هفت سین نماد نیکی ها

از جمله سنت های زیبای ایام عید نوروز و تحویل سال, تهیه و تنظیم سفره هفت سین است

از جمله سنت‌های زیبای ایام عید نوروز و تحویل سال،‌تهیه و تنظیم سفره هفت سین است. رسم است که پیش از سال تحویل، فرش‌ها و همه خانه‌ را تمیز و تمام لوازم منزل را بازنگری و مرتب و تبدیل به احسن می‌نمایند و اطراف منزل را جارو و آب‌پاشی نموده و سفره‌ای چیده که در این سفره قرآن و آینه و ماهی و شیرینی و سیب‌ و سرکه و سمنو و سنجد و سبزه و سیر و سماق به چشم می‌خورد. اعضای خانواده با لباس نو جملگی با چهره‌ای متبسم، کنار سفره می‌نشینند. در این زمان یک روح عاطفی در بین خود ایجاد نموده و تمام عنوان‌های دنیایی واداری را به فراموشی سپرده و بلکه با روحی سرشار از مهر و محبت و یکدلی لحظاتی شیرین و به یادماندنی را سرمشق آغاز زندگی سال جدید می‌نمایند. عناصر اصلی در این سفره همان هفت سین‌ها می‌باشند که سفره را به نام خود نیز کرده‌اند. اینکه چرا «هفت» تا سین و نه کمتر و یا بیشتر، خود این موضوع توجیهاتی دارد که باید گفت عدد هفت در میان اقوام و ملل مختلف، محترم یا مقدس بوده است. از هفت روز هفته گرفته تا هفت آسمان، هفت طواف کعبه، هفت سعی میان صفا و مروه، هفت سنگ انداختن به شیطان، هفت تکبیر و هفت موضع بدن انسان در هنگام نماز و ... همه و همه از اهمیت این عدد حکایت می‌کند. غیر از هفت‌سین شاخص، معمولا بر اجزای سفره آب می‌افزایند که آب نشانه روشنایی و خرمی و رویش است، شمع وچراغ به نوعی آرزوی طول عمر است، نان و سکه به نشانه نعمت و برکت در سفره گذاشته می‌شود و تخم مرغ نشان پیدایش حیات و آغاز تکوین موجودات است. گلاب، عطری مقدس و روحانی است و ماهی سرخ نیز نشان حیات‌ و شادابی این سفره تا روز سیزدهم فروردین می‌باشد.

● سنجد

می‌گویند سنجد، تداعی خرد‌گرایی و دعوت به عقل است. سنجد نماد سنجیده اقدام کردن است و یا به عبارتی دیگر سنجیده فکر کردن و عمل نمودن. سنجد را بر این باور بر سفره می‌گذارند تا هر کس با خود عهد کند که در آغاز سال، هر کاری را سنجیده انجام دهد. قرار دادن سنجد بر سفره هفت‌سین،‌نشانه گرایش به عقل و احترام به تفکر و ترویج خردمندی است. در حدیث نبوی آمده است اولین چیزی را که خداوند آفریده، عقل است. آدمی با رهنمود عقل به خواسته خود پیروزی را در می‌یابد. از امام رضا(ع) منقول است که فرمود: بهترین دوست هر انسانی عقلش می‌باشد.

● سیب

می‌گویند سیب سفره‌هفت‌سین نماد سلامتی و شادابی است. در منقولات اسلامی آمده است که خوردن سیب از ثواب بالایی برخوردار است. امام صادق (ع) فرمود: سیب را اکسیر جوانی و میوه بهشتی نامیده‌اند. معروف است که خوراک آدم و حوا، قبل از خوردن گندم و رانده شدن از بهشت،‌ سیب بوده است. سیب هشداری است برای انسان تا به سلامت جسم خود بیندیشد و بهداشت و صحت و سلامت بدن خود را به دست فراموشی نسپارد، پس برای حفظ سلامت بدن خویش باید همت گماشت، چرا که با بدن سالم می‌توان در راه خدمت قدم گذاشت. بدن سالم و روح سالم لازم و ملزوم یکدیگرند. هر دو در فضای سلامتی دارای حیات خواهند بود. دیه در برابر ضربه یا نقصی که در بدن پیش می‌آید حاکی از ارزش جسم است پس باید به سلامت آن توجه نمود.

● سبزه

سبزه در سفره هفت سین را نشانه خوش‌اخلاقی و خرمی و شادابی می‌دانند. سبزی با خود،‌ شادابی،‌زندگی، سرشاری و نیکویی را به همراه دارد. پیامبر اسلام (ص)

فرمودند: من برای اخلاق نیک مبعوث شدم و خداوند کسی را که با ترشرویی با برادرانش و دوستانش روبه‌رو می‌شود دشمن می‌دارد. تعامل داشتن با خانواده و مردم با چهره شاد حاصل خواهد شد. خداوند خود نیز با مهربانی و بخشندگی جهان تکوینی را مدیریت می‌نماید. همچنین در قرآن آمده است که پیامبر (ص) با اخلاق و گفتار نیک توانست مردم را به دین جذب نماید. در اخبار اسلامی آ‌مده است که رسول خدا (ص) همواره متبسم بوده است و طبعا انسان خوش‌اخلاق و با نشاط رستگار است. خلاصه اینکه سبزه نشانه طبیعت پرشور و خروش است. رنگ سبز نشانه تعادل و پیشرفت است.

● سمنو

می‌گویند سمنو در سفره هفت‌سین علامت قدرت است. آدمی در فراز و نشیب زندگی خود (خانواده) و جامعه می‌بایست نیرومند و قوی باشد. برای مقابله با سختی‌ها،‌قدرت الزام‌آورترین مولفه‌ای است که می‌تواند ما را در برابر ناملایمات نگهداری‌ کند. حضرت علی (ع) در این خصوص فرمودند: قدرت و توانایی خصلت‌های نیکو و نیز خصلت‌های نکوهیده انسان را آشکار می‌سازد که همانا قدرت در علم و جسم زمینه‌ساز اعتماد و اعتبار و در انجام هر کاری مفید و موثر خواهد بود. امام علی (ع) در دعای کمیل این‌گونه بیان می‌دارد؛ پروردگارا، اعضا و جوارحم را در راه خدمت به خودت قوی و نیرومند گردان. در قرآن کریم این چنین آمده است که در برابر دشمنان خود قوی و نیرومند باشید که هر کس برخواسته‌های نفس حاکم شود قوی خواهد بود.

● سیر

همچنین می‌گویند: سیر نماد و اسطوره موعظه و نگه داشتن حدود و حقوق دیگران و عدم تجاوز به حقوق آنان می‌باشد. اگر همه ما حقوق و حدود خود را بشناسیم و این روش و منش را در رفتارمان متبلور سازیم، باید مطمئن باشیم که جامعه راه به عدالت خواهد یافت. پس فارغ از چند و چون زمان، زمینه را برای رشد فرهنگی، اعتماد عمومی، اعتقاد صحیح و اعتبار جامعه فراهم آوریم. سیر یادآور امتناع از تعدی است به اینکه انسانی عاقل، سالم،‌ شاداب، قوی و قانع باشیم.

● سرکه

سرکه در سفره هفت‌سین نیز گفته شده که نشانه پذیرش ناملایمات حیات است و نماد رضا و تسلیم. لازم به یادآوری است که زندگی پیوسته توام با رنج و مشقت و زحمت است و هیچ انسان معتقد و با مسئولیتی نیست که بدون دغدغه بتواند به زندگی ادامه دهد. خالق یکتا در قرآن کریم فرموده است ما انسان را برای استواری و استقامت در سختی بیافریدیم، لذا خداوند زمین و آسمان،‌ انسان را آسوده و بی‌غم نیافریده است. قرار دادن سرکه در سفره هفت سین نمادی از پذیرش واقعیت‌های حیات است. ترس از شکست معنی ندارد و از رخدادهای ناگوار باید به عنوان یک واقعیت هرچند تلخ یاد کرد و هر شکستی را سرچشمه تجربه‌ای تازه برای سایر امور قرار داد تا بتوانیم در راه کمال طلبی و پیشرفت گام نهیم،‌لذا زیر بنای هر رستگاری در تحمل سختی‌های آن است.

● سماق

سماق در سفره هفت سین را نیز می‌گویند نماد عدالت، صبر و امید در ساحل زندگی است، بردباری و تحمل دیگران و بردباری برای نیل به خواست‌ها و آ‌رزوها. صبر به انسان می‌آموزد که در گذر زندگی، خستگی را باید خسته کند تا کام دل را بیابد. بی‌گمان در وجود هر انسانی جوهره صبر و مقاومت، برای دستیابی به اهدافش موج می‌زند. در قرآن کریم آمده است که پیامبر زمانی به رسالت خویش امید پیدا خواهد کرد که صبوری را پیشه خود نماید. تحمل حوادث پیش آمده درس عبرتی در تاریخ زندگی ماست. از این رو قرار دادن سماق در سفره هفت سین دعوت از انسان است در آغاز سال به پایداری و مقاومت در راه دستیابی به اهداف پاک و انسانی خویش که خداوند با صابرین خواهد بود.

حجت‌الاسلام علی واشقانی‌فراهانی