حلقه های زنجیره نشر

از لحظه ای که طرح یا ایده ای به ذهن یک آهنگساز الهام می شود تا زمانی که آن اثر خلق, منتشر و به دست مخاطبش می رسد, مراحل زیادی طی می شود

از لحظه‌ای که طرح یا ایده‌ای به ذهن یک آهنگساز الهام می‌شود تا زمانی که آن اثر خلق، منتشر و به دست مخاطبش می‌رسد، ‏مراحل زیادی طی می‌شود. در این زنجیره، نقش‌هایی بسیار کلیدی وجود دارند که غالباً دیده نمی‌شوند و مخاطبان یا وظیفه‌ی ‏آنها را به درستی نمی‌دانند و یا سمت و القاب آنها را به اشتباه می‌شناسند. در اینجا سعی داریم تا بصورت فشرده به معرفی ‏این ارکان بپردازیم، هرچند که در دنیای واقعی بسیاری از نقش‌های زیر را شخصیت‌های حقیقی یا حقوقی یکسانی بر عهده ‏دارند.

۱) آهنگساز/ مولف ‏‎(Composer)‎

یک اثر هنری توسط هنرمندی مستقل یا هنرمندانی در قالب یک گروه ‏‎(Band/Ensemble)‎‏ خلق می‌شود. آهنگساز ‏چارچوب و بدنه‌ی اصلی یک اثر موسیقایی را خلق می‌کند. خالق اثر لزوماً در اجرای اثر نقش ندارد.‏

۲) سراینده‌ی متون آوازی ‏‎(Author/Lyric Writer)‎

در بسیاری از آثار آوازی از متون موجود استفاده می شود (مثل اشعار شعرا، متون مذهبی، متون غیرمدهبی، روایات و...) اما ‏بخش بزرگی از آثار موسیقایی دارای متونی مستقل یا ملهم از متونی دیگر است که توسط سراینده یا سرایندگان نوشته یا ‏بازنویسی می‌شود. ‏

۳) تنظیم‌کننده ‏‎(Arranger)‎

تنظیم‌کننده یک اثر کسی است که یک ایده‌ی موسیقایی خلق شده را به اثری قابل اجرا تبدیل می‌کند (اعم از سازبندی، رنگ ‏آمیزی موسیقایی اثر و ...).‏

۴) نوازندگان ‏‎(Instrumentalists)‎

این هنرمندان که لزوماً آهنگساز نیستند، متخصص در نواختن ساز هستند و جهت اجرای اثر ساخته و تنظیم شده مورد استفاده ‏قرار می‌گیرند.‏

۵۰ خوانندگان ‏‎(Vocalists)‎

هنرمند یا هنرمندانی که متون سروده شده برای یک اثر را بر اساس تنظیم‌های انجام شده می‌خوانند. خواننده لزوماً صاحب اثر ‏نیست بلکه می‌تواند تنها مجری هنری بخشی از یک اثر موسیقایی ساخته شده باشد.‏

۶) مدیر صدابرداری و ناظران ضبط‏‎ (Sound Engineers)‎‏ ‏

تیم استودیویی و صدابرداری یک اثر از حلقه های بسیار کلیدی تولید یک اثر موسیقایی به‌شمار‌ می‌روند و عموماً خود دانش ‏موسیقی را در حد مطلوب دارند. آنچه در ذهن آهنگساز متبلور و توسط سراینده، تنظیم‌کننده و نهایتاً نوازندگان و خوانندگان ‏اجرا خواهد شد، به دست تیم صدابرداری به اثری شنیداری تبدیل می‌شود. نحوه‌ی ضبط، میکروفون گذاری، کیفیت ضبط، ‏کیفیت اجرا، اپراتوری ضبط و ... جملگی بر عهده‌ی این گروه است.‏

۷) تدوین گر‏‎ ‎صدا ‏‎(Sound Editor)‎

تدوین‌گر صدا در موسیقی همانند صداگذار در سینما نقشی حیاتی در روند کار دارد. تدوین‌گران در دنیای پیشرفته‌ی موسیقی ‏حتی بدون حضور آهنگساز و تنظیم‌کننده (اما بر اساس آنچه ساخته شده است) به ویرایش و تدوین اثر ضبط شده می‌پردازند. ‏از اصلاح کیفیت صدای سازهای ضبط شده تا تنظیم سطح و مجاری صوتی صداها ‏‎(Panning)‎‏ در کانال‌های مختلف پخش ‏صدا، تعیین شدت و نقش هر ساز یا آواز نسبت به دیگر سازها و آوازها، جلوه‌های صوتی اضافه شده به اثر، پالایش صداها و ‏‏.... از جمله تخصص های تدوینگران است

۸) تهیه‌کننده ‏‎(Producer)‎

تهیه کننده به طور عام به شخص یا اشخاصی اتلاق می‌شود که سرمایه‌ی لازم جهت تولید یک اثر موسیقایی را بر عهده دارند ‏‏(از دستمزد آهنگساز و ترانه‌سرا گرفته تا نوازندگان، هزینه‌های ضبط، تدوین و ...). اما تهیه‌کننده نقش‌های بسیار مهمتری نیز ‏دارد که عموماً مورد توجه قرار نمی‌گیرد. تهیه‌کنندگان گاه سفارش دهنده‌ی یک اثر یا طرح نیز هستند. آنها با توجه به شناخت ‏بازار و رفتار مخاطب حتی در خلق یک اثر هنری، در حکم یک مشاور برای عوامل هنری اثر نیز ایفای نقش می‌کنند.

‏تهیه‌کنندگان بزرگ صرف‌نظر از سرمایه‌ای که در اختیار یک اثر قرار می‌دهند، در تطبیق‌ دادن اثر با ذایقه‌ی مخاطب، فراهم ‏ساختن شرایط روانی و فیزیکی مناسب جهت آهنگسازی و اجرا، بازاریابی اثر و شناسایی تولید‌کننده یا ناشر مناسب و ... نقش ‏موثری دارند. البته در بسیاری از مواقع دعوای میان تهیه‌کننده و هنرمند تمام شدنی به نظر نمی‌رسد و بسیاری هنرمندان اثر ‏تولید شده‌شان را متفاوت با آنچه خود در نظر داشته‌اند می‌دانند و محصول را به عبارتی آرایش شده توسط تهیه‌کننده ‏‎(Customized)‎‏ تلقی می‌کنند.‏

۹) تولیدکننده‌ی اثر ‏‎(Recording Label)‎

تولید‌کننده که عموماً در کشور ما با تهیه‌کننده اثر اشتباه گرفته می‌شود، سازمانی است که اثر تهیه و تولید شده را طی قراردادی ‏از تهیه‌کننده خریداری کرده و به‌صورت رسانه‌ای قابل توزیع (کاست، لوح فشرده، صفحه‌ی وینیل و...) آماده‌سازی می‌کند. ‏ناشر از زمان در اختیار گرفتن نسخه‌ی اصل اثر نسبت به تولید انبوه آن با معیارهای خود (گرافیک، تیراژ، نوع بسته‌بندی و ...) ‏اقدام می‌کند. ناشر عموماً وظیفه‌ی انجام تبلیغات برای معرفی اثر را نیز بر عهده دارد.‏

۱۰) ناشر ‏‎(Publisher)‎

این موجودیت به علت نبود زیرساخت قانونی کپی‌رایت در کشورمان اصولاً وجود ندارد و همان تولیدکننده تلقی می‌شود. ‏ناشر شخصیتی است که به وکالت دست‌اندرکاران هنری اثر (آهنگساز، تنظیم‌کننده، ترانه‌سرا، خواننده و ...) یا تهیه‌کننده، ‏صاحب حقوق و منافع مادی عمومی اثر ‏‎(Public Rights)‎‏ است. این اشخاص یا سازمان‌ها با ثبت اثر در مراجع قانونی، ‏پیگیر جمع‌آوری حقوق مادی پخش شده‌ی آثار از طریق رسانه‌ها یا اماکن عمومی هستند. ‏

۱۱) توزیع‌کننده ‏‎(Distributor)‎

توزیع‌کننده طی تفاهم با تولید‌کننده‌ی اثر اقدام به پخش گسترده‌ی محصول موسیقایی در مراکز فروش محصولات صوتی ‏می‌نماید.‏

۱۲) فروشنده نهایی ‏‎(Outlets)‎

فروشگاه‌ها یا مراکزی فیزیک و الکترونیکی (اینترنتی) که عرضه‌ی آثار به مشتری نهایی را بر عهده دارند.‏

۱۳) پخش کنندگان عمومی ‏‎(Public Broadcasters)‎

ایستگاه‌های رادیویی و تلویزیونی، اماکن عمومی و ... که با در نظر گرفتن حقوق پخش عمومی آثار، آنها را به گوش مخاطبان ‏خود می‌رسانند. این مقوله‌ای است که در ایران ضوابط مشخصی برای آن وجود ندارد.‏

۱۴) سازمان‌های حامی حقوق مدنی و معنوی ‏‎(Copyright Institutions)‎

سازمان‌های حامی کپی‌رایت، نهادهای قانونی جهت احقاق حق دست‌اندرکاران آثار هستند. ناشر یک اثر ‏‎(Publisher)‎‏ جهت ‏جمع‌آوری حقوق موکلین خود از این مجاری اقدام می‌کند. صرفنظر از کلیه حقوق بدیهی که اینگونه موسسات نسبت به جمع ‏آوری و پرداخت آن به اشخاص ذیمدخل اقدام می کنند، موسسات حامی حقوق خزانه جمع آوری حقوق جنبی ‏‎(Neighboring Rights)‎‏ نیز هستند.

حقوق جنبی منافعی است که پس از جمع آوری، بطور مساوی به کلیه‌ی اعضای ‏واجد شرایط این سازمان‌ها پرداخت می‌شود و ارتباطی به میزان محبوبیت یا فروش آثار ندارد. مهم‌ترین آن عوارض و ‏مالیات‌های کسر شده از تجارت ادواتی است که قابلیت ضبط موسیقی بر روی آنها وجود دارد، مثل ‏CD‏ یا نوار خام، ‏دستگاه‌های پخش موسیقی، دستگاه‌های پخش دیجیتالی فایل‌های موسیقی مثل ‏MP۳ Player‎‏‌ها و حتی کارت‌های حافظه‌ی ‏USB‏! که اخیراٌ به این فهرست اضافه شده‌اند....‏

رامین صدیقی