قضاوت منصفانه درباره دیگران

نداشتن گمان بد به دیگران، غیر از مفهوم کلی آن ـ که باید در برخورد با تمام مردم رعایت شود و از عمل نادرست آنها، تفسیر بدی صورت نگیرد ـ مفهومی خاص نیز دارد که برخاسته از دوراندیشی و احتیاط انسان درخصوص داوری درباره انسان‌های متفاوت است.

نداشتن گمان بد به دیگران، غیر از مفهوم کلی آن ـ که باید در برخورد با تمام مردم رعایت شود و از عمل نادرست آنها، تفسیر بدی صورت نگیرد ـ مفهومی خاص نیز دارد که برخاسته از دوراندیشی و احتیاط انسان درخصوص داوری درباره انسان‌های متفاوت است. ترک گمان بد در این مفهوم، در رویارویی سالک با کسانی سفارش شده است که از حد و اندازه‌های معمول انسانی فراتر رفته اند.

عالمان بزرگ توصیه کرده اند که اگر کسی در فهم سخنان و اعمال این گونه افراد سالک دچار اختلاف شد، نباید در حق آنان گمان بد ببرد، بلکه باید مشکل پیش آمده در فهم آن اعمال را، از فهم ناقص خود بداند؛ زیرا توانایی فهم افراد عادی، محدود است و جمع برخی از امور، برای آنان درک کردنی نیست. ممکن است افراد عادی درباره آنها بد بیندیشند؛ زیرا توانایی جمع این دو ضد را ندارند و شرافت طبعشان نیز اجازه نمی‌دهد که مشکل را از فهم خود بدانند. در چنین مواردی، عالمان اخلاق، بر خوش گمانی به بزرگان و سالکان صاحب مقام در مراتب سلوکی تأکید می‌کنند.