مگر از نسل من در تئاتر باقی مانده اند

داود رشیدی بازیگر و كارگردان پیشكسوت تئاتر این روزها در دهه هفتاد زندگی اش مشغول بازی در نمایش «زمین مقدس» به كارگردانی ایوب آقاخانی است

داود رشیدی بازیگر و كارگردان پیشكسوت تئاتر این روزها در دهه هفتاد زندگی اش مشغول بازی در نمایش «زمین مقدس» به كارگردانی ایوب آقاخانی است. او پس از سال ها و حضورهای ماندگارش در تلویزیون و سینما هنوز به تئاتر وفادار مانده است و او را یگانه عشق خود معرفی می كند. داود رشیدی متولد تهران، دیپلم كارگردانی و بازیگری را از آكادمی موزیك ژنو و پس از آن كارشناسی علوم سیاسی را از دانشگاه ژنو گرفت. او از دوره جوانی برای تحصیل به اروپا رفت و از سال ۱۹۵۹ تا سال ۱۹۶۳ به طور حرفه ای به عنوان بازیگر در تئاتر Calouge ژنو به مدیریت و كارگردانی «فرانسوا سیمون» كه كارگردان بزرگی بوده و با گروه «ژرژ ولود میلا پیتوئف» Gersgeferalu همكاری كرد. همچنین با كارگردانی با نام «فلیپ مانتا» كه هم اكنون مدیر تئاتر «كلبر ملو» شهر لوزان است، همكاری داشت. همچنین اولین نمایشی كه او در ایران كارگردانی كرد، نمایش «می خواهید با من بازی كنید» نوشته مارسل آشار در سال ۴۳ بود كه در تالار اداره هنرهای دراماتیك كسری روی صحنه رفت.

در سال ۴۵ نیز گروه تئاتر امروز را در اداره تئاتر راه اندازی كرد. با داود رشیدی قبل از اجرای نمایش در تالار قشقایی گفت وگو كردیم.

●● زمین مقدس

● كارگردان: ایوب آقاخانی

● نویسنده: ایوب آقاخانی

● طراح صحنه: لادن سیدكنعانی

● طراح لباس: لادن سیدكنعانی

● موسیقی: ایوب آقاخانی

● طراح پوستر: ارسلان آقاخانی

● منشی صحنه: سعیده نیازخانی، گروه كارگردانی: اصلان شاه ابراهیمی، هومن خدادوست،جلوه های صوتی: فرشاد آذرنیا، عكاس: شكوفه هاشمیان، روابط عمومی: علی هاشمی، طراح نور: مجید ناخدا، اجرای نور: علی اصغر فرخی، طراح چهره پردازی: بهمن صنیعی، اجرای صدا: مهرداد مصلحی

● بازیگران: داود رشیدی، افسانه ماهیان، با همكاری هما روستا، گروه تئاتر معاصر، محل اجرا: تالار قشقایی، زمان اجرا: مرداد و شهریور ۱۳۸۵، ساعت اجرا: ۲۰، مدت اجرا: ۸۰ دقیقه

● خلاصه: «زمین مقدس» در چهار تابلو روایت، مواجهه، مكالمه و مشاجره روی صحنه می رود. این چهار روایت در بستر تاریخ، سیاست، عشق و نوسان های اجتماعی به نمایش گذاشته می شود. در این مسیر چالش و برخورد پدر و دختری پس از سال ها در آن سوی مرزها محوری شكل می دهد كه این مفاهیم در دل آن تعریف می شوند. رازی در میان است، رازی كه رنگ نامكشوف آن رابطه این دو را رنگ آمیزی می كند و فرجامی خاص برای آن دو رقم می زند.

● شما تجربه كارگردانی «حسن كچل» علی حاتمی و نمایشنامه هایی از ساعدی را داشته اید اما از آن پس تا به حال فقط نمایشنامه های خارجی را روی صحنه بردید و یا در آنها بازی داشتید. چرا ارتباط تان با نمایش های ایرانی كم رنگ شده است

▪ نمایشنامه فرنگی و ایرانی برایم فرقی نمی كند. وقتی نمایشنامه ای با مردم امروز ارتباط برقرار كند مسلما برای اجرا هم مناسب است. خیلی از نمایشنامه های فرنگی هستند كه با روحیه و سلیقه ما رابطه برقرار می كنند و خیلی از نمایشنامه های ایرانی هم هستند كه بیشتر فرنگی هستند. نمایشنامه خوب ربطی به تابعیت نمایشنامه نویس ندارد. فقط مهم این است كه چقدر یك نمایش با مردم ارتباط برقرار می كند.

● «زمین مقدس» به شیوه تئاتر ارسطویی نوشته شده است به نظرتان در این حیطه توانسته مواد خام خوبی را در اختیار بازیگرانش قرار بدهد

▪ ببینید اگر این نمایش چنین كاری را نمی توانست انجام دهد، من اصلا بازی نمی كردم و یا وسط تمرین رهایش می كردم. مهم این است كه كارگردان و بازیگر با هم بتوانند ارتباط برقرار كنند. بتوانند با هم دیالوگ داشته باشند و كارگردان بتواند به نحو معقولی نظراتش را اعمال كند چون باید در نهایت او حرف آخر را بزند و بازیگر هم در نهایت باید حرف كارگردان را گوش كند. رابطه من با ایوب آقاخانی خوب بود و حرف های یكدیگر را می فهمیدیم. من خیلی با نظرات ، هدایت و ذهنیت اش موافق بودم. البته چیزهای كوچكی هم بود كه شاید خیلی موافق نبودم. در هر كار این اختلاف ها طبیعی است. در كل سلیقه ا م خیلی از او دور نبود.

● اولین باری كه متن را خواندید، شخصیت مازیار نژاده و خود متن برایتان چه جذابیت هایی داشت كه بازی در آن نمایش را پذیرفتید

▪ من همیشه اولین باری كه نمایشنامه ای را می خوانم، روح كل نمایشنامه را در نظر می گیرم و نه شخصیتی كه قرار است من بازی كنم، چون امكان دارد آن شخصیت، دوست داشتنی و خوب باشد، اما خود نمایشنامه، خوب نباشد یا برعكس. پس در مرحله اول من كلیت نمایش را مدنظر قرار می دهم. «زمین مقدس» هم، نمایشنامه خوبی بود. اجزایش خیلی خوب در كنار هم چیده شده بود و تمام چیزهایی كه در متن مطرح می شد، جوابی برایش وجود داشت. بهتر بگویم مهندسی نمایش درست و بجا بود.

این ویژگی ها خیلی من را شگفت زده كرد. داشتن چنین شناخت دقیقی از نوشتن نمایشنامه از سوی یك نویسنده جوان برایم جالب بود. برای این كه در اكثر متن های ایرانی چنین ویژگی ای دیده نمی شود، یعنی شاید در خیلی از متن ها فكر خوبی وجود داشته باشد، اما دیالوگ هایش خوب نباشند به عبارتی اگر دیالوگ ها حذف شوند و یا جایشان عوض شود، اتفاقی نمی افتد در حالی كه در «زمین مقدس» امكان چنین اتفاقی وجود نداشت، چون آن وقت همه چیز به هم می ریخت. بعد از خواندن متن وقتی با آقاخانی صحبت كردم، متوجه شدم دارای تفكر و ایدئولوژی است و متوجه است كه دارد چه می كند.

در ضمن شخصیت نمایش را خیلی دوست داشتم. مازیار نژاده بسیار به من نزدیك بود. من در خارج تحصیل كرده ام و فعالیت های دانشجویی داشته ام. كم وبیش با مسائل مطرح شده در نمایش، روزگاری دست و پنجه نرم كرده ام. از لحاظ سنی هم با هم شبیه بودیم. فقط شاید تا حدودی من با تفكر آقای نژاده موافق نباشم این كه تهمت هایی كه به او می زنند را با این فلسفه كه «باید صبر و تحمل را زیاد كرد تا خود به خود مسئله حل شود» پذیرا می شود. من شخصا با چنین فلسفه ای موافق نیستم. اما از آن جهت كه شخصیت نژاده یك بعدی تصویر نشده مثلا لجباز نیست خیلی سرزنده و شوخ است و در ضمن، یك انسان روشنفكر و نویسنده است، راه را برای كنار آمدن با شخصیت باز می كرد و در كل باعث می شد كه برایم جالب باشد. خوشبختانه، كارم خوب پیش رفت و باز هم خوشبختانه رسانه ها و مردم تا اینجا نشان دادند كه نظرشان مثبت بوده است.

● شما در صحنه، حضور فیزیكی پررنگی دارید چیزی حدود ۹۰ دقیقه در صحنه بازی می كنید. برای بازیگری در سن شما، چنین حضوری بسیار سخت است. چه كارهایی برای آماده نگه داشتن خودتان در صحنه انجام می دهید

▪ بازیگران هم مثل ورزشكاران از آن جا كه كار سختی را انجام می دهند باید خیلی چیزها را از نظر جسمی و روحی رعایت كنند مثلا مواظب تغذیه و استراحت خود باشند و باید زیاد ورزش كنند. خیلی ها به انرژی كه در صحنه صرف می كنم، اشاره می كنند اما من واقعا صرف انرژی زیادی را احساس نمی كنم چون این كار را خیلی دوست دارم. عاشق تئاتر هستم و برخورد نزدیك با تماشاگر را دوست دارم. به همین دلیل برای من، انجام این پرفورمنس كار لذت بخشی است. اگر در كل بخواهم بگویم، من كار به خصوصی برای آماده نگه داشتن خودم در صحنه انجام نمی دهم، با خنده مثلا دوپینگ نمی كنم برای این كه آن وقت از بازی محروم می شوم. تنها كارهای خاصی كه انجام می دهم این است كه به خاطر علاقه ام به تئاتر سعی می كنم قبل از این كه به تئاترشهر بیایم استراحت كنم و ذهنم را از گرفتاری ها دور كنم.

گفت وگو با داود رشیدی، بازیگر نمایش «زمین مقدس»

نیلوفر رستمی

---