اهدای زندگی

در حالی كه ۳۰ درصد خون های اهدایی مردم به صورت نامطلوب مورد استفاده قرار می گیرد, با این وجود اكنون ۹۷ درصد خون مورد نیاز كشور داوطلبانه تأمین می شود

تویی كه نمی شناسمت، آری تو را نمی شناسم، نامت را نمی دانم، فقط می دانم و این دانستن تا عمق وجودم را می كاود كه زندگی را از تو وام گرفته ام و ترنم زیستن را از صداقت، پاكی و بی آلایشی خون تو احساس می كنم. لحظاتی را كه نفس می كشم و روبه سوی درگاه خدا دارم و از او سپاسگزاری می كنم، از تو می دانم ، نجوای دل با معشوق را در نیمه شب ها، زمانی كه چشم به راه نسیم لطیف و بی محنت اویم، سلامتی ات را از خدا طلب می كنم و عافیت از برایت می خواهم. عزیز گمنام چگونه از تو كه نمی شناسمت وفقط هدیه بی منتت را در عمق جانم حس می كنم تشكر كنم، از تو كه همواره با اتصال من و دیگر همنوعان به حیات و هستی ات،رگ های خشكیده مرا طراوت می بخشد و قلب خسته ام را آنچنان شاداب و سرزنده ساخته ای كه برایت به شادی آهنگ دوباره زیستن و دوباره بودن و دوباره شدن، ترنم زیبای زندگی و بودن را می نوازد. آری ای دوست پنهان، شاید مرا نشناسی و رنگ پژمرده ام را كه ببینی نشان از عطش نیاز به تو باشد اما این نیاز با لطف و محبت و ایثار و گذشت تو اكنون شادابی دوباره یافته است.

حیات دوباره

خونی كه در رگ های آدمی جریان می یابد و ازآن طریق حیات می بخشد، ممكن است استفاده نادرست آن در برخی موارد اثرات زیانبار و دهشتناكی به بار آورد. بیماری ایدز، هپاتیت و بیماران هموفیلی و تالاسمی پدیده های ناخوشایندی هستند كه ارتباط مستقیم با خون و فرآورده های خونی دارند. از سوی دیگر به گفته مسئولان انتقال خون، ۹۷ درصد خون مورد نیاز كشور به صورت داوطلبانه تأمین می شود. این در حالی است كه به گفته برخی از كارشناسان ۳۰ درصد خون های اهدا شده به صورت نابجا و نامطلوب مورد استفاده قرار می گیرد.

براساس آمار اعلام شده ۷۰ درصد مبتلایان به ایدز كه اغلب معتادان هستند از طریق سرنگ آلوده به خون و چندبار مصرف به این بیماری خطرناك مبتلا شده اند. فرآورده های خونی آلوده و ناسالم تاكنون شمار قابل توجهی از افراد را به عوارضی چون هپاتیت، تالاسمی و هموفیلی مبتلا كرده اند. به طوری كه یك هزار و یكصد شاكی با پرونده های سه هزار صفحه ای از چندین سال پیش در صف انتظار دریافت غرامت خود از سازمان انتقال خون هستند. البته در این میان بسیاری از شاكیان هموفیلی در خاك خفته و ادامه راه را به دیگر شاكیان سپرده اند. اینكه خون موجب حیات یا ممات آدمیان می شود و از آن به عصاره جان تعبیر شده است به شیوه رفتار متولیانی باز می گردد كه درصدد جذب خون شهروندان هستند. بی تردید عواطفی كه در این راه هزینه می شود از ناحیه شهروندانی است كه برای كمك به همنوعان عصاره جان خود را هدیه می كنند. اگر برای جذب خون مورد نیاز «اهدای خون اهدای زندگی» نام می گیرد، باید اعتماد دو سویه میان مردم و مسئولان جریان داشته باشد تا این روند استمرار یابد در غیر این صورت باید شاهد رواج دوباره مراكز حجامت و خون گیری به شكل سنتی باشیم _ پدیده ای كه متأسفانه ظرف چند سال اخیر شمار آن رو به فزونی گذارده _ و از دیگر سو شمار اهدا كنندگان خون نسبت به جمعیت روند نزولی پیدا كرده است.

اهدای زندگی

طبق گفته كارشناسان هر فرد بالغ بین ۱۷ تا ۶۵ سال با وزن متوسط ۵۰ كیلوگرم، حدود پنج و نیم تا شش لیتر خون دارد و با اهدای ۲۵۰ سی سی تا ۴۵۰ سی سی از خون خود، نه تنها سلامتی خود را به مخاطره نمی اندازد، بلكه ضمن كمك به سلامتی خود، نجات بخش زندگی دیگری نیز خواهد شد. اهدای خون همچنین می تواند در كشف بیماری های نهفته در اهدا كنندگان كاملاً مؤثر باشد. هر فرد سالم می تواند در هر سال تا چهار بار با فاصله هشت هفته خون اهدا كند.

شناخت خون

براساس یافته های موجود و مطالعات پزشكی خون پدیده ای بسیار پیچیده است كه انسان نمی تواند ادعا كند به تمام ویژگی های این ماده واقف شده است. خون در حركتی پیوسته و بی وقفه مسیری در حدود ۱۲۱ هزار كیلومتر را در بدن آدمی می پیماید تا به جریان زندگی دوام بخشد. چنین مسیری طولانی تر از مجموع خطوط هوایی همه شركت های هواپیمایی جهان است.خون بافت زنده ای است كه در آمد و شد دایمی خود به ۶۰ میلیارد سلول بدن سركشی می كند و ضمن جمع آوری مواد زاید سلول ها، مواد لازم را برای ادامه حیات و فعالیت در اختیارشان قرار می دهد.برخلاف تصور، خونی كه در رگ های آدمی جاری است، یكنواخت و بدون تغییر و تحول نیست و بدین لحاظ است كه خون را بافت زنده می شناسند. مثلا به فاصله یك چشم بر هم زدن حدود یك میلیون و ۲۰۰ هزار سلول قرمز به پایان عمر ۱۲۰ روزه خود می رسند و در همین زمان مغز استخوان به همان تعداد سلول قرمز تولید می كند و آنها را وارد جریان خون می سازد.استخوان ها در طول زندگی انسان حدود ۵۰۰ كیلوگرم سلول قرمز تولید می كنند و هر سلول تا پایان عمر خود ۷۰ هزار بار از قلب به نقاط مختلف بدن سفر می كند. در مرحله نخست قلب مانند تلمبه خون را به اندام ها و بافت ها می رساند. جاری شدن خون در رگ ها به صورت موج هایی متناوب و مجزا است و وظیفه تنظیم حركت خون نیز به شاهرگ ها واگذار شده است.در چنین شرایطی است كه خون به تمام بدن می رسد، فشارخون در انتهای مسیر به صفر می رسد و به همین سبب ورزش موجب تسریع گردش خون می گردد.

گروه های خونی

گروه های خونی را براساس ساختمان شیمیایی موجود در سطح گلبول های قرمز به چهار گروه A,B,AB,O تقسیم كرده اند. بدین ترتیب هر گروه خون مختصاتی دارد و نباید به انسانی دیگر با گروه خونی نامتجانس تزریق شود ،اما گروه O را به علت ساختمان خاص گلبول های آن كه نه ضد A و نه ضد B هستند می توان به تمام گروه های چهارگانه تزریق كرد و از این رو گروه O را اصطلاحا گروه هدیه دهنده همگانی می نامند.هر فرد ۱۷ تا ۶۵ ساله در طول سال دست كم بدون آنكه هیچ عوارضی، سلامتی او را تهدید كند می تواند چهار بار خون اهدا كند

یك روز با اهداكنندگان خون

روزی كه با یكی از دوستان اراده كردیم برای اهدای خون به یكی از پایگاه ها برویم روز متفاوتی بود. بعد از اهدای خون سر صحبت را با دیگر اهداكنندگان باز كردیم تا از نزدیك با كسانی كه بی هیچ منتی و بی هیچ انتظاری بخشی از زندگانی خود را به دیگران هدیه می كنند هم صحبت شویم. اولین افرادی كه با آنها برخورد كردیم دو آقای میان سال بازنشسته از پرسنل نیروی انتظامی بودند، سرگرد اول معتقد بود كه خیلی از مردم هنوز به مشكلات بیماران و نیازی كه به خون آنها هست آگاهی ندارند و به نظر می رسد تبلیغات در رسانه های جمعی در این مورد به اندازه كافی صورت نگرفته است و اگر بشود به جای تبلیغ چیپس و پفك و نوشابه، چند دقیقه ای هم برای تبلیغ كارهای انسان دوستانه در نظر بگیرند، رغبت و توجه شهروندان به این مقوله افزایش خواهد یافت.دیگری هم پیشنهاد داد كه به اهداكنندگان خون امتیازاتی داده شود و در ادامه گفت: در تمام دنیا برای كسانی كه داوطلبانه به اهدای خون مبادرت می كنند امتیازاتی در نظر گرفته می شود اما در ایران گویا جزو وظایف اخلاقی انسان های نوعدوست و مهربان تلقی شده است و فقط تبلیغ می شود كه اهدای خون برای سلامتی شهروندان مفید است اما بهتر است در كنار تبلیغ این نكته پزشكی و بهداشتی به طور ملموس فوایدی نظیر چكاب رایگان فرد اهداكننده نیز پیش بینی شود.داوود سمیعی ۵۸ ساله و راننده وزارت آموزش و پرورش نیز درباره اهدای خون گفت: تاكنون ۲۰ بار خون اهدا كرده ام و تنها انگیزه ام از این كار انسان دوستی و سپاسگزاری از خدا به واسطه سلامتی ام بوده است.بانوی دیگری كه زمانی پرستار بخش بیماران تالاسمی بوده است می گوید: ۹ سال پرستار بخش تالاسمی ها بودم، وقتی نارسایی آنها را می دیدم بسیار منقلب می شدم هر دو هفته یكی از این بچه ها می مرد، دست آخر كار را رها كردم اما هر از چندی به واسطه اینكه پیام دهم كه آنها را همچنان دوست دارم به مركز انتقال خون می آیم و خون هدیه می دهم.مسعود زیبایی فر یكی از جوانانی كه برای اهدای خون به یكی از مراكز آمده است می گوید: گروه خونی من o منفی است. این خون بسیار كمیاب است، چند سال پیش كه مادرم عمل داشت مشكلات زیادی برای پیدا كردن این گروه خونی داشتیم، از آن روز تصمیم گرفتم خونم را اهدا كنم. تا الان هم موفق شده ام ۱۷ بار خون اهدا كنم. پیرمردی نیز با تاریخ تولد ۱۳۱۴ به مركز انتقال خون آمده و می خواهد خون اهدا كند اما مسئولان و دست اندركاران مركز مانع كار او می شوند و می گویند شما در سنی هستید كه نباید خون اهدا كنید اگر چه در یكی از مراكز انتقال خون از اهدای خون مرد ۷۰ ساله ممانعت به عمل آوردند اما چندی پیش در خبری اعلام شد یك پزشك ۷۰ ساله شیرازی ركورددار اهدای خون در جهان است.سید محمد حسین شیخ الاسلامی به گفته خودش از ۴۳ سالگی به طور مرتب هر سه ماه یك بار اقدام به اهدای خون كرده است. او می گوید: «اهدای خون و نجات یك انسان نزد خداوند دارای پاداش و اجر فراوانی است، پس با هر بار اهدای خون تا چند هفته احساس شعف، چابكی و راحتی می كنم، در دوران دفاع مقدس برای نجات جان رزمندگان اسلام هر پنج ماه یك بار ۵۰۰ سی سی خون اهدا می كردم كه این برخلاف قوانین موجود دنیا است اما لطف خداوند و علاقه من به رزمندگان باعث شد من این كار را انجام بدهم و مشكلی هم برایم پیش نیاید.» او اكنون دارای نشان جهانی و عالی عشق و ایثار است.

سخن آخر

اگر چه اهدای خون اهدای زندگی نام گرفته است و هنوز هم با تكیه بر باورهای دینی شمار قابل توجهی از شهروندان فارغ از اینكه از این اقدام چشمداشت مادی داشته باشند بی هیچ شائبه ای عصاره جان خود را برای همنوعان و دوستان و آشنایان هدیه می دهند اما در جهان امروز برای آنكه بتوان حتی در رفتارهای نوعدوستی و دگرخواهی انسجام و نظم خاصی را حاكم كرد باید ابتدا برای همه شهروندان و آنها كه به این مراكز مراجعه می كنند بانك خون دایر شود تا در مراحل بعدی امكان دسترسی به آن وجود داشته باشد و علاوه بر این، اگر چه اغلب و یا تمام افرادی كه خون می دهند ما به ازایی برای آن طلب نمی كنند اما اگر برای این اقدام انسان دوستانه راهكاری تدوین شود كه اهدا كنندگان بتوانند از مزایایی بهره مند شوند، شاید روند اهدای خون بیش از گذشته سرعت و شتاب بگیرد.

عباس اسدی