پژوهش, تولید علم و پیابند

و اگر گویی شعر را معنی آن است که قایلش خواست و دیگران معنی دیگر وضع می کنند از خود

و اگر گویی شعر را معنی آن است که قایلش خواست و دیگران معنی دیگر وضع می‌کنند از خود. این هم چنانست که کسی گوید: صورت آیینه صورت روی صیقل است که اول آن صورت نمود و این معنی را تحقیق و غموضی هست که اگر در شرح آن آویزم از مقصود بازمانم.» / عین‌القضات همدانی ـ تمهیدات./

نشریه تخصصی صحنه نوبت انتشارش از «ماه» به «فصل» بدل شد و به این ترتیب تنها ماهنامة تخصصی تئاتر فصلنامه شد. امروزه جدیدترین یافته‌های علمی را بیشتر در مجلات تخصصی می‌توان یافت. کمتر رشته تخصصی در دنیا وجود دارد که نشریه یا نشریات خاص خود را منتشر نکند و کمتر پژوهشگری را می‌توان بی‌نیاز از مطالعه مستمر نشریه‌های تخصصی رشته خویش تصور کرد. در نشریه تخصصی رویکرد پژوهشی برجسته‌تر است. اما بدیهی است که در برنامه کوتاه‌مدت خود به اهداف نهایی نخواهد رسید. مخاطب یک نشریه تخصصی، اهل فن، دانشجویان، پژوهشگران و محققان و اساتید و هنرمندان آن رشته خاص هستند.

بر اساس یافته‌های بسیاری از مطالعات استنادی و پژوهش‌های خارجی و داخلی، نشریات تخصصی درصد عمده‌ای از استنادهای مورد استفاده در آثار پژوهشی همانند پایان‌نامه‌ها، طرح‌های پژوهشی و مقالات را تشکیل می‌دهد. به‌ عبارت دیگر،‌ پژوهش‌ها و تولید علم تا اندازه‌ زیادی متکی بر اطلاعات و دانش مندرج در نشریه‌های تخصصی است. از سویی دیگر نتایج بیشترین پژوهش‌ها به ‌صورت مقاله و به منظور اشاعه سریع یافته‌ها و نتایج علمی در نشریه‌های تخصصی انتشار می‌یابد. در یک نشریه تخصصی بخش در خور‌ توجهی از نقدها، مرورها و بررسی‌ها و گفت‌وگوهای تخصصی بنیادین و نظری ارائه می‌شوند. به ‌طور معمول دانشگاه‌ها، انجمن‌های حرفه‌ای، نهادهای آموزشی آزاد، گروه‌ها و هنرمندان... از مخاطبان خاص یک نشریه تخصصی هستند.

با عنایت به اینکه یک نشریه تخصصی از منابع اطلاعاتی و علمی بسیار مهم در دنیا محسوب می‌شود بی‌تردید ناشران آن، پشتوانه مادی، معنوی و نرم‌افزاری و سخت‌افزاری بسیار خوبی را در اختیار هیئت‌ علمی آن نشریه قرار می‌دهند. هر نشریه تخصصی حرفه‌ای از کادری ورزیده و خُبره بهره‌مند است و برنامه مدوّن کوتاه‌مدت، میان‌مدت، بلندمدت دارد که در آن «هدف» نشریه بر هدف کلی سازمان انطباق یافته است. با توجه به ضعف تئوریک در دنیای تئاتر این مقطع مکانی و زمانی و ضعف مضاعف مادی در این حیطه و نگاه ترجمه‌زدة اهل فن، کار در این عرصه بسیار دشوار می‌نماید و بدیهی است که سطح توقع باید همسان با سطح امکانات باشد. اما مخاطب اصولاً به این امور نظری ندارد! به همین جهت صاحبان یک نشریه تخصصی تلاش می‌کنند در جهادی ایثارگرانه به اهداف خود برسند.

از منظر تاریخی نشریه چاپی تقریباً مدتی پس از اختراع چاپ به ‌وجود آمد، ولی نشریه غیر چاپی بسیار پیش از آن در قرن پنجم قبل از میلاد در روم باستان وجود داشته است و گروهی اخبار روزانه را از این طریق برای افراد خارج از پایتخت می‌فرستادند. لغت‌نامة دهخدا (مدخل «روزنامه») قدیمی‌ترین نشریه‌ای که در تایخ نامی از آن به چشم می‌خورد، روزنامه رسمی مصر باستان بوده که مربوط به ١٧٠٠ سال قبل از میلاد است. در همان زمان در چین نیز روزنامه‌ای به نام چینگ پائو۱ منتشر می‌شده است. در سال ٦٠ پیش از میلاد، ژولیوس ‌سزار فرمان تهیه یک روزنامه دست‌نویس را صادر کرد که در تاریخ از این روزنامه به نام‌های اکتادیورنا۲ و اکتاپابلی‌کا۳ و اکتاپاپیوسی۴ یاد شده است.

اما اولین نشریه چاپی در سال ۱۶۰۹ میلادی در شهر «اگزبورگ۵» آلمان به نام Retation der zeitung Avisa منتشر شد. از ۱۶۰۹ تا به‌ امروز و از نیمه دوم قرن بیستم که کامپیوتر به منزله یکی از تأثیرگذارترین عناصر ابزاری جهت تسهیل فرایند انتشار نشریه از جهات مختلف محسوب می‌شود، هرگز نشریه چاپی جایگاه خود را از دست نداده و از اهمیت آن کاسته نشد. با توجه به سرعت اینترنت در انتشار اخبار حتی روزنامه هنوز جایگاه بالایی در میان مخاطبان دارند. با این دیدگاه مشخص است که یک نشریه تخصصی چه جایگاه بالایی در تولید و نشر تئوری و نقد دارد. و این ‌گونه تحت عنوان نشریه ادواری یا «پیایند» شناخته شده است. نشریه ادواری یا پیایند نشریه‌ای است شامل مجموعه‌ای از مطالب که با عنوان و خط مشی مشخص به قصد تداوم انتشار و در شماره‌های متوالی چاپ و توزیع می‌گردد.

در منابع انگلیسی نشریه‌های ادواری تحت دو واژه‌ کلی آورده شده است: یکی Beriais و دیگری Periodicals. اولی را «پیایندها» و دومی را «ادواری‌ها» ترجمه‌ کرده‌اند. گاهی نیز این دو مفهوم یکسان تلقی شده است. «پیایندها» مفهوم کلی‌تری از «ادواری‌ها» دارند که «صحنه» در این‌ گونة خاص جای می‌گیرد. پیایندها را می‌توان بر اساس فاصله انتشار شماره‌های پی‌درپی آن‌ها به انواع گوناگونی تقسیم کرد.

پیش از این صحنه در نوع «ماهنامه۶» ارائه می‌شد و در حال حاضر به شکل «فصلنامه۷» منتشر خواهد شد. در این شکل انتشار و با عنایت به اینکه به زمینه‌های مختلف حوزة تئاتر پرداخته و مقالاتی در آن ارائه خواهد شد باید از سطح علمی نسبتاً بالایی برخوردار باشد. با توجه به امکانات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری که در اختیار ما قرار دارد تمام تلاش خود را به کار خواهیم برد تا بتوانیم به تعریف پیایندها پایبند بمانیم. بد نیست مخاطبان ما مطلع باشند که کلیه مراحل آماده‌سازی این نشریه تخصصی قبل از صفحه‌بندی فقط در یک اتاق محدود با یک کامپیوتر قدیمی مهیا می‌شود. و با این محدودیت‌ها به اعتراف دوست و دشمن و اهل فن و نظر ماهنامة صحنه یکی از تخصصی‌ترین و تأمل‌پذیر‌ترین نشریات تئاتری بوده است.

بی‌شک توقعی که مخاطبان از فصلنامة ما خواهند داشت حداقل در همین محدوده است. ما در برنامه کوتاه‌مدت خود به تولید نظریه نخواهیم پرداخت. اما تلاش می‌کنیم همچنان به‌ عنوان منبع معتبر برای اهل فن باقی ‌بمانیم. یک نشریه تخصصی بیشتر در «سفیدخوانی» آن مطرح است. آن چنان که در مطلع کلام آوردیم این معنی را تحقیق و غموضی هست که اگر در شرح آن آویزم از مقصود بازمانم. در گام اول ما هدف خود را در کوتاه‌مدت مشخص کردیم.

بی‌تردید در صراطی که پیش خواهیم رفت، نقص و کاستی‌هایی خواهیم داشت و این بر شماست که با بزرگواری و نقد و انتقاد و رهنمودهای خود ما را در راهی که قرار است برویم همراهی و هدایت کنید. از پروردگار یکتا می‌خواهیم که پشتیبان ما باشد و ما را از خطا مصون بدارد. ما آنچه در توان و امکان داریم، در طَبَق اخلاص به میهمانی شما خواهیم آورد؛ بدیهی است که در عمل مشخص خواهد شد که تا چه پایه مقبول خواهد افتاد. امید که در این راه دشوار از همدلی شما برخوردار باشیم. پیروز و سبز بمانید.

والسلام

پی‌نوشت:

۱. cheng pao

۲. Actadiurna

۳. Actapublica

۴. Actapapius

۵. Augsburg

۶. Monthy

۷. Quaraterly