فوت و فن های طبیعت گردی

فوت و فن های طبیعت گردی و نکات ضروری که باید در مواجهه با حوادث بدانید

تابستان فرصت مناسبی برای رفتن به دل کوه و جنگل و یک تفریح تمام عیار برای‌تان مهیا شده تا ساعاتی را همراه خانواده و در دل طبیعت به دور از هیاهوی شهر به آرامش برسید. برای برداشتن وسایل لازم و رفتن به گردش حتما به همه مواردی که باعث می‌شوند بیشتر به شما خوش بگذرد، فکر‌کنید اما آیا به خطرات و حوادث احتمالی این طبیعت‌گردی هم فکر می‌کنید؟ آیا فکر می‌کنید که لازم است وسایلی را هم برای پیشگیری یا مواجهه با خطرات احتمالی به همراه داشته باشید؟

از قدیم گفته‌اند: حادثه خبر نمی‌کند؛ نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که چون به تفریح آمده‌ایم پس خطر از ما دور است. برای اینکه تعطیلات خوبی داشته باشید و حسابی به شما خوش بگذرد، در این شماره از دکتر شباهنگ جعفرنژاد، متخصص طب اورژانس درخواست کردیم تا مهم‌ترین نکات ضروری برای مواجهه با خطرات احتمالی طبیعت‌گردی را برای شما توضیح دهد.

خطر رودخانه را جدی بگیر

بیماری‌هایی که از آن به عنوان بیماری‌های محیطی یاد می‌کنیم، آن دسته از بیماری‌هایی هستند که خطرات طبیعت را هم شامل می‌شوند. بسته به محیطی که افراد برای تفریح و طبیعت‌گردی به آنجا سفر می‌کنند، تنوع این خطرات هم گسترده‌تر می‌شود. یکی از این خطرات ناشی از محیط‌های طبیعی شامل غرق‌شدگی یا شبه‌غرق‌شدگی است که از جمله مواردی به شمار می‌رود که در فصول گرم بیشتر شاهد آن هستیم.

بیشتر غرق‌شدگی‌ها یا شبه‌غرق‌شدگی‌ها در آب‌های شیرین اتفاق می‌افتد؛ یعنی رودخانه‌هایی که جریان تند دارند، عمیق و در دسترس گردشگران هستند. عمده گردشگران در فصول گرم سال بی‌پروا به رودخانه‌های اطراف شهر وارد می‌شوند و خطرات زیادی را برای خود به جان می‌خرند. اغلب این تصور وجود دارد که رودخانه کم عمق است و خطری ندارد، بنابراین افراد به راحتی خود یا فرزندان‌شان را برای تفریح و شنا به رودخانه می‌فرستند اما باید بدانید که اتفاقا خطر این نواحی به دلیل جریان تند، بیشتر است.

مزه هر گیاهی را امتحان نکنید

در فصولی که هوا برای تفریح و روییدن انواع و اقسام گیاهان مناسب‌تر است، بیشتر شاهد مسمومیت‌ها خصوصا در مکان‌هایی مثل جنگل‌ها هستیم. در مورد گیاهان هم نقاط مختلف ایران تنوع زیستی زیادی دارند که شاید بسیاری از این گیاهان را نشناسیم. گاهی به صرف ظاهر یک گیاه یا شباهت آن با انواع خوارکی آن، تصور می‌کنیم که جزء گیاهان خوراکی محسوب می‌شود و آن را مصرف می‌کنیم؛ به این امید که چون از جنگل به دست آمده احتمالا خطر آنچنانی ندارد.

اما باید بدانید که بسیاری از گونه‌های گیاهی که ظاهرا خوراکی به نظر می‌رسند، سمی بوده و مسمومیت‌های پوستی یا غذایی ایجاد می‌کنند. ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین مسمومیتی هم که در این زمینه ایجاد می‌شود، مسمومیت با انواع قارچ‌هاست. باید بگویم گاهی ساده‌ترین گیاهان، از یک پیچک ساده گرفته تا یک دانه ساده گیاهی ممکن است سمی بوده و حتی با لمس آن صدمات و جراحت‌های شدید پوستی حتی در حد سوختگی درجه دو ایجاد کنند. گزنه که مشهورترین مثال است با اندک لمس توسط افراد، تاول‌هایی مانند آنچه در سوختگی درجه دو می‌بینیم، ایجاد می‌کند. علاوه بر این مواردی را شاهد هستیم که افراد خصوصا کودکان ممکن است گیاهی را میوه بدانند و آن را مصرف کنند مثل دانه‌هایی که شبیه آلبالوهای کوچک خصوصا در جنگل‌های شمالی ایران هستند که به آن توت فرنگی سمی می‌گویند که نباید مصرف شوند.

گیاه خرزهره هم که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، حاوی سمومی است که به‌طور واضح کشنده قلب است؛ بنابراین گونه‌های بسیار متنوع گیاهی را به عنوان یک گردشگر ممکن است در اطراف خود ببینید که تصور کنید ضرری ندارند اما طیف وسیعی از آسیب‌رسانی‌های سمی را ایجاد می‌کنند. پس لازم است به سادگی به هرچیزی که در طبیعت می‌بینید، اعتماد نکرده و تفریح خود را با یک آسیب جدی و جبران‌ناپذیر نابود نکنید.

اگر حادثه پیش آمد چه کنیم؟

وقتی با فردی که قربانی حوادث و خطرات شده است، مواجه می‌شویم در درجه اول باید اقدامات احیای اولیه را بلد باشیم که این ساده‌ترین حالت ممکن است. آگاهی از ساده‌ترین اقدامات کمک‌رسانی و امداد می‌تواند تا حد زیادی مهم باشد.

اول به ایمنی خودتان فکر کنید

برای کمک به فردی که آسیب دیده، قبل از هرچیز باید ایمنی خود را به عنوان کمک‌رسان در نظر داشته باشید. اگر تصور می‌کنید که در صورت ورود به منطقه حادثه، ممکن است خودتان آسیب دیده و قربانی دوم باشید، به هیچ عنوان نباید وارد شده و فقط از نیروهای امدادگر یا نیروهای کمکی محلی درخواست کمک کنید. توصیه می‌کنیم زمانی که مارگزیدگی اتفاق می‌افتد، به دنبال گرفتن مار نباشید زیرا این‌کار سبب گزیدگی‌های متعدد دیگر می‌شود یا اگر احساس می‌کنید که هنوز در منطقه حادثه امکان گزیدگی برای خودتان وجود دارد، تا زمانی که ایمنی خودتان محرز نشده، به محل حادثه وارد نشوید. در مورد غرق‌شدگی‌ها هم همین‌طور است؛ فقط زمانی برای نجات وارد آب شوید که اطمینان دارید می‌توانید از عهده این‌کار برآیید وگرنه قربانی بعدی ممکن است خود شما باشید.

کمک بخواهید و وضعیت را بررسی کنید

کمک خواستن و ارزیابی وضعیت فرد قربانی اقدامات بعدی برای مواجهه با افرادی است که دچار حادثه شده‌اند. باید بررسی کنیم که آیا فرد آسیب‌دیده هوشیاری و تنفس دارد یا خیر؟

ممکن است امدادرسانی فوری شامل ماساژ قلب یا تنفس مصنوعی لازم باشد. باید حتما تا زمان رسیدن نیروهای امداد، راه تنفس فرد آسیب‌دیده را باز گذاشته و در صورت داشتن مهارت، ماساژ قلب را هم انجام دهیم. اگر آسیب‌دیدگی خفیف‌تر است و فرد تنفس و هوشیاری دارد، کافی است او را به حالت پهلو خوابانده و مراقب وضعیت بدنی او باشیم.

در زمان گزیدگی چه کنیم؟

باید بدانید برش محل گزیدگی و انجام عمل ساکشن با استفاده از مکیدن توسط دهان در علم امروز دنیا منسوخ شده و دیگر برای اقدام اولیه در مواقع گزیدگی از این روش استفاده نمی‌کنند. در زمان گزیدگی اصلی‌ترین کاری که افراد حاضر در محل برای فرد قربانی گزیدگی می‌توانند انجام دهند این است که اندام آسیب دیده را کمی پایین‌تر از سطح بدن قرار دهند و با یک بانداژ نه چندان محکم ببندند؛ در حدی که نبض رگ پایین‌تر از اندام گزیده شده را احساس کنند. برای مثال اگر ساعد فرد دچار آسیب گزیدگی شده. باید با بانداژ کشی طوری ببندید که نبض قسمت پایین دست را احساس کرده و شریان بسته نشود. به یاد داشته باشید رساندن فرد قربانی به مرکز درمان باید در اولویت قرار گیرد و هرچه سریع‌تر فرد را به بیمارستان یا مرکز درمانی برسانید.

با جعبه کمک‌های اولیه همسفر شوید

اکثر خانواده‌ها برای تفریح و گردش انواع و اقسام خوراکی‌ها و وسایل تفریحی را در نظر می‌گیرند که اصلا هم بد نیست؛ اما لازم است که یک جعبه کوچک کمک‌های اولیه هم برای سفر در نظر بگیرید. این جزء ابتدایی‌ترین اقداماتی است که باید برای پیشگیری یا مواجهه با انواع خطرات در نظر گرفته شود. از آنجا که مهم‌ترین کاری که برای افراد آسیب دیده می‌توان انجام داد، کنترل خونریزی و تنفس مصدوم است؛ بنابراین وسایل مربوط به این کارها را باید همراه داشته باشند؛ وسایلی که بتواند یک خونریزی حاد را کنترل کند

از ضروری‌ترین وسایل است که شامل چند پارچه سفید تمیز و بلند برای بستن محل آسیب دیده، گاز استریل، مواد ضدعفونی‌کننده مثل بتادین، چسب زخم و این نوع وسایل ساده و اولیه است. یکی دیگر از وسایلی که خوب است همراه داشته باشید، وسیله‌ای به نام «آمبوبگ» بوده که یک ماسک تنفس مصنوعی است. به این دلیل که شاید تنفس دهان به دهان را بسیاری از افراد بلد نباشند یا تمایلی به این‌کار نداشته باشند. با استفاده از این وسیله به راحتی می‌توان عملیات احیا را انجام داد. گردنبندهای طبی هم در صورت امکان همراه داشته باشید زیرا در صورت بروز تصادفاتی که ممکن است به ناحیه گردن آسیبی برسد، این گردنبند می‌تواند تا رسیدن نیروهای امداد از فرد آسیب‌دیده حفاظت کند.

مراقب مارها باشید

از دیگر خطراتی که ممکن است در طبیعت به حد زیادی وجود داشته باشد، گزیدگی توسط انواع حشرات یا گونه‌های مختلف مارهاست. توجه داشته باشید حتی در اندک فاصله‌ای از شهرها خصوصا در نواحی گرمسیر، تنوع زیستی مارهای سمی در ایران بسیار زیاد است. در کوهپایه‌های اصلی کشور یعنی البرز و زاگرس انواع افعی‌ها زیست می‌کنند که مواجهه یا گزیدگی این حیوانات و همچنین حشرات برای انسان بسیار خطرناک و حتی گاهی مرگ آور است. این در حالی است که شاهد هستیم مردم نسبت به اقداماتی که در این‌گونه مواقع باید انجام دهند، اطلاعات چندانی ندارند.

بنابراین شاید توصیه خیلی مهم این باشد که اینقدر بی‌محابا به طبیعت اعتماد نکنید. متاسفانه اکثر گردشگران بدون اطلاع ازمنطقه یا حتی یک بررسی ساده محلی را که برای اتراق در نظر گرفته‌اند، چادر یا وسایل خود را پهن می‌کنند که این موضوع احتمال انواع خطر را بسیار بالاتر می‌برد. لازم است افراد حتما مکانی را که می‌خواهند در آنجا تفریح کنند، حداقل با یک بررسی ساده و ابتدایی کنترل کنند؛ خصوصا در مواردی که کودکان همراه خانواده هستند و ممکن است برای بازی یا کنجکاوی، به اطراف محل اتراق هم سرک بکشند. حتما باید به خانواده‌ها بگویم که خطر در همین نزدیکی است و کمی بیشتر مراقب باشید.

بیش از حد کنجکاوی نکنید

به دلیل شناخت نداشتن از انواع مختلف گونه‌های گیاهی و جانوری که در سراسر نقاط ایران وجود دارد و گاهی بسیار شبیه هم هستند، کمی احتیاط کنید. باید بگویم گیاهان زیادی وجود دارند که گونه‌های سمی و غیرسمی آن بسیار شبیه هم بوده و فقط کسانی می‌توانند نوع سمی آن را تشخیص دهند که اطلاعات کافی در این زمینه دارند. رعایت این نکات می‌تواند تا حد زیادی از بروز حوادث ناگوار پیشگیری کند.

گوش به زنگ باشید

همیشه و حتی در کم خطرترین مکان‌ها و وسایل تفریح و گردشگری، حواس‌تان به خطرات ممکن باشد حتی زمانی که می‌خواهید در حاشیه جاده استراحت کوتاهی داشته باشد یا زمانی که قرار است اتراق کوتاه چند ساعته در طبیعت یا کنار رودخانه‌ها داشته باشید و. . . همیشه درنظر بگیرید که ممکن است خطر وجود داشته باشد و بی‌محابا وارد طبیعت نشوید.

سارا میرشجاعی