امیر خسرو دهلوی مبتكر سبک های جدید آوازی واحیا کننده بسیاری از سبک های قدیمی است

استاد داریوش سالاری سال ۱۳۲۹ در شهرستان آبادان چشم بر جهان گشود وی بیش از بیست سال است که بصورت حرفه ای سنتور می سازد

استاد داریوش سالاری سال ۱۳۲۹ در شهرستان آبادان چشم بر جهان گشود.وی بیش از بیست سال است که بصورت حرفه ای سنتور می سازد و با اساتید بزرگ موسیقی ایران زمین همچون استاد محمد رضا شجریان ، و نوازندگان توانایی چون استاد پرویز مشکاتیان ، استاد پشنگ کامکار و استاد اردوان کامکار همکاری داشته است. طنین سازش گوش هزاران هزار آشنای موسیقی را به نوازش درآورده است و نزدیک به پانزده هزار سنتور نه تنها تراشه ی کالبدشان را بلکه لطافت و زیبایی روح و روانشان را از دستان هنرمند این سازنده ی توانای ایرانی گرفته اند.

داریوش سالاری تحصیلات آکادمیک خود را در کشور هند به پایان رسانده است و در نواختن سی تار تبحر خاصی دارد.وی مبتکر سنتور های دوطرفه ، سنتور بیسکویتی ، روش های پل گذاری جدید و استفاده از چسب های رزین دار به جای سریشوم های حیوانی در ساخت سنتور است و تلاش های ارزشمندش در این زمینه موجب رشد و پیشرفت هنر سنتور سازی در ایران شده است.

سنتور یا بهتر بگویم شاهانتور قدمتی ۶۰۰ ساله دارد و مصادف با جایگزینی سیم فلزی به جای روده و ابریشم توسط امیر خسرو دهلوی در شمال هندوستان ساخته شد.امیر خسرو دهلوی (۷۲۵-۶۷۴ ه.ق) مبتکر سبک های جدید آوازی و احیا کننده بسیاری از سبک های قدیمی است که بخاطر نیاز به سه اکتاو صدا در سبک های جدید، سیم فلزی را جایگزین روده و ابریشم کرد. روده و ابریشم عمدتا در سازهایی همچون چنگ ایستاده، چنگ خوابیده، چنگ نشسته، تنبور، تنبورا، تنبورک، تنورین، سارنج یا سارنگی و سه تار پارسی که امروز به آن کمانچه می گویند، به کار می رفت.

سازهای زخمه ای چون تنبور و تار ۲ تا ۲.۵ اکتاو صدا داشتند و با اضافه شدن سیم فلزی این سازها قادر به ایجاد سه اکتاو صدا بودند. پادشاهان ایرانی در این دوره در شمال هندوستان حکومت می کردند و امیر خسرو دهلوی که دوره سلطنت پنج پادشاه را دیده است سازهای مختلفی را ابداع کرد، از جمله شاهانتور. منظور از تور،تور ماهیگیری است و صدا، صدای برخورد امواج دریا به صخره هاست و شکل ساز چون کشتی است. دهلوی از مهره های سرباز شطرنج بعنوان خرک استفاده کرد و سیم فلزی را در ضخامت ۰.۵۰ میلیمتر و حتا بیشتر روی ساز قرار می داد و از گوشی های فلزی استفاده کرد و از مضراب های شبیه خنجر برای سنتور نوازی بهره می برد.

سازهایی چون سی تار، سه تار، سارنگی، سارود یا شهرود، شور بهار، شور شیرینگر، دلربا، در زمان امیر خسرو دهلوی تکامل یافت و با اضافه شدن سیم فلزی سبک های آوازی چون غزل، ترانه، دروپات و قوالی به اوج خود رسید. پس از امیر خسرو دهلوی این سازها توسط ترک های سلجوقی به مناطق مختلف جهان برده شدند و بنا به شرایط اقلیمی آن منطقه تکامل یافتند.

برای مثال وقتی ترک ها چین را تصرف کردند، سنتور را به آن جا بردند و چینی ها آن را یانگ چین به معنای ساز غریبه نام دادند.

ترک های سلجوقی با تصرف بغداد و حمله به اروپا سنتور را به آن مناطق بردند و در اروپا با نام های دالسیمر یا سیمبالون تغییر نام داد و در طول زمان با تکامل خاص محیطی آن منطقه با سنتور امروزی در ایران متفاوت شد. سنتور حتا به کشورهایی چون روسیه و مصر و ترکیه برده شد و به ایران هم آمد. در ایران تا زمان قاجاریه هیچ سازی سیم فلزی نداشت و حسن سنتور خان با عزیمت به دربار پادشاهان کشمیر سنتور فرا گرفت و آن را به دربار قاجار آورد. بدین صورت سنتور نوازی به محمد صادق خان انتقال یافت و سماع حضور سپس حبیب سماعی و دیگر اساتید، سنتور یاد گرفتند.

با توضیح تاریخچه سنتور، بد نیست که اشاره ای به تاریخچه سنتور سازی در ایران بکنید و برای ما از سازنده های مجرب آن دوران بگویید.

تا قبل از حبیب سماعی تقریبا عموم سنتور ها از هندوستان آورده می شد ولی با آمدن برق به تهران و بعد از حبیب سماعی با کمک سازنده های ارمنی و کلیمی و با بهره گرفتن از سیم فلزی صنعت مخابرات و صنعت فنر سازی، سنتور در ایران ساخته شد. در زمان حبیب سماعی اکثر سازنده ها ارمنی یا کلیمی بودند.

با قلع و قمع آتاترک، ارامنه به ایران آمدند و در جلفای اصفهان ساکن شدند و با پرورش شاگردان کلیمی نقش مهمی در ساز سازی این کشور ایفا کردند.مهاجرت ارامنه به تهران موجب شکوفایی این هنر در پایتخت شد و سازنده های ماهری چون ملکوم، آمبارسون، مارکار، خاچیک، یحیی، جعفر ظهور کردند و این اساتید تغییرات اساسی و بجایی را در ساز های متفاوت دادند و از جمله تار قفقازی را به تار تهرانی تبدیل کردند و تاری که قبلا به روی سینه گذاشته می شد با ایجاد تغییراتی در کاسه، بر روی زانو قرار گرفت.

سنتور رفته رفته با مشورت و کمک سازنده های ارامنه به شکل سل کوک یا راست کوک برای مردان و چپ کوک یا لا کوک برای زنان ساخته شد و سنتور های ۹ خرک منطبق بر روش های آموزشی نوین ایجاد شد. در تهران سنتور سازان برجسته ای ظهور کردند که عمدتا شاگردان سازندگان ارمنی بودند و معروف ترین آن ها سیف الله خان اصفهانی نام داشت که گل های ۶ پر داوودی یا همان گل تهرانی را بوجود آورد و جایگزین گل های اصفهانی کرد که ساختار مشبک یا سوراخ سوراخ داشتند.

گل تهرانی معمول شد و سازندگانی چون جوراب چی در امیریه تهران ، لئون ارمنی و ناظمی و معلوجی و بخشی ها و سرخوش ها و دل شاد ها از این گل ۶ پر استفاده کردند. مادر دلشاد سازنده توانایی بود و شاگردانی چون عزت الله کلیمی و اکبر سرخوش از شاگردان او هستند. از دیگر اساتید می توان از یاخا کلیمی و حسین ملک نام برد.