هوای آلوده در زونکن تصمیم مسئولان

نگاهی به آلودگی هوای تهران و راهکارهای پیش رو

زمانی که آقامحمدخان قاجار تصمیم گرفت تهران را مرکز حکومت خود قرار دهد، روحش هم خبر نداشت در مدت زمانی نه چندان دور تهران با مشکل بزرگی به نام آلودگی هوا روبه رو شود. یکی می گوید تقصیر این چند میلیون ماشین و موتورسیکلتی است که روزانه در سطح شهر تهران تردد می کنند، آن یکی غیر استاندارد بودن خودروهای ساخت داخل، و از رده خارج نشدن خودروهای فرسوده را علت سوزش چشم و تیر کشیدن قلب خود می داند. کارشناس دیگری علت را کارخانجات و مؤسسات صنعتی می داند که در اطراف شهر، تهران را همچون نگینی در آغوش کشیده اند. یکی دیگر می گوید، اگر طرح زوج و فرد خودروها را دائمی و سیستم حمل و نقل عمومی را تقویت کنند و معاینه فنی خودروها را جدی بگیرند، مشکل آلودگی هوا حل میشود.

با تعطیل کردن مدارس و دانشگاه ها و ادارات نمیشود جلوی آلودگی را گرفت. جلسات ستاد مدیریت بحران پایتخت نیز ظاهراً کارساز نیست و دست آخر نیز عده ای هوا را مقصر می دانند! و معتقدند که اگر باد بوزد و بارندگی شود و این هوا تکانی به خودش بدهد ملت یک نفس راحتی خواهند کشید.

● علل آلودگی هوای تهران

نخستین زنگ خطر جدی درباره آلودگی هوای تهران سال۷۴ به صدا درآمد. در آن سال عده ای از کارشناسان محیط زیست درپی نشستی در پارک شهر تهران متنی موسوم به بیانیه، هوای تهران۷۴، منتشر کردند که در آن برای نخستین بار از آلودگی هوای تهران به عنوان یک بحران ملی که راه مقابله با آن عزم ملی است نام برده شد. در سال های پس از آن نیز مطالعات گسترده ای در زمینه منشاء و علل آلودگی هوای تهران انجام شد. درپی این مطالعات، برنامه ای تحت عنوان «برنامه جامع مبارزه با آلودگی هوای تهران» در سال ۱۳۷۹ طراحی و تصویب شد تا طبق این برنامه ظرف مدت ۱۰سال هوای پایتخت به کیفیت سالم و قابل تنفس برسد. این برنامه شامل ۷محور ذیل بود: استانداردسازی خودروهای نو، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، ارتقای حمل ونقل عمومی، بهبود کیفیت سوخت، معاینه فنی خودروها، مدیریت ترافیک و آموزش همگانی در دهمین و آخرین سال اجرای این طرح یعنی سال۸۹ که قرار بود مردم تهران هوای سالمی را تنفس کنند کمیته اضطراری آلودگی هوای تهران، اعلام کرد «به دلیل طولانی شدن هوای آلوده و ناسالم و افزایش میزان آلاینده ها، همه ادارات، نهادها، سازمان ها، بانک ها، مدارس و دانشگاه های تهران در روز چهارشنبه سوم آذرماه تعطیل خواهند بود، این تعطیلی برای روزهای چهارشنبه و پنج شنبه هفته بعد از آن نیز درست به همین علت تکرار شد. حال آیا این پرسش در افکار عمومی مطرح نمی شود که یکی از دلایل اصلی آلودگی هوای تهران تعلل در اجرای قانون بوده است؟

با این حال اگر محور قانون مصوب سال۷۹ از سوی مسئولان امر اجرا می شد، دیگر نیازی نبود پشت سرهم مدارس، ادارات و دانشگاه ها را تعطیل کنیم، در بین علل متعدد آلودگی هوای تهران باید تعلل مسئولان را نیز اضافه کنیم.

● مقصر کیست؟

این روزها همه از آلودگی هوای تهران صحبت می کنند. با مروری به سایت های خبری و پرسه زدن در سطح شهر و گفت وگو با مردمی که از نزدیک با این آلودگی دست و پنجه نرم می کنند، متوجه می شویم پاسخ به این سؤال که چرا هوای تهران آلوده است زیاد کار سختی نیست.

احمد راننده تاکسی که در مسیر آذربایجان، میدان جمهوری کار می کند به گزارشگر کیهان می گوید: «آن قدر ماشین زیاد است که آدم کلافه می شود، معلوم است علت آلودگی هوای تهران، این همه ماشین و موتورسیکلتی است که بی حساب و کتاب در سطح شهر درحال حرکتند، اگر من جای مسئولان بودم، دستور می دادم کسی حق ندارد ماشین تک سرنشین سوار شود.» از او می پرسم این شد راه حل؟ می گوید: «بیشتر از این چیزی به ذهنم نمی رسد شما هم اگر مثل من هر روز از صبح علی الطلوع تا شب در این هوای آلوده و کثیف با انواع و اقسام ذرات معلق که با چشم هم دیده نمی شوند، سرو کله می زدید مختان سوت می کشید.»

تا صحبت از آلودگی هوا می شود، همه نگاه ها به سمت این ۵میلیون موتور و ماشینی می رود که همه روزه در سطح شهر درحال ترددند.

طبق آمارهای ارائه شده از سوی مسئولان ۸۰درصد آلودگی هوای تهران به خاطر تردد ماشین ها و موتورسیکلت ها است. «تقاضا برای خودرو وجود دارد، ما هم طبق قانون عرضه و تقاضا تولید می کنیم.» این جوابی است که خودروسازان می دهند. ولی حبیب الله بوربور رئیس شورای عالی هماهنگی ترافیک شهرهای کشور، تعداد خودروها در تهران را بیش از ۴برابر ظرفیت این شهر می داند و می گوید: «ظرفیت خیابان های پایتخت سالهاست که برای ورود خودروی جدید تمام شده است.»

مسئولان شرکت بازرسی کیفیت استاندارد خودروسازان نیز براین باورند استانداردی که اتومبیل ها در کشورهای اروپایی دارند، استاندارد یورو ۴ است و این استاندارد در کشور ما یورو۲ است که نشان می دهد میزان آلاینده های خودروهای این کشورها نصف و حتی کمتر از خودروهای ایرانی است. خودروها در تهران آلایندگی بالایی دارند که این موضوع به کیفیت تکنولوژی خودروهای داخل و سوختشان مربوط می شود.»

هرچند این مسئولان استانداردهای خودروهای موجود در کشور را یورو۲ اعلام می کنند، اما به گفته مسئولان سازمان محیط زیست تا سال۸۰ خودروهای کشور استاندارد یورو یک را داشته اند و این موضوع در آن زمان بیشترین درصد تخریب محیط زیست تهران را به همراه داشته است.

● نمایندگان در خانه ملت چکار کردند؟

انوشیروان بندپی سخنگوی کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز همین نظر را دارد. وی به گزارشگر کیهان می گوید: «متأسفانه دانش فنی خودروسازان داخل در زمینه بهینه سازی مصرف سوخت و نیز جلوگیری از احتراق ناقص ضعیف است، خودروسازان ما استانداردهای زیست محیطی را درمورد تولید خودروها رعایت نمی کنند. علاوه بر آن مشکل موتورسیکلت ها را نیز داریم که ۸برابر خودروها احتراق ناقص دارند.»

وی ادامه می دهد: «قانونگذار معین کرده هر ساله درصدی از خودروهای فرسوده از رده خارج شوند و به جای آنها، ماشین های با احتراق مناسب جایگزین شود، علاوه بر آن الزام به معاینه فنی خودروها نیز راه حل دیگری بود که پیش بینی شد، ولی متأسفانه جدیتی در اجرا دیده نمی شود. از سال ۱۳۷۴ که قانون آلودگی هوا در مجلس تصویب شد تا سال۸۹ متأسفانه در این ۱۵سال بیشتر حرف زده ایم تا عمل»

بندپی به اقدامات کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره آلودگی هوا اشاره کرده و تأکید می کند: «کمیسیون بهداشت مجلس در خردادماه امسال با حضور همه مسئولان مربوطه که به نوعی درگیر مسأله آلودگی هوای تهران هستند جلسه ای را ترتیب داد که متأسفانه گزارشات ارائه شده قانع کننده نبود. قرار شد آمار کمی و کیفی ارائه شود که تا این لحظه خبری از آن نیست.»

شهریاری عضو دیگر کمیسیون بهداشت مجلس با اشاره به این جلسه به گزارشگر کیهان می گوید: «ما جلسه مفصلی با مسئولان داشتیم که خود وزیر بهداشت و درمان نیز حضور داشتند. در این جلسه مسئولان مربوطه گفتند باتوجه به افزایش تعداد خودروها به صورت سالیانه، فقط وضعیت را جوری نگه داشته ایم که آلودگی هوای تهران بدتر از سال گذشته نشود.»

وی ادامه می دهد «در زمینه آلودگی هوا و کنترل آن خلاء قانونی وجود ندارد در کمیسیون بهداشت مجلس تصمیم گرفته ایم به محض این که بررسی برنامه پنجم توسعه تمام شد؛ وقت بیشتری در این زمینه بگذاریم و جلسات کمیسیون بهداشت با مسئولان دخیل در زمینه آلودگی هوای تهران ادامه خواهد یافت.»

● منابع دیگر آلودگی هوای تهران

براساس اظهارات مسئولان یکی دیگر از منابع آلودگی هوا نیروگاه ها و پالایشگاه های اطراف تهران است. براساس اعلام کارگروه آلودگی هوای تهران، مجموع ذرات معلق تولیدی در نیروگاه ها و پالایشگاه تهران به اندازه ذرات معلقی است که یک میلیون دستگاه خودروی استاندارد تولید می کند.

براساس گزارش همین کارگروه منشاء اصلی تولید ذرات معلق ۲/۵میکرون در سطح شهر که سیستم دفاعی بدن به هیچ وجه در مقابل آن قادر به مقاومت نیست، نیروگاه ها، پالایشگاه ها و نیز کارخانجات سیمان اطراف تهران است.

● فکر دگری باید

تعطیلی چاره ای از سر ناچاریست، مسکن خیلی ضعیفی است که خیلی زود اثر آن از بین می رود. تقریباً اکثر کارشناسان و مسئولان امر و نیز مردم اتفاق نظر دارند این تعطیل کردن ها، تأثیر چندانی در کاهش آلودگی هوای تهران ندارد. از یک راننده تاکسی در مسیر انقلاب، پیچ شمیران می پرسم تعطیلی چه تأثیری در کاهش آلودگی هوای تهران دارد؟ می گوید: «ظاهراً که تأثیر خاصی نداشته است.»

یک خانم خانه دار که کارمند است در پاسخ به همین سؤال به گزارشگر کیهان می گوید: «پسر من دانش آموز است، راستش برای درس پسرم می ترسم مشکل بوجود بیاید تداوم تعطیلی ها باعث می شود تا دانش آموزان از درس و مدرسه عقب بمانند.»

از وی می پرسم پس به جای تعطیل کردن، مسئولان چه کار باید بکنند؟ می گوید، به جای تعطیلی مدارس به دنبال چاره ای اساسی برای این معضل باشند و مثلاً ماشین های فرسوده را از رده خارج کنند، کارخانجات را از شهر تهران دور کنند، معاینه فنی خودروها را با دقت اجرا کنند.»

توسعه حمل ونقل عمومی، ایجاد فضای سبز، افزایش محدوده طرح ترافیک و مجبور کردن خودروسازان به تولید خودروهای با کیفیت نیز راه های دیگری است که شهروندان در گفتگو با گزارشگر کیهان مطرح می کنند.

● تعطیلی پایتخت به زیان اقتصاد کشور است

دکتر الیاس نادران عضو کمیسیون اقتصادی مجلس در پاسخ به این سؤال گزارشگر کیهان که آیا تعطیل کردن روزهای کاری برای کاهش آلودگی هوای تهران راه حل خوبی است یا خیر؟ می گوید: «بدون شک تعطیل کردن ادارات و ارگان های دولتی در تهران به خاطر آلودگی هوا تأثیر منفی در اقتصاد کشور دارد و بیشترین تأثیر منفی را در سیستم بانکی کشور می گذارد.»

وی ادامه می دهد: «پدیده وارونگی هوا، از طریق ساز و کارهای علمی و کارشناسی قابل پیش بینی است و اگر مسئولان بخواهند، می توانند با ارائه راهکارهای مناسب با این معضل برخورد کنند.»

بندپی نایب رئیس کمیسیون بهداشت مجلس نیز در این باره می گوید «با یک بحران مواجه هستیم، حل بحران اراده جدی و قوی می خواهد، الان احساس می شود جدیتی در اجرای قانون وجود ندارد. سالانه ضرر ناشی از آلودگی هوا ۷تا ۸میلیارد دلار است که به اقتصاد کشور تحمیل می شود و طبق پیش بینی ها تا سال ۲۰۱۶ این رقم به ۱۶ میلیارد دلار می رسد.»

رجبعلی خسروآبادی مدیر اتحادیه هتلداران استان تهران درباره ضرر و زیان آلودگی هوای تهران می گوید: «متأسفانه آلودگی هوا در پایتخت، هتل ها و هتل آپارتمان ها را خالی از مسافر و گردشگر کرده است و از این جهت ما متحمل خسارات سنگینی شده ایم.»

محمد نهاوندیان رئیس اتاق بازرگانی هم درباره خسارت ناشی از تعطیل کردن به اقتصاد کشور می گوید: «اگر فردی پیدا بشود که خسارات این تعطیلات را به تولیدکنندگان بدهد، تولیدکنندگان نیز واحدهای خود را تعطیل می کنند، تعطیلی ها، تولید را متوقف می کند ولی هزینه ها را تعطیل نمی کند.»

بدون شک تعطیلی به خاطر آلودگی هوای تهران تأثیرات منفی بسیاری به سیستم اقتصادی کشور و بخش خصوصی وارد می کند و در این مسئله همه کارشناسان اتفاق نظر دارند. از آخرین راه حل هایی که برای برطرف کردن آلودگی هوای تهران ارائه شده است متعلق به معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست کشور است. محمدی زاده در این باره می گوید: «دولت درصدد است با بارور کردن ابرها و تولید باران مصنوعی و نیز با ایجاد تفاوت حرارت میان لایه های بالا و پایین زمین اختلاف دما و تولید باد مصنوعی این مشکل را برطرف کند.» آخرین راه حل تولید باد و باران مصنوعی است، اگر این هم جواب ندهد باید دست نیاز به درگاه حضرت احدیت دراز بکنیم تا با بارش باران و وزش باد طبیعی مشکل آلودگی هوای تهران حل و فصل شود.

محمد امین آبادی