سید رضی

ابوالحسن محمد بن الحسین الموسوی، معروف به سید رضی و شریف رضی، متولد سال ۳۵۹ هجری در بغداد، با پنج واسطه از سوی پدر به امام موسی الکاظم (ع) و با چند واسطه از سوی مادر به امام زین العابدین، علی بن الحسین (ع) و به روایتی به امیرالمومنین (ع) می رسد. پدرش ابو احمد حسین بن موسی، از روزگاری کهن نقیب سادات علوی بغداد بوده است.

سید رضی علاوه بر نقابت، امیری حاجیان و قضاوت در مظالم را نیز به عهده داشت و از جایگاه معنوی والایی برخودار بود. ابو احمد در سال ۳۶۹ هجری به همراه تنی چند از سران علویان به دستور عضد الدوله دیلمی به قلعه اصطخر فارس اعزام و در آن جا به زندان افکنده شد.

سید رضی که در این سال اندکی کمتر از ده سال از زندگی او می گذشت، با شنیدن این خبر، قصیده ای بلند در ستایش پدر و نیاکان او از ائمه اطهار و در نکوهش عضد الدوله و وزیر او ابن مطهر سرود هنگامی که این قصیده پخش گردید، همه ادیبان و سخن شناسان و دانشمندان به وجود نابغه ای نوجوان در شعر و ادب و تاریخ و علوم اسلامی اعتراف و آینده درخشانی را برای او پیش بینی کردند.

سید رضی با برادر بزرگوارش سید مرتضی علم الهدی در نبود پدر تحت نظارت مادر به تحصیل علوم ادبی و اسلامی روزگار خود ادامه دادند.

پدر در سال ۳۷۶ ه. به وسیله شرف الدوله، فرزند عضدالدوله آزاد شد و به همراه وی به بغداد آمد و همه مناصب از دست داده را دوباره به دست آورد، لیکن به علت خستگی از زندان و رنجش از (امیران) و حلیفگان، از همان سال تا سال ۳۸۱ ه. همه آن مقامات را به فرزند کوچکش سید رضی واگذار کرد.

سید رضی از استادان برجسته زمان خود مانند: ابوعلی فارسی، قاضی سیرافی، قاضی عبدالجبار بغدادی، ابن نباته خطیب، ابن جنی، علی بن عیسی شیرازی، محمد بن موسی خوارزمی، شیخ مفید، تلعکبری و عده ای دیگر دانش اندوخت.

وی مدرسه ای به عنوان «دارالعلم» با کتابخانه ای مجهز و همه امکانات زیست دانشجویان تأسیس کرد و شاگردان برجسته ای به دست او به مقام استادی رسیدند.

سید رضی مورد توجه خلیفه الطائع و سپس القادر بالله و بهاء الدوله امیر آل بویه بود و به وسیله آنان به نقابت طالبیان سراسر جهان و به القاب معنوی بزرگی دست یافت.

سید رضی در دوران جوانی به تفسیر و توضیح آیات الهی روی آورد. عشق و علاقه وی به قرآن از همان اوایل كودكی آغاز شده بود. چنانكه بعد از یادگیری، اُنس دایم و رابطه همیشگی با قرآن برقرار كرد و در سی سالگی در مدت كوتاهی قرآن را حفظ كرد. او همواره با زمزمه كلام الهی آینه دل را جلا می‌بخشید. بعد از گذراندن علوم مختلف قرآنی علاوه بر شیرینی قرائت دوران كودكی، خود را با دنیایی از زیباییهای روح بخش همراه می‌یافت كه وسعتش بی‌انتها و غایتش بی‌منتها بود. سید رضی محو در جمال تابناك آیات الهی دست به قلم برد تا قطره‌ای از دریای بیكران تعالیمش را بر صفحه روزگار جاری سازد. ثمره این تلاش با اخلاص، سه گنجینه گران سنگی است كه برای نسلهای آینده به یادگار گذاشت؛

۱) تلخیص البیان عن مجازات القرآن.

۲) حقایق التأویل فی متشابه التنزیل.

۳) معانی القرآن.

دیگر تألیفات سید رضی عبارتند از:

خصایص الائمه، نهج البلاغه، الزیادات فی شعر ابی تمام، تعلیق خلاف الفقهاء، كتاب مجازات آثار النّبویّه، تعلیقه بر ایضاح ابی علی، الجیّد من شعر ابی الحجاج، زیادات فی شعر ابی الحجاج، مختار شعر ابی اسحق الصّابی، كتاب «مادار بینه و بین ابی اسحق من الرسائل» و دیوان اشعار.

هر روز كه سپری می‌شد برگِ زرّینی به دست توانای سید رضی بر تاریخ تابناك اسلام افزوده می‌گشت. او با قلمی روان و علمی فراوان خدمات ارزنده‌ای ارائه كرد. برای كتاب وحی تفسیر نوشت، احكام فقهی تدوین كرد، با اشعار نغز و قصیده‌های بلند خود سیل معارف روان ساخت و مسئولیتهای طاقت فرسای دینی، سیاسی، اجتماعی را به عهده گرفت و ... با همه اینها كار خود را ناتمام می‌دید و احساس خلأ و كمبود می‌كرد گویی برای رسالتی دیگر آفریده شده است. رسالتی بس بزرگ.

وی می‌بایست از فضای آزاد به وجود آمده كمال استفاده را می‌برد و با شناساندن اصالت شیعه، اسلام واقعی را به جهانیان معرفی می‌كرد. سید رضی به خوبی می‌دانست كه رسالت بدون امامت ناقص است و شهر علم پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ بدون وجود علی ـ علیه السّلام ـ شهری بی‌دروازه می‌ماند و بدون معصوم، قرآن بدون مفسّر خواهد بود. می‌بایست قدم به میدان گذاشت و اقدامی كرد و كاری را كه انجام آن برای گذشتگان میسّر نگشته است به سر منزل مقصود رساند.

شریف رضی با این تفكّر الهی كار بزرگی را آغازید. همان كاری كه ثمره شیرینش در كلام بلند مولا علی ـ علیه السّلام ـ به بار نشست و كتاب همیشه جاوید نهج البلاغه را به ارمغان آورد، نام و یاد سید رضی را برای همیشه زنده نگه داشت. در حقیقت او اولین عالمی است كه كلمات و خطبه‌های سراسر بلاغت امیرمؤمنان علی ـ علیه السّلام ـ را گردآوری و تدوین كرد.

سید رضی در ماه محرم سال ۴۰۶ ق. در سن ۴۷ سالگی چشم از جهان فروبست و جهان علم و عالم تشیّع را در غم و ماتم فرو برد ... . انبوه مردم جنازه سید رضی را تشییع كردند و فخرالملك وزیر بر جنازه وی نماز خواند پیكر پاكش را در خانه خود به امانت دفن و بعدها به حرم امام حسین ـ علیه السّلام ـ منتقل كردند.

روح متعالی اش با امیرالمؤمنین (علیه السلام) محشور باد.

گرد آورنده : محمود رحمانی

منبع : کتاب «سید رضی» نوشته سید محمد مهدی جعفری