سرطان گردن رحم چیست

سرطان گردن رحم دومین سرطان شایع دستگاه تناسلی زنان و پنجمین سرطان بعد از سرطانهای ریه, سینه, روده و جسم رحم در سراسر جهان است كه حدود ۶ درصد كل سرطان زنان را تشكیل می دهد

سرطان گردن رحم نوعی بیماری است كه در آن رشد بافت بدخیم از ناحیه گردن رحم نشات می گیرد و به طور نامنظم و فزاینده‌ای تكثیر و منجر به تراریختگی آن می‌شود. گردن رحم یا زهدان قسمتی از دستگاه تناسلی زنان است و ناحیه باریك و تحتانی رحم را كه به مهبل باز می شود شامل می‌گردد.

سرطان گردن رحم دومین سرطان شایع دستگاه تناسلی زنان و پنجمین سرطان بعد از سرطانهای ریه، سینه، روده و جسم رحم در سراسر جهان است كه حدود ۶ درصد كل سرطان زنان را تشكیل می‌دهد.

● با توجه به سلولی كه دچار تراریختی و سرطان شده است اشكال مختلفی از سرطان گردن رحم وجود دارد كه هر كدام نشانه‌ها و عوارض خاص خود را دارند. شایع‌ترین اشكال سرطان گردن رحم عبارتند از:

۱- سرطان بافت بشره‌ای یا سنگفرشی: این سرطان از شا یعترین انواع سرطان گردن رحم است كه حدود ۷۵ درصد اشكال سرطان گردن رحم را تشكیل می‌دهد. این سرطان از یاخته‌های مفروش لایه سطحی گردن رحم شروع می‌شود و رشد نسبتا آهسته‌ای دارد و اغلب ماهها بلكه سالها طول می‌كشد تا به بافت‌های اندام‌های مجاور سرایت كند. بیشتر مبتلایان این نوع سرطان، زنان ۴۰ تا ۶۰ سال هستند.

۲- سرطان غدد مترشحه مخاطی: این نوع سرطان گردن رحم معمولا در زیر بافت پوششی گردن رحم رشد می‌كند و معمولا بین سنین ۲۵ تا ۴۰ سالگی دیده می‌شود.

همه انواع تغییرات یاخته‌های گردن رحم بدخیم (سرطانی ) نیستند. در زنانی كه یاخته‌های گردن رحم آنها دچار تغییرات غیر سرطانی شده‌اند اغلب نتیجه عفونت و یا تورم این اندام است كه در اصطلاح ‌آسیب شناسی به ‌آن دیسپلازی گفته می‌شود. دیسپلازی گردن رحم سرطان نیست اما اطلاعات بالینی و آماری ‌آن را عامل مقدماتی برای سرطانی شدن گردن رحم تلقی می‌كنند. این تغییرات اغلب در سنین ۲۵ تا ۳۵ سالگی تظاهر می‌كند. یاخته‌های دیسپلازی گردن رحم از نظر شكل در زیر میكروسكوپ شبیه یاخته‌های سرطانی هستند ولی مانند یاخته‌های سرطانی مهاجم نیستند و به بافتهای مجاور آسیبی نمی رسانند.

● علائم هشدار دهنده سرطان گردن رحم

▪ در مراحل ابتدایی هیچ نشانه‌ای ندارد

▪ خونریزی غیر طبیعی (خونریزی ممكن است در فاصله بین عادت ماهانه شروع و قطع شود)

▪ خونریزی هنگام معاینه پزشكی اندامهای تناسلی

▪ سختی، درد و یا خونریزی به هنگام نزدیكی

▪ عفونت های مكرر مهبل

▪ درد به هنگام ادرار

▪ طولانی شدن بیش از حد معمول عادت ماهانه و یا خونریزی بیش از حد

▪ ازدیاد ترشحات مهبل ( زرد ، بدبوی)

▪ درد كمر

در شرایطی كه سرطان گردن رحم مهاجم و به دیگر اندامها گسترش یافته باشد علاوه بر نشانه‌های فوق علائمی مانند یبوست، مشاهده خون در ادرار، گرفتگی مجرای ادرار، باز شدن غیر طبیعی گردن رحم و كم خونی تظاهر می‌كند.

● سبب شناسی: سرطانزایی گردن رحم

عامل مستعد و پیشتاز در تظاهر سرطان گردن رحم مانند هر سرطان دیگری به هم خوردن نظم تقسیم یاخته‌ها است. تحقیقات آماری و بالینی روند بدخیمی بیماری سرطان رحم را با عوامل زیر مرتبط می‌دانند:

‌▪ سرطان گردن رحم ارتباط شناخته شده‌ای با آلودگی ویروس پاپیلومای انسانی دارد. این ویروس از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود و شرایط رفتاری ناسالم جنسی احتمال ‌آلودگی به ‌آن را افزایش می‌دهد

▪ ضعف سیستم ایمنی به ویژه به صورت اكتسابی (بیماری ایدز)، مصرف داروهای سركوب ایمنی عاملی مستعد كننده در ابتلا به سرطان دهانه رحم است.

▪ شروع روابط جنسی در سنین پائین

▪ سن

تظاهر سرطان گردن رحم در سنین بلوغ و زیر ۱۸ سال بسیار نادر و در سنین ۴۰ تا ۵۵ سالگی احتمال ابتلا به آن روندی یكنواخت دارد. زنان بالای ۵۵ سال بیشتر در معرض خطر ابتلاء به سرطان گردن رحم هستند و باید بیشتر متوجه علائم هشدار دهنده این بیماری باشند.

▪ نزدیكی با افراد متفاوت

▪ نزدیكی با فردی كه با افراد مختلف ارتباط دارد

▪ بیماریهای مقاربتی

▪ سابقه عفونتهای ناشی از بیماریهای مقاربتی احتمال ابتلاء به سرطان گردن رحم را افزایش می‌دهد

▪ استفاده طویل المدت از قرص های جلوگیری از حاملگی

▪ اعتیاد به دخانیات

▪ زایمان‌های متعدد

● الگوهای غربالگری سرطان گردن رحم

▪ آزمایش پاپ اسمیر: الگوی غربالگری سرطان گردن رحم جهت تشخیص پیدایش یاخته‌های پیش سرطانی و سرطانی، ردیابی انواع عفونتهای ناشی از باكتری، قارچ و ویروس در نواحی گردن رحم و مهبل است. آزمایش پاپ اسمیر پس ازشروع فعالیت جنسی سالی یك بار و پس از دو تست منفی هر۳ سال یك بار تكرار می‌شود. این آزمایش معمولا دو هفته پس از اتمام عادت ماهانه و حداقل ۴۸ ساعت پس از مقاربت جنسی توصیه می‌شود.

▪ نمونه برداری یا بیوپسی: بررسی میكروسكوپی از نمونه بافت تومور است. این آزمایش بسیار مهم است زیرا مطمئن ترین روش برای تشخیص سرطان گردن رحم و نوع آن به حساب می آید.

▪ آزمایش شیلر: در این روش ابتدا اسید استیك رقیق به روی یاخته‌ها مالیده می‌شود و سپس محلول ید روی آنها ریخته می‌شود. سپس توسط ابزاری به نام كولپوسكپ كه مجهز به بزرگنما است یاخته‌های گردن رحم مورد بررسی بصری قرار می‌ گیرند.

در این روش یاخته‌های سالم گردن رحم به رنگ قهوه‌ای دیده می‌شود، در حالی كه یاخته‌های تراریخته به رنگ سفید یا زرد نمایان می‌شود. این روش كاملا بدون درد است و هیچ عوارض جانبی بر جا نمی ‌گذارد.

اشكال مهاجم گردن رحم با بررسی بالینی مثانه، راست روده، تخمدان، جسم رحم، مهبل و آزمایش یاخته‌های گردن رحم تشخیص داده می‌شود. پس از تشخیص اولیه سرطان گردن رحم، آزمایشات تكمیلی دیگری مانند آزمایش خون، ادرار، رادیوگرافی قفسه سینه، سی ‌تی ‌اسكن، كت ‌اسكن، ام ‌آر آی، سونوگرافی مهبل، رادیوگرافی لگنچه كلیه از طریق تزریق ماده حاجب برای بررسی دامنه گسترش سرطان به دیگر اندامها بكار گرفته می ‌شود.

● الگوهای درمانی سرطان گردن رحم

الگوهای درمانی بیماری سرطان گردن رحم بستگی به نوع سرطان، وضعیت بیماری در شروع درمان، سن، وضعیت سلامت عمومی و چگونگی واكنش بیمار به نوع درمان دارد. با توجه به سن و وضعیت سلامت بیمار ممكن است یك یا تركیبی از الگوهای درمانی زیر بكار گرفته شود:

۱- جراحی – الگوی درمانی محل ضایعه است و با توجه به وضعیت و دامنه گسترش ضایعه اعمال می‌شود.

در شرایطی كه سرطان هنوز محدود به ناحیه گردن رحم باشد و بیمار تمایل به تشكیل خانواده داشته باشد تنها ناحیه تراریخته گردن رحم با عمل جراحی برداشته می‌شود.

در جراحی "ساده"، هیستروكتومی، محل ضایعه مورد درمان قرار می‌گیرد و طی آن، تمامی رحم و شیپور و نیز تخمدانها برداشته می‌شود. در برخی موارد رحم، شیپور و تخمدان و غدد لنفاوی اطراف رحم نیز برداشته می‌شود كه به آن هیستروكتومی ورتهام گفته می ‌شود.

۲- پرتو درمانی یا رادیوتراپی: اگر تومور، بافتهای مجاور را در بر گرفته باشد و یا انجام جراحی برای بیمار مناسب نباشد، الگوهای درمانی وسیع‌ تری مانند رادیوتراپی پی ‌گیری می‌شود. هدف از رادیوتراپی كنترل رشد سلولهای سرطانی است. تابش اشعه به محل تومور ممكن است به صورت خارجی یا داخلی باشد:

● رادیوتراپی خارجی: در این روش بیمار در معرض تشعشع قرار می‌ گیرد. اشعه از چند زاویه مختلف از خارج از بدن به تومور هدایت می ‌شود. این روش كاملا بدون درد است و به مدت ۷ تا ۸ هفته ادامه دارد. ولی بیمار از عوارض جانبی مانند تحریك‌ پذیری مقعد، اسهال و خستگی مفرط ناشی از تابش پرتو شكایت می كند. اثرات اشعه ممكن است واكنش‌های پوستی به صورت التهاب، خارش، سوزش، ترشح یا پوسته پوسته شدن پوست را به دنبال داشته باشد. تهوع، ‌استفراغ، بی‌ اشتهایی و آسیب‌های عروقی و تنفسی می‌تواند از دیگر عوارض جانبی رادیوتراپی باشد. همچنین رادیوتراپی ممكن است باعث سركوب سیستم خونساز بدن و كاهش گلبولهای سفید و ضعف سیستم ایمنی بدن و نهایتا بروز عفونت شود.

● رادیوتراپی داخلی یا براكی تراپی: براكی تراپی برای رساندن مستقیم مقدار زیادی اشعه به ضایعه بدخیم است. در این روش، در اتاق عمل با استفاده از سرنج‌های نازك مواد یونیزه به بدن بیمار تزریق می‌شود. این نوع رادیو تراپی نیز بیشتر عوارض جانبی رادیوتراپی خارجی را دارد.

رادیوتراپی داخلی یا خارجی اغلب قبل از اقدام به عمل جراحی جهت كوچك كردن ضایعه اشعه تجویز می‌ شود.

۳- شیمی درمانی: یك درمان عمومی است و جهت از بین بردن یاخته های سرطانی پراكنده مورد استفاده قرار می‌گیرد.

شیمی درمانی جهت پیشگیری از عود بیماری و مواردی كه سرطان در بدن پخش شده تجویز می شود. استفاده از داروهای شیمیایی منجر به انهدام سلولهای سرطانی می ‌شود. عوارض جانبی شیمی درمانی عبارتند از: حالت تهوع و استفراغ، ریزش موی سر و ابرو، كاهش گلبولهای سفید خون، ضعف سیستم ایمنی و دفاعی بدن، عفونت، احساس درد، خشكی دهان و پوكی استخوان، كم‌خونی‌ و كاهش تعداد گلبولهای قرمز خون كه ممكن است سبب خستگی، سرگیجه و احساس سرما در بیمار شود. اسهال و یبوست، و سفتی و خشكی مفاصل از دیگر عوارض جانبی شیمی درمانی است.

● روش‌های نوین در تشخیص و درمان سرطان گردن رحم

همانطور كه پیشتر اشاره شد، سرطان گردن رحم ارتباط شناخته شده‌ای با آلودگی ویروس پاپیلومای انسانی دارد. این ویروس ازطریق رابطه جنسی منتقل می‌ شود و شرایط رفتاری ناسالم جنسی احتمال ‌آلودگی به ‌آن را افزایش می ‌دهد و اغلب به عنوان یك پیامد عفونت ویروسی تلقی می‌ شود.

ویروسهای پاپیلومای انسانی ویروسهای القا كننده سرطان هستند كه قابلیت تغییر دادن شكل سلولی را كه آلوده می‌كنند، دارند و در نتیجه منجر به تكثیر خارج از كنترل سلول‌های مورد نظر می‌شوند. این تكثیر فزاینده موجب تومور یا سرطان می‌شود. ویروسهای پاپیلومای انسانی مجاری تناسلی به دو دسته "كم خطر" و "پر خطر" تقسیم می ‌شوند و تنها گروه "پر خطر" ویروس پاپیلومای انسانی مجاری تناسلی توانایی ایجاد دیسپلازی و یا سرطان گردن رحم را دارند. از روش‌های نوین در تشخیص و درمان سرطان گردن رحم آزمایش "هیبرید" است كه نوع ویروس را مشخص می كند و از آن برای تصمیم‌ گیری درباره نوع درمان سرطان گردن رحم استفاده می‌شود.

از دیگر پیشرفت‌های پیشگیری از سرطان گردن رحم تولید واكسن علیه ویروسهای "پرخطر" است كه در حال حاضر مورد آزمایش است.

سرطان گردن رحم یكی از شایع‌ترین علل مرگ ناشی از سرطان در زنان است در حالی كه در صورت تشخیص به موقع، قابل درمان است. معاینات منظم و دوره‌ ای آزمایش پاپ اسمیر یكی از موثرترین اقدامات پیشگیرانه سرطان رحم و یا تراریختگی پیش سرطانی یاخته‌های گردن رحم (دیسپلازی) است و الگویی موفق در كاهش میزان بروز و تلفات ناشی از سرطان گردن رحم بشمار می رود.