دنیای باورنکردنی ستارگان

شبها آسمان ممکن است پهنه ای از ستارگان کاملا شبیه هم به نظر برسد. اما درواقع میلیاردها ستاره ای که کائنات را تشکیل داده اند با هم تفاوت داشته و مملو از شگفتی های مسحور کننده است. …

شبها آسمان ممکن است پهنه ای از ستارگان کاملا شبیه هم به نظر برسد. اما درواقع میلیاردها ستاره ای که کائنات را تشکیل داده اند با هم تفاوت داشته و مملو از شگفتی های مسحور کننده است. با بررسی پدیده های کهکشانی، از آتش بازیهای اختری به خاطر انفجار ابرنواخترها (ابرنواختر ستاره دارای نور متغیری است که روشنی اش صد میلیون برابر خورشید است.) گرفته تا چاله های سیاه که قابل مشاهده نیستند، منجمان به تدریج درمی یابند که ستارگان چه فعل و انفعالاتی داشته و چه خواصی آنها را از دیگر ستارگان متمایز می سازد. با این حال بسیاری از اسرار ستارگان همچنان حل نشده باقی مانده است.

۱) الماس های آسمان

زمانی که سوخت هسته ای ستاره ای به بزرگی خورشید ما به اتمام می رسد، پوست اندازی کرده و از آن ستاره تنها هسته بسیار داغی به نام کوتوله سفید باقی می ماند. دانشمندان پیش بینی کرده بودند که در زیر پوسته کوتوله های سفید که حدود ۵۰ کیلومتر ضخامت دارد کربن متبلور و اکسیژن وجود داشته باشد، یعنی درست مانند الماس. آنها در سال‌۲۰۰۴ دریافتند که یک کوتوله سفید در حوالی صورت فلکی سنتاروس متشکل از کربن متبلوری به وزن پنج میلیون تریلیارد، تریلیارد پوند است. اگر بخواهیم به زبان جواهر فروشان صحبت کنیم، این مقدار یعنی الماسی به وزن ۱۰ میلیارد، تریلیارد، تریلیارد قیراط !

۲) اجساد اختری

در نجوم به ستارگان متراکم نوترونی مگنتار گفته می شود. مگنتارها نوعی اجرام ستاره مانند دارای میدان مغناطیسی فوق العاده قوی هستند. نیروی میدان مغناطیسی این اجساد اختری، میلیاردها برابر از هر آهن ربایی در روی کره زمین قوی تر است. آنها هر ۱۰ ثانیه یک بار پرتوهایی از اشعه ایکس بیرون می دهند که هر از گاهی همراه با پرتوهای گاما است. در سال ۱۹۷۹ میلادی نور این اجساد اختری برای اولین بار از روی زمین رصد شد و تا سال ۱۹۹۸ به عنوان نوعی ستاره بخصوص طبقه بندی نشده بود. ماجرای کشف وجود این اجرام آسمانی از این قرار است که در سال ۱۹۷۹، نه فضا پیما انتشار انرژی از محل استقرار بقایای یک ابرنواختر به نام ۴۹N را رصد کردند. میزان انرژی رها شده ای که آن فضا پیماها ثبت کردند برابر با مقدار انرژی ای بود که خورشید ما می تواند در ۱۰۰۰ سال تولید و منتشر کند.

۳) قرارگاههای نزدیک به هم

خوشه های اختری متشکل از ستاره هایی هستند که در یک زمان بوجود می آیند. برخی از این خوشه‌ها دارای دهها ستاره و برخی دیگر دارای میلیونها‌ستاره هستند. برخی از خوشه های اختری، مانند خوشه اختری معروف “پلیادس” واقع در صورت فلکی “تاوروس” را می توان با چشم غیر مسلح مشاهده کرد. ستاره ها معمولا در منطقه ای از گیتی و نزدیک به هم اقامت می گزینند اما اینکه چرا با هم مانده و تشکیل این خوشه ها را می دهند هنوز یک راز است.

۴) غرولندهای اختری

تصور دانشمندان این است که ستاره لرزه معمولا به خاطر کنده شدن سطح ستاره های نوترونی روی می دهد که بسیار شبیه زمین لرزه های کره زمین است. در سال ۱۹۹۹ ستاره شناسان این انفجارها را عامل تابش اشعه های گاما و ایکسی تشخیص دادند که از ستاره های نوترونی منتشر می شود. پیش بینی زمان وقوع این انفجارهای قوی هنوز ممکن نشده است. اخیرا جان میدلدیچ، از آزمایشگاه ملی لس آلاموس آمریکا و گروهش دریافتند که فاصله زمانی وقوع انفجار بعدی در نوع خاصی از ستاره های نوترونی دوار به نام پالسار - یا تب اختر- با شدت انفجار قبلی رابطه مستقیم دارد.

۵) ابرستاره ها

ستاره های نوترونی در اثر انفجار ابرنواختر ها زاده می شوندکه باعث فشرده شدن هسته ستاره در حال مرگ (دارای جرمی بزرگتر از جرم خورشید‌ما) می شود. در اثر آن فشردگی هسته ستاره به اندازه کره ای می شود که قطر آن به اندازه یک شهر کوچک است. به لحاظ شدت تراکم جرم، ستاره های نوترونی بعد از چاله های فضایی، در مقام دوم متراکم ترین اجرام فضایی قرار دارند. در سال ۲۰۰۵ دانشمندان ناسا منبع انتشار ناگهانی گاما که نوری به اندازه ۱۰۰ هزار تریلیارد خورشید تولید می کند را کشف کرده و معمایی ۳۵ ساله را حل کردند: زمانی که دو ستاره نوترونی با سرعتی معادل دهها هزار کیلومتر در ثانیه با هم برخورد می کنند، از خود آتشی از اشعه های گاما منتشر می سازند.

ترجمه:مریم حسین آبادی