بهار جدید مذاکرات

مذاکرات ایران و ۱ ۵ در ظرف چند سال گذشته از حالتی ایستا برخوردار شده بود و مذاکرات به خاطر مذاکرات انجام می شد

مذاکرات ایران و ۱+۵ در ظرف چند سال گذشته از حالتی ایستا برخوردار شده بود و مذاکرات به خاطر مذاکرات انجام می‌شد. غرب اراده خود را مستحکم کرده بود که به جای برخورد نظامی از روش تحریم‌های کشنده علیه ایران استفاده کند تا ایران را وادار به تسلیم سازد که موثر واقع نشد. ایران هم که فرهنگ مقاومت را از سال‌های جنگ عراق به‌خوبی یاد گرفته بود در مقابل این روش تهاجمی غرب ایستادگی می‌کرد و هیچ انعطافی در جهت شکستن بن‌بست پیش‌آمده از خود نشان نمی‌داد.

حقیقت این است که اگر یک دولت کارآزموده و مجرب در ایران برسرکار بود و از اقتصاددانان کارشناس استفاده می‌کرد روش تحریم‌های کشنده غرب که یک جنگ تمام‌عیار و ظالمانه به شمار می‌رود نمی‌توانست بنیان اقتصاد ایران را تا این حد مورد هدف قرار دهد ولی دولت ناکارآمد باعث شد غرب از اعمال تحریم‌های خود احساس رضایتمندی کند و مصّر شود که این تحریم‌ها را ادامه دهد و با تبلیغات فراوان آنها را به عنوان مهم‌ترین ابزار در گفت‌وگوهای ۱+۵ در مقابل ایران به‌کار برد. اکنون که دولت جدید آقای دکتر روحانی با راهبرد جدید در سیاست خارجی در انتخابات پیروز شده، قصد دارد فصل نوینی از مذاکرات با ۱+۵ را بگشاید. این فصل نوین از دیدگاه جمهوری اسلامی ایران ضمن تاکید بر حقوق اساسی کشورمان در معاهده عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌یی که مهم‌ترین آن حق غنی‌سازی است، شامل همکاری وسیعی در اعتماد‌سازی بوده و می‌تواند همکاری در تقویت معاهده ان پی تی باشد که نگرانی‌های غرب از اشاعه فناوری هسته‌یی به نقاط دیگر جهان و گروه‌های نامربوط را کاهش دهد. غرب در این مذاکرات به پشتیبانی برداشت مبالغه‌آمیز از اعمال تحریم‌ها ممکن است تصور کند که دست بالا را در اختیار داشته و این ایران است که باید انعطاف نشان دهد. اگر این برداشت وجود خارجی داشته باشد یقینا سوء برداشت و مانعی در راه مذاکرات سازنده خواهد بود.

به‌عبارت دیگر ایران تمایل دارد فصل نوینی از مذاکره با ۱+۵ را به اجرا گذارد ولی نه به این معنا که غرب انتظار امتیاز دهی از ایران برای خود تصور کند. این برداشت مبالغه‌آمیز تا آنجا پیش رفته که شرکت اکثریت مردم در انتخابات و رای به تغییر راهبرد دکتر روحانی و آمادگی جدید و مثبت ایران برای مذاکره سازنده با ۱+۵ را به خاطر اعمال تحریم‌ها دانسته است که با واقعیت تطبیق ندارد. ایران یقینا در مذاکرات جاری، اصول همکاری و تعامل را رعایت خواهد کرد و تلاش می‌کند «مذاکره برای مذاکره» را تبدیل به «مذاکره برای کسب نتیجه» کند اما شرط آن این است که طرف مقابل هم با درک جایگاه جمهوری اسلامی ایران در منطقه و با درک ملاحظات امنیت ملی کشورمان وارد مذاکره‌یی شود که در پایان نتیجه برد – برد را برای طرفین رقم زند. بی‌شک دولت آقای روحانی که از وزرای مجرب و کارآزموده تشکیل شده است با وجود عمق خرابی‌های گسترده در اقتصاد و صنعت که محصول ناکارایی دولت قبلی است، تلاش خواهد کرد در ظرف یک تا دوسال بر بسیاری از خرابی‌ها فائق آمده و وزن اهرم تحریم‌ها را به جایگاه واقعی خود که حدود ۳۰ درصد تخمین زده می‌شود برساند.

در آن صورت این اهرم در دستان ۱+۵ اهرمی کارساز نخواهد بود و ترتیب مذاکرات تغییر خواهد کرد لذا عقلانی چنین است که اکنون که دیدگاه جدید و سازنده‌یی نسبت به همکاری با ۱+۵ در ایران به وجود آمده و تیمی حرفه‌یی و دیپلماتیک مذاکرات را به عهده دارد، غرب به اهرم تحریم‌ها آنقدر تکیه نکند که در بهار مذاکرات، بن‌بست جدیدی به وجود آید. ایران آماده نشان دادن نرمش‌ها و همکاری‌ها از موضع قدرت به‌منظور شکستن بن‌بست مذاکرات است که فرصتی استثنایی برای پیشبرد مذاکره به خاطر صلح در منطقه خاورمیانه و جهان خواهد بود. بدین‌ترتیب باید نشست و نظاره‌گر نخستین دور مذاکره بین ایران و ۱+۵ بود تا قضاوت‌های خود را منطبق با واقعیات صحنه تصحیح کرد. این دور می‌تواند طلیعه همکاری‌های وسیعی برای صلح در منطقه بر اساس برابری ملت‌های خاورمیانه و حقوق‌شان قرار گیرد که یکی از گام‌های اساسی برای نیل به صلح جهانی به‌شمار خواهد رفت.

علـی خـرم

استاد دانشگاه و سفیر و نماینده دایم اسبق در سازمان ملل متحد - ژنو