زنان درتهدید جدی میگرن

علل سردردهای عصبی و مزمن را بشناسید

فعالیت اجتماعی زنان در کنار مسئولیت‌هایی که در زمینه تربیت فرزندان و انجام امور روزمره‌دارند زنان را در جوامع امروزی به افرادی با دو نقش تبدیل کرده که بیش از گذشته در معرض تهدید عوامل استرس‌زا و عوارض آن قرار داده است.

سردرد‌های میگرنی که از شایع‌ترین انواع سردرد‌است و روز به روز بر شیوع آن افزوده می‌شود زنان را بیش از مردان گرفتار می‌کند. پژوهش‌ها بیانگر آن است علاوه بر عوامل روانی و استرس، شرایط جسمانی خاص، تغییرات هورمونی و باروری موارد دیگری است که زنان را مستعد تجربه سردرد‌های میگرنی می‌کند.

● دوره‌های سردرد میگرنی

میگرن سردردی شایع است که هنوز علت دقیق آن مشخص نشده است اما به تازگی محققان اتساع‌عروق داخل جمجمه و مغز را عامل اصلی آن شناخته‌اند.

بر خلاف سردردهای خوشه‌ای که در مردان شیوع بیشتری دارد و اغلب یکطرفه است، تغییرات هورمونی و عوامل محیطی زنان را بیش از مردان به سردردهای میگرنی مبتلا می‌کند. دکتر منوچهر ازخوش روانشناس، میگرن را سردردی شدید، ضربان دار، یکطرفه یا دوطرفه همراه با حالت تهوع و استفراغ و حساسیت به نور، صدا و بو می‌داند که ممکن است ۴ تا ۷۲ ساعت ادامه پیدا کرده و انسان را از انجام فعالیت‌های روزمره باز دارد.

طیف حملات میگرن بسیار متغیر بوده و به‌رغم وجود دوره‌های بدون درد بین سردردهای میگرنی، شدت آن ممکن است در دوره های بعدی کم یا بیشتر از گذشته شود.

سردردهای میگرنی بطور متوسط یک تا دو مرتبه درماه اتفاق می‌افتد. گاهی اوقات سردرد چند ماه بطور متوالی رخ می‌دهد و سپس برای مدت زمان طولانی و حتی چند سال هیچگونه درد و مشکلی احساس نمی‌شود.

با وجود تمام مشخصات فوق، سردردهای میگرنی که بیش از یک مرتبه در هفته بیمار را درگیر کند به دلیل آن که موجب مصرف زیاد داروهای مسکن می‌شود، باید مورد بررسی قرار گیرد.

● تغییرات هورمونی و میگرن

از سنین بلوغ تا اوایل ۴۰ سالگی دورانی است که بیش از هرسنی فرد سردردهای میگرنی را تجربه می‌کند. با توجه به این‌که میگرن به‌عنوان سردرد دوران میانسالی شناخته شده است و مهمترین زمان وقوع آن دهه دوم وسوم زندگی گزارش شده است، بروز آن پس از ۴۰ تا ۴۵ سالگی نادر بوده و مواجهه با آن نیاز به بررسی بیشتری دارد.

بنابه‌دلایل فوق، زنان در سنین باروری به دلیل روحیه خاص، شرایط جسمانی، نحوه زندگی و فعالیت در اجتماع بیش از دیگران در معرض ابتلا به میگرن قرار دارند.

تغییرات هورمونی زنان از عوامل مؤثری است که ارتباط مستقیمی با بروز سردردهای میگرنی دارد. استروژن و پروژسترون دو هورمون زنانه‌ هستند که افزایش و کاهش سطح آنها در خون برای باروری لازم است.

دکتر ابوالفضل مهدی‌زاده، متخصص زنان و زایمان در این باره می‌گوید: تغییرات هورمونی در بدن زنان با تأثیر بر سیستم عصبی ممکن است باعث بروز یا تشدید سردرد‌های میگرنی شود.

افت میزان هورمون استروژن و پروژسترون در گردش خون و به دنبال آن افزایش میزان هورمون پروستا گلاندین در بدن باعث اتساع‌عروق و مغز شده و سردرد‌های میگرنی را تشدید می‌کند. بارداری و به دنبال آن افزایش هورمون‌های زنانه از جمله پروژسترون، دوره‌ای است که سردردهای میگرنی در آن بهبود پیدا می‌کند.

اما یائسگی مرحله‌ای از زندگی زنان است که به دلیل کاهش چشمگیر میزان هورمون استروژن و پروژسترون، زنان را مستعد ابتلا به سردردهای میگرنی و یا تشدید آن می‌کند.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران می‌افزاید: با توجه به این‌که انقباضات عروقی در سنین یائسگی ممکن است کم خونی مغز، اختلال در فعالیت آن و برخی مشکلات چشمی را به دنبال داشته باشد، هورمون درمانی تحت نظر پزشک نقش مؤثری در پیشگیری از عوارض یائسگی و از جمله سکته مغزی دارد.از سوی دیگر وقوع سردردهای میگرنی پس از یائسگی نیاز به بررسی بیشتر و مشاوره با پزشک دارد.

● نقش ژنتیک

تحقیقات در زمینه علل سردردهای میگرنی حاکی از آن است که عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارد.

شیوع سردردهای میگرنی در افراد خانواده نشان می‌دهد توارث نقش مهمی در انتقال این بیماری دارد و در مواردی بیش از ۵۰ درصد افراد مبتلا به میگرن، این بیماری را از والدین خود به ارث برده‌اند.

دکتر علیرضا زالی، متخصص مغز و اعصاب در این باره می‌گوید: سروتونین ماده‌ای شیمیایی است که نقش

تنظیم کننده‌ای در کنترل خواب دارد. تغییر میزان سروتونین در گردش خون عامل مهمی است که میگرن را تشدید می‌کند.

تغذیه نامناسب (حجم کم غذا، به تعویق انداختن یا حذف یک وعده غذایی و گرسنگی)، مصرف کافئین، کمبود خواب یا خواب بیش از اندازه، ناراحتی‌های سر و گردن، بیماری‌‌های چشم، سینوزیت، مشکلات دندان یا فک و فعالیت فیزیکی بیش از اندازه از دیگر عواملی هستند که دکتر ازخوش در رابطه با میگرن به آنها اشاره می‌کند. لازم به ذکر است عوامل تأثیرگذار فوق در حالت عادی عامل به وجود آورنده میگرن محسوب نمی‌شود بلکه قرار گرفتن در معرض این عوامل به مدت طولانی و وجود استعداد ژنتیکی احتمال ابتلا به میگرن را افزایش می‌دهد.

● نقش تنش‌های روانی

گذشته از عوامل جسمانی، یکسری عوامل روانشناختی نیز بخصوص در زنان بر ایجاد میگرن مؤثر شناخته شده‌اند. میگرن بیماری عصبی شناختی است که عوامل جسمانی و روانی مؤثر بر آن تنها باعث تشدید میگرن می‌شوند بنابراین استعداد ژنتیکی عامل مهمی است که فرد را در برابر محرک‌ها آسیب‌پذیر می‌کند. به این ترتیب استرس یا عوامل جسمانی باعث می‌شود بدن فردی که مستعد ابتلا به میگرن است بیش از دیگران واکنش نشان دهد و سردردهای میگرنی در وی ظاهر شود.

دکتر علی اسماعیلی، روانشناس، افراد مبتلا به سردردهای میگرنی را دارای شخصیت خاص می‌داند و می‌گوید: این قبیل افراد حساس و دقیق هستند که نسبت به اغلب مسائل روزمره از خود حساسیت نشان داده و در صورتی که کارها دقیق و به بهترین شکل انجام نشود به سرعت دچار سردردهای میگرنی می‌شوند. چنین شخصیت‌هایی توانایی مقابله با استرس را ندارند و تنش‌های روحی به سادگی آنها را آسیب‌پذیر می‌کند.

به گفته دکتر اسماعیلی، خانه‌داری، مشکلات فرزند پروری، تربیت و نگهداری از آنها در کنار اشتغال زنان و کار بیرون از منزل فشار روانی مضاعفی را از نظر جسمی و روحی به زنان وارد می‌کند که در نهایت باعث شده سردردهای میگرنی در زنان بیش از مردان مشاهده شود.

تغییرات آب و هوایی، رایحه‌های تند، فعالیت‌های طاقت فرسا، مطالعه طولانی مدت، نور درخشان یا کم سو، هیجان و تماشای بیش از اندازه تلویزیون یا کامپیوتر نیز از دیگر عواملی است که با تأثیر بر سیستم عصبی، میگرن را تشدید می‌کند.

● راهکارهای مبارزه با میگرن

اغلب متخصصان محور اصلی درمان سردردهای میگرنی را اجتناب از عوامل تحریک کننده آن می‌دانند.

استراحت در اتاقی تاریک و دراز کشیدن بدون هیچ گونه تحرکی هنگام سردرد کمک زیادی به کاهش درد و حتی تهوع می‌کند.

به گفته دکتر اسماعیلی، آموزش مهارت زندگی، مدیریت استرس، راه‌های فرزند پروری و چگونگی برخورد با مشکلات، مسئله‌مداری و نحوه مقابله با مشکلات از مواردی است که پس از مشاوره با روانشناس کمک زیادی به پیشگیری از سردردهای میگرنی و ناراحتی‌های عصبی می‌کند.

برون‌گرایی و بروز احساسات یکی دیگر از مواردی است که استرس را در انسان کاهش می‌دهد و مانع از غلبه آن بر روان انسان می‌شود.

به گفته دکتر ازخوش، زنان ممکن است به دنبال سردردهای میگرنی، بی‌حوصله، کلافه و عصبانی شوند و یا ارتباطشان به صورت مقطعی با دیگران دچار مشکل شود. از آنجا که خانواده در کاهش سردردها سهیم است، فراهم سازی شرایط مناسب‌ برای استراحت، کاهش تنش‌های موجود در خانواده و در کل همکاری با آنها میزان تحمل سردردهای میگرنی را افزایش می‌دهد.