مسمومیت با مونوکسیدکربن

هر ساله با رسیدن فصل سرما و شروع استفاده از سیستم‌های گرمایشی، اخبار مرگ ناشی از گازگرفتگی را در نشریات می‌خوانیم. اما حقیقتا گازگرفتگی چیست؟
استفاده از گاز شهری، گازوئیل …

هر ساله با رسیدن فصل سرما و شروع استفاده از سیستم‌های گرمایشی، اخبار مرگ ناشی از گازگرفتگی را در نشریات می‌خوانیم. اما حقیقتا گازگرفتگی چیست؟

استفاده از گاز شهری، گازوئیل و چوب به عنوان مواد سوختی جهت ایجاد گرما در خانه‌های ما ایرانیان رایج است. در صورتی که این مواد به صورت ناقص بسوزدگازی به نام مونوکسیدکربن تولید می‌کند که عامل گازگرفتگی است. مسمومیت با مونوکسیدکربن شایع‌ترین علت مرگ ناشی از مسمومیت در کشورهای پیشرفته است. این گاز شایع‌ترین علت مرگ مرتبط با آتش‌سوزی هم هست.

گسترش سیستم گاز شهری در ایران و عدم کنترل صحیح بر وسایل گازسوز خانگی، عاملی برای بروز این گاز خطرناک در منازل شده است. گاز مونوکسیدکربن فاقد بو و رنگ است، به همین دلیل افرادی که در معرض این گاز قرار می‌گیرند تا قبل از بروز علائم هیچ اطلاعی از برخورد با آن ندارند. به دلیل مرگ و میر بالا و عدم شناسایی فیزیکی، گاز مونوکسیدکربن به «قاتل خاموش» معروف شده است. مونوکسیدکربن پس از جذب در خون به پروتئین حمل اکسیژن(هموگلوبین) می‌چسبد، ولی براحتی جدا نمی‌شود. این عاملی برای کاهش انتقال اکسیژن توسط هموگلوبین است. کمبود اکسیژن در بافت‌ها و اعضا منجر به بروز علائم مسمومیت می‌شود.

علائم رایج در نوع خفیف مسمومیت شامل سردرد، تهوع، استفراغ، درد عضلانی و گیجی است. این علائم غیر اختصاصی بوده و ممکن است پزشک و بیمار را گمراه کند. در واقع تا زمانی که به آن فکر نشود و دلیلی برای امکان بروز آن نباشد، ممکن است با بیماری‌های عفونی یا گوارشی اشتباه شود. گاهی به دلیل غیراختصاصی بودن و عدم توجه به احتمال بروز این مسمومیت به دلیل بی‌نشان و علامت بودن گاز، بیمار مجددا در محیط آلوده قرار می‌گیرد و ممکن است این بار با مسمومیت شدید مراجعه کند. در موارد شدید مسمومیت، تشنج، حالت کما، توقف قلبی- تنفسی و حتی مرگ ممکن است رخ بدهد. یکی از مشکلات گازگرفتگی بروز علائم عصبی- روانی تاخیری است. این علائم پس از چندین روز بدون علائم بودن بیمار، شروع می‌شوند. بیمار پس از بهبود اولیه، از اختلالات حافظه، بی‌توجهی و حتی اختلالات حسی یا حرکتی در بخشی از بدنش شاکی است.

اولین اقدام تلاش برای رساندن مصدوم به فضای باز و تماس با اورژانس پیش بیمارستانی(۱۱۵) است. معمولا به دلیل عدم دسترسی به درمان اصلی بیماران (اکسیژن درمانی)، لازم است تا رسیدن اورژانس، بیمار در فضای عاری از آلودگی تنفس کند.

تمام بیماران حتی موارد خفیف نیازمند درمان با اکسیژن ۱۰۰ درصد به کمک ماسک‌های مخصوص هستند، به همین دلیل تمامی مصدومان باید به اورژانس منتقل شوند. حتی در مواردی نیاز به استفاده از اکسیژن با فشار بالاست.

دکتر بهروز هاشمی

متخصص طب اورژانس