بادام

دانشمندان گیاهشناس,موطن اصلی بادام را به ایران نسبت میدهند در كتاب پهلوی بوندهشن كه در زمان ساسانیان نوشته شده , از انواع میوه از جمله بادام نام برده شده است

دانشمندان گیاهشناس،موطن اصلی بادام را به ایران نسبت می دهند. در كتاب پهلوی"بوندهشن" كه در زمان ساسانیان نوشته شده ، از انواع میوه از جمله بادام نام برده شده است .

در كتاب "نزهت القلوب" نوشته حمداله مستوفی نیز به وجود باغستان های بادام در نواحی قزوین ، كوار فارس و آمل اشاره شده است.در "نزهت نامه علایی" نوشته شاه مردان ابن ابی الخیر در مورد كاشت درخت بادام توصیه می كند كه "قلمه (نهال) بادام سرگین تر بیالایند وسپس ۴۰ روز پیش از نوروز در آب عسل گذارند ، چنانكه در نوروز غرس كنند تا درخت نیك بروید ".

امروزه بادام در برخی نواحی چین به شكل وحشی دیده می شود و چنین احتمال می رود كه این درخت در ده هزار سال پیش از میلاد نیز در چین كاشته می شده است.

بادام از آسیا به اروپا و از آنجا به شمال آفریقا وبعدها در اواسط سده نوزدهم به آمریكا برده شده است.

● طبقه بندی گیاهی

بادام درختی است از خانواده Rosaceae واز جنس prunus. در مورد منشاء بتانیكی بادام های كاشته شده امروزی ، نظرات مختلفی توسط گیاه شناسان و تاریخ نویسان بیان شده است. یكی از گیاه شناسان به نام ردر عقیده دارد جنس prunus شامل جنس فرعی Amygdalus است وگونه های p.Tersica وp.dmericand ازآن منشعب شده اند . برخی دیگر از گیاهشناسان براین باورند كه مركز انتشار بادام های كنونی ،آسیای مركزی وآسیای غربی بوده است و تصور می كنند گونه های p.fenzlian وp.bucharica از اجداد بادام های كنونی هستند.

وایلف ، گیاه شناس روسی معتقد است كه اجداد بادام های امروزی بر دو گونه وحشی یاد شده

گونه وحشی دیگری به نام p.ulmifolia است . كه در اثر تلاقی های متعدد طی مرور زمان بین این سه گونه ، رقم های اهلی كنونی به دست آمده است . بلندی درخت بادام به ۶ تا ۱۰ متر می رسد . ریشه درخت بادام قوی است و به طور عمودی تا سه متر در زمین فـــــــــــرو می رود ، به همین دلیل نسبت به خشكی و كم آبی مقاوم است . تنه درخت بادام در جوانی به رنگ خاكستری شفاف و صاف است كه به تدریج تیره تر می شود و ترك بر می دارد .

جوانه های گل آن ممكن است تك یا به تعداد دو تا سه عدد با هم باشند . در برخی انواع بادام تعداد زیادی جوانه گل در روی شاخه ای به درازای یك تا دو سانتی متر قرار می گیرند .

برگ بادام كشیده ، نوك تیز ، چرمی وكلفت است به این دلیل در برابر هوای گرم و خشك مقاوم است.

● پراكنش جغرافیایی

درخت بادام در شرایط آب وهوایی مدیترانه ای كه دارای تابستان های گرم وخشك و زمستان های ملایم است به خوبی رشد می كند. با این وجود در مناطقی كه دارای زمستان های بسیار سرد هم می باشند كاشته می شود.

تا چند سال پیش سرمای دیر رس بهاره ، بزگترین مانع توسعه كشت بادام در نواحی سرد سیر بوده است ولی اكنون با تولید و معرفی بادام های دیر گل ، این محدودیت از بین رفته است. درخت بادام به جز استان های بوشهر ، خوزستان ، هرمزگان ، گیلان ، مازندران و منطقه گرگان و گنبد ، در سایر مناطق كه در ارتفاع بالاتر از هزار متر از سطح دریا قرار دارد ، قابل كشت و پرورش است. مناطق مهم بادام خیز كشور عبارتند از : استان های آذربایجان شرقی ، فارس ، خراسان ، یزد ، چهارمحال بختیاری ، مركزی ، كرمان ، زنجان ، تهران ، قزوین و سمنان .

بادام بصورت دیم نیز در مناطقی از كشور پرورش داده می شود كه مهمترین آن استان خراسان است كه بادامستان های دیم در سطح نسبتاً وسیع كاشته شده است و نیز در استان های فارس ، همدان ، كرمان ، كردستان ، مركزی واردبیل ، سطوح متفاوتی از بادامستان های دیم وجود دارد. مراكز تولید بادام آبی و دیم در سطح جهان در عرض های ۳۰ درجه تا ۵۵درجه شمالی پرورش بادام مرسوم ومعمول است. كشورهای حاشیه دریای مدیترانه مانند ایتالیا ، اسپانیا ، فرانسه ، یونان و مراكش از چندین دهه پیش برای دستیابی به رقم های پر محصول كارهای مهمی انجام داده اند و كاشت آن را با روش های جدید توسعه داده و ترویج كرده اند.

آمریكا كه یكی از وارد كنندگان بادام از حوزه مدیترانه بود اكنون مقام اول تولید جهان را دارا است وبیش از نیمی از محصول حود را صادر می كند.

● ارقام

رقم های مهم بادام كه توسط مؤسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال وبذر معرفی شده اند عبارتند از: رقم آذر ، سهند ، حریر ، شكوفه ف ، یلدا ، Nonpariel و سایر رقم ها .

● سطح زیر كشت بادام درجهان

بر اساس اطلاعات سازمان خواربار و كشاورزی جهانی (FAO) ، در سال ۱۹۹۷ سطح زیر كشت بادام جهان ۱۴۹۷۷۰۲ هكتار بوده كه نسبت به سال گذشته ۳./. درصد كاهش داشته است.

از سال ۱۹۸۸ تا سال ۱۹۹۷ در یك دوره ده ساله سطح زیر كشت بادام جهان متغییر بوده است. در این دوره پایین ترین سطح زیر كشت بادام با ۱۴۳۵۳۳۵ هكتار مربوط به سال ۱۹۸۸ وبالاترین سطح زیر كشت با ۱۴۹۸۱۱۷ هكتار مربوط به سال ۱۹۹۶ بوده است. در آغاز دوره مورد بررسی (سال پایه) سطح زیر كشت بادام جان ۱۴۳۵۳۳۵ هكتار بوده كه در سال ۱۹۹۷ به ۱۴۹۷۷۰۲ هكتار رسیده است وافزایشی برابر ۳/۴ درصد را نشان می دهد.

دربین كشورهای جهان ، اسپانیا با دارا بودن ۵۹۶ هزار هكتار اراضی زیر كشت بادام به تنهایی حدود ۴۰ درصد از كل اراضی زیركشت بادام جهان را به خود اختصاص داده و مقام اول را دارا است.پس از آن آمریكا با ۱۷۰ هزار ، تونس با ۱۶۸ هزار و مراكش با ۱۳۵ هزار هكتار به ترتیب مقام های دوم تا چهارم را به خود اختصاص می دهند.

ایران با ۷۶۹۳۵ هكتار اراضی زیر كشت بادام ، ۱/۵ درصد از كل زمین های زیر كشت بادام جهان را در اختیار دارد و مقام ششم را از نظر سطح زیر كشت جهان را دارا است.

● سطح زیر كشت بادام در ایران

براساس آخرین اطلاعات موجود ، سطح زیر كشت بادام در سال زراعی ۷۶-۱۳۷۵ برابر ۷۶۹۳۵ هكتار بوده است كه نسبت به سال زراعی گذشته ۴/۱۰ ونسبت به سال پایه حدود ۱۰۷درصد افزایش داشته است.

سطح زیر كشت بادام در ده سال مورد بررسی از ۳۷۲۳۰ هكتار تا ۷۶۹۳۵ هكتار بوده است. كمترین سطح زیر كشت بادام در سال زراعی ۶۷-۶۶ بوده واز سال پایه تا سال ۷۶ این مقدار افزایش داشته است. براساس آمار موجود در سال ۱۳۷۶ بیشترین سطح در استان خراسان با۲۷۳۲۸ هكتار كه حدود ۳۶ درصد از سطح زیر كشت بادام كشور می باشد .

پس از خراسان كه مقام اول را در سطح زیركشت بادام كشور را دارا است. استان های فارس، آذربایجان شرقی ، یزد ، كرمان ، اصفهان ، چهارمحال بختیاری به ترتیب مقام های دوم تا هفتم را به خود اختصاص داده اند. استان سیستان و بلوچستان با ۹ هكتار كمترین سطح زیر كشت بادام در كل كشور را دارد.

خراسان ، فارس ، آذربایجان شرقی ، یزد ، كرمان ، اصفهان وچهارمحال بختیاری جمعاً ۵/۸۶ درصد از سطح زیر كشت بادام كل كشور را داشته ومهمترین مناطق كشت بادام به شمار می آیند.

---