورده‌اند.

علی منتشری