عروس مرده

یک ضرب المثل ایرانی هست که مادرها به دخترهای دم بخت خویش می گویند ”دخترم الهی هیچ وقت دستت از قبر, بیرون نماند “ این ضرب المثل اشاره ای است به آرزو برای برآورده شدن همهٔ آرزوها طی دوران حیات و طلب نداشتن از دنیا به هنگام مرگ عروس مرده, انیمیشن بلند داستانی دیگری است از تیم برتون فیلمسازی که به خاطر انیمیشن ارزشمند قبلی اش کابوس قبل از کریسمس , یکی از صاحب سبک ترین انیمیشن سازان جهان به شمار می رود

[یک ضرب‌المثل ایرانی هست که مادرها به دخترهای دم‌بخت خویش می‌گویند: ”دخترم الهی هیچ وقت دستت از قبر، بیرون نماند.“ این ضرب‌المثل اشاره‌ای است به آرزو برای برآورده شدن همهٔ آرزوها طی دوران حیات و طلب نداشتن از دنیا به هنگام مرگ.]عروس مرده، انیمیشن بلند داستانی دیگری است از تیم برتون؛ فیلمسازی که به خاطر انیمیشن ارزشمند قبلی‌اش (کابوس قبل از کریسمس)، یکی از صاحب سبک‌ترین انیمیشن‌سازان جهان به شمار می‌رود. شیوه و تکنیک مورد علاقهٔ برتون برای تولید فیلم‌های کارتونی‌اش، شیوهٔ ”ایست - حرکتی“ (Stop - Motion) است. انیمیشن ایست - حرکتی نخستین بار در سال ۱۹۰۷ در فیلم هتل جن‌زده (جی استیوارت بلکتون) مورد استفاده قرار گرفت، اما این ویلیس اوبراین بود که در سال ۱۹۲۵ با فیلم دنیای گمشده و سپس در سال ۱۹۳۳ با خلق کینگ‌کنگ، انیمیشن ایست - حرکتی را به مثابهٔ یک تکنیک افه‌ای به جلو راند. اوبراین سپس مهارت‌های حرفه‌ای خود را به ”ری هری هاوزن“ انتقال داد که این امر منجر به خلق مجموعه‌ای از مخلوق‌های فانتزیک در فیلم‌هائی همچون جیسون و آرگونات‌ها و سریال سندباد شد. عرضهٔ انیمیشن ایست - حرکتی با توجه به فیلم بازگشت جدای و استفاده از تصویرسازی‌های کامپیوتری در دههٔ هشتاد، در آستانهٔ تحول جدی قرار گرفت. حالا تولید افه‌هائی که قبلاً فقط توسط این نوع انیمیشن امکان‌پذیر بود، می‌توانست به‌راحتی توسط کامپیوتر انجام شود. این واقعیت تکنولوژیک در زوال تکنیک سینمایی انیمیشن ایست - حرکتی نقش مهمی داشت.با این وجود انیماتورهائی همچون نیک پارک در انگلستان و هنری سلیک در آمریکا همچنان این نوع از انیمیشن را با خلاقیت‌های فردی خویش زنده و با نشاط نگه داشته‌اند. هنری سلیک و تیم برتون در سال ۱۹۹۳ فیلم انیمیشن کابوس قبل از کریسمس را ارائه کردند که از هر حیث فیلم موفقی بود. از همان زمان انتظار می‌رفت که دنباله‌ای بر این فیلم موفق ساخته شود. البته عروس مرده دنبالهٔ کابوس قبل از کریسمس نیست. اما می‌توان آن را خواهر ناتنی این فیلم لقب داد. همکار کارگردان برتون در عروس مرده، مایک جانسن است که قبلاً به عنوان یک انیماتور زبردست در ساخت فیلم‌های کارتونی کابوس قبل از کریسمس و جیمز و هلوی غول‌پیکر (هنری سلیک، ۱۹۹۶) مشارکت کرده بود. جانی دپ، بازیگر محبوب تیم برتون، در فیلم عروس مرده صدای خود را به کاراکتر ویکتور داده است. پدر و مادر ویکتور (با صدای پال وایت هاوس و تریسی اولمن) افراد ثروتمند و نوکیسه‌ای هستند. آنها تصمیم گرفته‌اند که ترتیب ازدواج پسرشان را با دختری به اسم ویکتوریا (با صدای امیلی واتسون) بدهند. پدر و مادر ویکتوریا (با صدای آلبرت فینی و جون لاملی) اشراف‌زاده‌هایی ورشکسته به شمار می‌روند. آنها امیدوارند که در پی ازدواج دخترشان با ویکتور، به پول قابل توجهی جهت پرداخت بدهی‌ها‌شان دست یابند. در واقع مقدمات ازدواج ویکتور و ویکتوریا توسط والدین‌شان فراهم شده، بدون اینکه این دو همدیگر را دیده باشند. اما زمانی‌که ویکتور و ویکتوریا برای اولین بار همدیگر را می‌بینند بلافاصله دلباختهٔ یکدیگر می‌شوند. ویکتور و ویکتوریا برای تمرین مراسم ازدواج خود به کلیسا می‌روند. آنها باید جملات مربوط به خود را تمرین کنند و به حافظه بسپارند. اما موقعی که نوبت به ویکتور می‌رسد، او جملات مربوط به خود را فراموش می‌کند. ویکتور در پی این اتفاق به بیرون کلیسا می‌رود تا در علفزارهای یک گورستان قدیمی جملات مربوط به مراسم ازدواج‌اش را تمرین کند. ویکتور در حین تمرین، حلقهٔ ازدواج را داخل شاخهٔ کوچک یک گیاه می‌کند. اما این شاخهٔ کوچک در واقع انگشت خشک شدهٔ یک جنازه است که از قبر بیرون آمده است. ویکتور به زودی پی می‌برد که با انجام این کار، عملاً با امیلی (با صدای هلنا بونهم کارتر) یا همان ”عروس مرده“ ازدواج کرده است. امیلی زن جوانی بوده که در آرزوی ازدواج به سر می‌برده. او کمی قبل از آغاز مراسم ازدواج‌اش می‌میرد و به این ترتیب آرزوی ازدواج را با خود به گور می‌برد. اما حالا که ویکتور حلقهٔ ازدواج را اشتباهاً در انگشت اسکلت امیلی کرده، ازدواج وی با ویکتور صورت رسمی و قانونی پیدا کرده. ویکتور در ادامهٔ داستان برای دیدن اقوام عروس، عازم سفری به دنیای زیرزمینی مردگان می‌شود. او در بدو ورود با استقبال گرم ”اسکرپس“، سگ محبوب دوران کودکی‌اش، مواجه می‌شود. اسکلت‌ها که اقوام عروس هستند مراسم رقص و آواز ویژه‌ای را به مناسبت ازدواج امیلی و ویکتور به راه می‌اندازند. از سوی دیگر در دنیای زندگان، پدر و مادر ویکتوریا در پی ناپدید شدن ناگهانی ویکتور، تصمیم گرفته‌اند که دختر خود را به یک آدم پولدار اما رذل، به اسم بارکیس بیترن (با صدای ریچارد ئی. گرانت) بدهند و ... نشانه‌های مضمونی مشترک در اکثر فیلم‌های برتون در عروس مرده نیز خودنمایی می‌کند. مخلوق‌های عجیب و شگفت‌انگیز، تصویرپردازی‌های فانتزیک و موسیقی متن دنی الفمن. ساخت و پرداخت بدون نقص کاراکترها و داستانی که متمرکز و منسجم است، دو ویژگی دیگر فیلم به شمار می‌روند. استفاده از رنگ یک کارکرد مضمونی ویژه در فیلم دارد. دنیای زندگان به‌صورت تقریباً سیاه و سفید - به نشانهٔ ملال و افسردگی موجود در زندگی روزمره - به تصویر کشیده شده است. اما هرگاه قصهٔ فیلم به دنیای مردگان ارتباط می‌یابد، رنگ‌ها روشن‌تر و بانشاط‌تر می‌شود.به باور من، عروس مرده مثل کابوس قبل از کریسمس، قصهٔ دیگری دربارهٔ ”عدم درک شدن از سوی دیگران“ را روایت می‌کند. فیلم با وجودی که قصه‌ای به ظاهر ترسناک را به تصویر کشیده اما اساساً فیلم ترسناکی نیست (درجهٔ فیلم PGاست). با این وجود، برخی مضامین در فیلم وجود دارد که برای مخاطبان کودک و نوجوان چندان قابل فهم نیست. عروس مرده به خاطر جزئیات زیبا و هنرمندانه‌اش و حس‌های عمیق بشری مستتر در آن، و به خاطر دیگر ویژگی‌های موجود در آثار تیم برتون، یکی از بهترین فیلم‌های سینمای آمریکا در سال جاری میلادی است که ارزش تماشا کردن و لذت بردن را دارد.